Het Arsen a a l , aan de Haven, is een groot cn voortreffelijk ge-
bouw , met twee vleugelstukken , zijnde het voormalig Gouverneurs - '
luiis. Daarachter is het Ge schut - en Koge lpark. Ook is er eene
I n f irme r ie.
Men heeft twee kruidmagazijnen, waarvan het grootste, niet ver van
het kasteel, ter plaatse, waar eertijds een van zijnebastions, die daarna
gesiecht zijn , geweest is , onder eene courtine is gebouwd ; dit heeft twee
gescheidene lokalen voor buskruid, waar tusschen een lokaal voor den
Öpperbevelhebber, in tijd van beleg, alles bomvrije gewelven. Het
andere krnidmagazijn, aan heteinde van de Oosterstraat, Staat boven den
grond. Voorts waren er twee R u i t e r s t a l l e n , van welke de eene,
aan de stad verkocht zijnde, thans tot eene calicotfabrijk wordt ge-
bruikt. De kazernen bestaan in drie Groote en eene Kle in e Blok-
b a r a k , staande bij de twee poorten , en hebben paviljoenen voor
Officieren.
Het S t a d h u i s , in de Kerkstraat, is een goed gebouw, alwaar,
onder andere stukken, nog de giftbrief voorhanden is , waarbij Keizer
K a r e l V de vrijhcden en voorreglen van K o e v o r d e n bevestigde , en
de stad drie vrije jaarmarkten verleende. Het stadhuis is in 1817 in
den tegenwoordigen Staat gebragt. ,
In vroeger tijd was K o e v o r d e n (toen nog een dorp of vlek zijnde)
van twee kerken voorzien; de eene de Oude ke rk en de andere
de Nieuwe kerk geheeten. De eerste stond ten westen enbuiten de
omwalling der tegenwoordige stad. Deze was de eigenlijke parochie-
kerk der plaats. Zij was rondom met hooge eikenboomen omgeven ,
en had een groot kerkhof. Daarna is zij , in de tijden der beroerten
gebeel verwoest en nimmer weder hersteld geworden. De andere kerk,
staande binnen het vlek, en. nader bij het slot, was zeer groot-, heb-
bende eene dubbele rij pilaren en pronkte met eenen hoogen toren.
Deze is , in het jaar 1408, afgebrand, doch in het begin der zestiende
eeuw is, ter zelfde plaatse, waar de vorige gestaan had, eene andere
kerk gebouwd, die, sedert dien tijd , met dubbel regt, de nieuwe
kerk mögt genoemd worden, hoewel men haar ook wel de Mariakerk
plagt te heeten, ter eere van de H. Maagd, aan wie zij toegewijd was.
Paus J clius II had /ich tot dat werk zeer behulpzaam betoond, als
hebbende, op verzoek van den Bisschop van Utrecht, groote aflaten toe-
gestaan, aan allen , die tot den opbouw dezer kerk iets zouden willen
bijdragen. Het landschap Drenthe leverde daartoe steen, hout, ijzer
en verdere bouwstoffen. Zij heeft niet langer mögen blijven staan
dan tot het jaar 1891, wanneer K o e v o r d e n , dus lang een open stad,
het eerst door E v e r h a r d v a n E n s s e omwald werd, die de kerk deed
afbreken, en de steenen tot den bouw der vestingwerken besteedde.
Er waren voör de Reformatie vier vikarijen tc K o e v o r d e n , zoo dat
de kerken destijds door eenen Hoofd-Pastoör en vier Vicarissen zijn
bediend geweest. De tegenwoordige kerk is in het jaar 1641 gebouwd.
Zij heeft de gedaante van eenen koepel, en is met eenen toren en
een goed orgel voorzien. Bij de viering van het avondmaal bedient
men zieh van den beker, door den Raad van State aan den verdien-
stelijken M e y n e r t M in n e s v a n d e r T h y n e n vereerd, omdat hij zoo
krachtdadig medegewerkt had, om de Munsterschen uit K o e v o r d e n te
helpen verdrijven (1), waarop aan de eene zijde het generaliteitswapen
en aan den anderen kant de inneming van K o e v o r d e n , in / het jaar
(1) Zie limover uadei bl. 536.
