reizen. Aan hot oosteindo, zoo wcl als aan het weste in de der be-
timmerde buurt, ligt eene schonw, om de jagers der trekschuiten
en hunnc paarden , die hier van jaagpad inoeten verwisselen, over te
zetten.
Eer de straatweg van Gouda op Rotterdam werd aangelegd , was de
groote doortogt, van Amstcrdem naar Rotterdam , door dit dorp heuen
, en dezc wordt tegenwoordig nog veel gebruikt, ten welken einde
vroeger, niet verre van de kerk, eene pont op den Rijn gehouden
werd, welke pont, in het jaar 1838, door eene fraaije brug over die
jivier is vervangen. Men heeft omlrent K o c d e k e k k , behalve den groo-
ten weg längs den Rijn, nog eenen vrijen achterweg, de L a g e -
w a a r d s c h e -w e g genaamd , gelegen ten Noorden van den Liitti-
ken-Rijn, of liever van de Lagewaardsche-Wetering, welke nu,
in plaats van dien onbruikbaren arm des Rijns, bevaren wordt.
De kerk was v66r de Reformatie aan den H. N ic o l a u s toegewijd , en
nit eenen brief van het jaar 1514 blijkt, dat er den H. W il l ib r o r d u s
ook als Patroon bijzonder gevierd werd. Deze kerk stond onder de
collegiale kerk van Onze Lieve Vrouw le ’s Gravenbage, die ook den
Pastoor van K o u d e k e r k aanstelde. In het jaar 1453 heeft R u d o l f ,
de drie en vijftigste Risschop van Utrecht, zijnen Wijbisschop , Ju-
b o c ü s , Risschop van Hieropolis , door eenen brief gemagtigd , om het
koor der gemelde kerk te wijden. Ook heeft hij in denzelfden brief
aan alle degenen die, met berouw gebiecht hebbende, de kerkdienst
daar zouden bijwonen, of iets ten behoeve daarvan zouden opschieten,
veertig dagen aflaat verleend. In deze kerk was , behalve het hoofd-
altaar, een altaar van het Heilige Kruis en een van den H. L a u r e n t
i u s , waarvan ook eenige giften en makingen waren gedaan , die door
de fiisschoppen altoos bevcstigd werden. Voorts was deze kerk van zeer
vele en aanzienlijke giften , zoo van eeuwigdurende jaargetijden , als
andere zaken , voorzien, zoo dat zij in dat opzigt geen van de minst
bedeelde kerken moet geweest zijn. Dit gebouw moet zieh in vroeger
tijden , anders dan n u , vertoond hebben , want men vindt, dat het
eenen Vierkanten toren , met eene hooge spits en vier kleine spitsen
op de hoeken ,< heeft gehad , en dat er aan de kerk, omtrent het jaar
1453, een nieuw koor zou gesticht zijn. Thans is het eene kruiskerk,
regelmatig gebouwd, met pilaren in het mim , die te gelijk met het
koor opgetrokken, eenige voeten hooger, dan het oude gebouw geweest
is , waarvan het beloop nog voor eenige jaren , aan den binnen-
ste muur des torens , te zien was. De ingang bestaat in een fraai
’voorportaal, koepelswijze gebouwd. De binnenruimle is in tweeen af-
gedeeld, welks eene deel. tot oefening van de godsdienst wordt gebruikt,
en ten dien einde van een predikstoel , een doophek, een
verheven gestoelte voor den Heer der plaats , nevens andere mindere
gestoelten en zitplaatsen is voorzien; terwijl het andere deel tot koor
gebruikt werd , in hetwelk men eene schoone consistorie, tevens ker-
keraadskamer, nevens eene afzonderlijke kapel vindt, en daarin eenen
nieuwen grafkelder, toebehoorende aan de Yrouwe dezer plaats. De
toren, die mede verhoogd is, heeft een sierlijk opgaand spits, dat men
in het midden der vorige eeuw vernieuwd heeft. Op het kruis der
kerk staat nog een kleiner torentje of lantaarn , met een spits daar-
boven, hetwelk men meent betrekking te hebben op eene kapel, voor-
maals aan deze parochiekerk gesticht, tot verzoening van den beken-
den moord, in het jaar 1392 aan A l e id v a n P oe l g e e st begaau , die
in eene ongeoorloofde betrekking met Herlog A l b r e c h t v a n B e ije r e n
leefdo. Deze kerk, welke zeer bouwvallig was geworden, heeft, even
als de pastorjj, in het jaar 1844 aanmerkelijke herslellingen on-
De R. K . kerk, aan den H. M ic h a e l toegewijd, staande aan den
Hoogen-Rijndijk, onder Hazerswonde, is van een orgel voorzien.