RÖB. m
1673, i« afgebecld. In eenen der grafkelders wordt in eene looden
kist het lijk van den ffianmoedigen verdediger van Groningen , R a b e n -
iiAüpr, bewaard; terwijl het opschrift op eene der zerken, de rustplaats
van den Kommandeur Q o ir y n d e B l a a uw aanwijst.
Om de desertie van bet garnizoen tegen te gaan, welks R. K. Reden
te Laar hunne godsdienstoefeningen moesten houden, werd door de
Staten van het landschap Drenthe , op aandrang van de Officieren van
het garnizoen, den R. K., de u i t o e f e n i n g van hunne eered.enst te K o e v
o r d e n toegestaan, waarna, op den 18 Mei 1 7 9 6 de eerste steen aa
de kerk van die gemeente werd gelegd , welke in 1816 in hare tegenwoordigen
toestand gebragt is. Deze kerk, toegeheil.gd aan O. L. Frouw ,
is een net gebouw met een torentje en van een eenvoudig orgel voorzien.
De S y n a g o g e , in de Kerkstraat, is in 1840 toen zij zeer bouw-
vallig was, door vrijwillige giften en hnlp uit 's Lands kas vermeuwd.
Onder de liefdadige geslichten verdient vooral meldmg het Wees -
of Armhui s , in het laatst der zestiende eeuw gesticht, zoo als uit
het jaartal 1690, dat boven de deur Staat blijkbaar is. Tot oprigting
hiervan verleenden de Staten der Vereemgde Nederlanden 30 z.lveren
dukaten: terwijl de Riddersehap en Eigengeerfden van Drenthe aan
de Diakenen van K o e v o r d e n ten zelfde einde verlof verleenden tot het
doen eener collecte door het geheele landschap. m ß K gesticht worden
behoeftige weezen,-alle van de Hervormde godsdienst, verpleegd.
Ook zijn er oude lieden van dezelfde godsdienst in opgenomen.
Voorts is er te K o e v o r d e n een fonds, onder den naam van Gas t -
hui s waaruit vele behoeftigen eene wekelijksche toelaag genieten;
eene Bank van l e e n i n g en een Depla rtement der Maat sch ap-
pij: tot Nut van ’t Jlgemeen, dat den 23 April 1828 opgengt is ,
en ongeveer 80 leden telt. .
De stadschool wordt door een gemiddeld getal van 228 leerlingen
b e K o e v o r d e n is de geboorteplaats van den Go d g e l e e r d e M ic d a e e
B e r t l in g , geb. 1 Februarij 1710, + 29 September 1772 , als Hoogleeraar
in de godgeleerdheid te Groningen ; naar de hoogste waarschijn-
liikheid van den L a n ds chap s chi ld er M e in d e r t H o b b e m a , geb. m
1 6 2 9 , + vermoedelijk in 1670', en van den dapperen S ch o o l o n -
derwi ize r M e y n e r t M in n e s v a n d e r T h i j n e n , die, in het jaar l b 7 2 ,
de Munsterschen uit zijne geboorteplaats hielp verdrijven en den
17 Februarij 1707 overleden is, na onderscheidene malen de bürge-
meesterlijke waardigheid te K o e v o r d e n bekleed te hebben.
De onlusten tusschen de Groenenbergers en Gelkingen te Groningen,
in de eerste helft der twaalfde eeuw, bleven met zonder uitwerking op
het lot van K o e v o r d e n . De toenmalige Kastelem R u d o l f of R o e lo e
hitste, zoowel in het geheim als in het openbaar, de tegenpartij des
Bisschops aan, en berokkende zieh daardoor, toen de Gelkingen door
H e r b e r t v a n B ie r om , den zes en twintigsten Bisschop van Utrecht,
verdemoedigd werden, de ontzetting van zijne waardigheid. Bisschop
H e r b e r t schonk nu het kasteleinschap van K o e v o r d e n en het stedc-
houderschap van Drenthe aan zijnen broeder L ü d o l f , terwijl het
burppraafschap van Groningen aan zijnen ouderen broeder L e f f e r d
werd opgedragen. L u d o l f liet bij zijnen dood eene weduwe geboren
Gravin v a n G oor , en twee onmondige zonen, R u d o l f en V o l k e r na.
Ziine weduwe trouwde later met zekeren F l o r is v a n V o r e n b o r c h . Deze
nam, voor zijnen stiefzoon R u d o l f , het kasteleinschap waar, doch
maakte zieh bii het innen der tolgelden van de koopgoederen, welke