De alhier bestaande Waag is een partikulier cigendom. Ook heeft
men er een Weeshuis voor de Hervormden, dat in het jaar 1835 door
weldadigheid is hersteld, waarin bejaarden en kinderen verffleegd worden.
In de vorige eeuw bestond in deze gem. almede een Krankzin-
nigenhuis, hetwelk recds voor vele jaren is te niet gegaan.
De dorpscbool wordt gemiddeld door een gelal van loO leerlingen
bezocht.
Voorheen stonden hier de adell. h. P o e l g e e s t , K le in -P o e lg e e s t
en het H u i s - t e - T o l , van welke de beide laatste thans niet meer
bestaan. Het laatste is voor eenige jaren herbouwd en van eenen toren
voorzien. <
Dit dorp wordt meestal opgegeven als de geboorteplaats van den
bcroemden Schilder R em br a n t v a n R h i in , hoewel de molen, waar hij
het eerste licht zag, eigeDlijk onder Hazerswoude staat.
Het wapen der gem. is een schild van zilver, met eenen klimmenden
leeuw, beladen met eenen balk van sabel, voor den leeuw zijn vier en
achter hem twee Vlokjes van sabel (zwart). Dit wapen is uit den
huize v a n T e t l in g e n v a n T ol voortgesproten. '
KOUDEKERK, d. op het eil. Schouwen, prov. Zeeland. Zie Kou-
DEKERKE.
KOUDEKERKE, gem. op het eil. Walclieren, prov. Zeeland, arr.
Middelburg, kant. Vlissingen (1 k. d., 2 m. k., 1 s. d .) ; palende
N. W. aan de gem. Biggekerke-en-Krommenhoeke, N. aan Grijskerke-
Poppendamme-Buttinge-Zandvoort.en-Hoogelande, N. 0 . aan de gem.
Middelburg, 0 . aan Oost- en West-Souburg, Z. aan Ylissingen, W. aan
de Zee. . _
D^ze gem. bevat het d. K o u d e k e r k e , de geh. D is h o e k , het
Zand en Z w a n en b u r g , benevens eenige verstrooid liggende h.; be-
slaat, volgens het kadaster , eene oppervlakte van 1819 bund. 12 v. r.
56 v. eil., waaronder 1817 bund. 52 v. r. 34 v. eil. belastbaar land;
telt 187 h., bewoond door 270 huisgez., uitmakende eene bevolking
van ruim 1260 inw., die meest hun bestaan vinden in den landbouw.
De inw., die op 10 na, alle Herv. zijn, onder welke 550 Ledema-
ten, maken eene gem. uit, welke tot de klass. van Middelburg, ring
van Vlissingen behoort. De eerste , die in deze gem. het leeraarambt
heeft waargenomen, is geweest P ie t e r v a n d e n B r o e c k e , die in het jaar
1583 herwaarts kwam. Het beroep geschiedt door den kerkeraad, met
medestemming van den Ambachtsheer.
De 10 R. K., welke men er aantreft, behooren tot de stat. van
Vlissingen.
Men heeft hier eene school, welke door een gemiddeld getal van 60 leerlingen
bezocht wordt.
Deze gem. is eene heerl., zijnde de grootste van het eil. TValckeren,
welke thans aan onderscheidene eigenarcn, en voor het grootste ge-
deelte aan de stad Vlissingen loebehoort.
Het d. K o u d e k e r k e , ook wel K o ü d e k e r k , bij de landlieden meestal
K o u k e r k e genoemd, ligt 1 u. Z. W. van Middelburg , £ u. N. N. W. van
Vlissingen. Sommigen willen, dat het even als K o u d e k e r k e in Holland,
zijnen naam van de Kauchen , welker volkplanting en woonstede