Men telt er, in de kom van het dorp, 82 h. en 480 inw., en met
de geli. F o x h o l , W o lf s b e r g e n , L e in w i jk , de N ieu w e -K om -
p a g n i e en een gedeelte va'n M a r t e n sh o e k , 200 h. en 1170 inw.,
die meest hun bestaan vinden in den landbouw, veeteelt en scheeps-
bouw, wordende hier negen scheepstimmerwerven gevonden. Ook heeft
men onder dit d. eenen oliemolen en eene kalkbranderij, terwijl eenige
inwoners zieh met de visscherij bezig houden. Vroeger waren hier
veenen, die mede onder de eersten in deze provincie behooren , welke
aan de snee gebragt werden , en daardoor in het Groninger stadsboek
van 1425 reeds vermeld worden.
De hnizen in het dorp zelf staan met ongelijke tusschenruimten aan den
rijweg,' soms op eenigen afstand daar van af, soms onmiddellijk daar
aan. Het geh. F o x h o l is meer digt bebouwd en heeft de huizen ter
wederzijde van den weg. In de geh. W o I f sb e r g e n en L e inw ijk
staan de huizen op ongelijken afstand van elkander, meest ten 0 . van
den rijweg.
De bodem is doorgaans afgegraven veen- of ondergrond en das zeer
laag, doch te W o lf s b e r g e n hooger en zandiger en bij eenen ge-
middelden waterstand vruchtbaar. K r o p s w o i . d e lig t , zoo men z e g t,
ongeveer 12 of 13 voeten lager , dan het Hoogstraatje of het hoogste
punt van Groningen. Aan beide zijden van den weg is de grond laag
en schraal, die aan de westzijde des winters eenige voeten onder water
loopt, wordende door het. al meer en meer opgehoogde voetpad aan
de westzijde van den weg tegengehouden, Er is veel böschen houtgewas,
vooral te L e in w ijk en W o lf sb e r g e n , grenzende aan Drenthe.Van
Foxhol af tot aan de grenzen van Drenthe bedraagt de uitgestrektheid
van dit kerspel 1J u. gaans..
De Herv., die hier 1070 in getal zijn, onder welke 200 Ledematen,
ipaken eene gem. u it , die tot de klass. van Groningen, ring van
Haogezand , behoort. Deeerste, die alhier het leeraarambt heeft waar-
genomen, is geweest W i l h e l h u s J o h a n n e s , die in het jaar 1602 her-
waarts kwam. Toen in 1607 de plaats vakant was geworden , werd de
synode van Stad en Lande , welke den 4 Mei van dat jaar.en fo lgende
dagen gehouden werd, verzocht', haar met Kolham te veree-
nigen , waarop door de synode günstig geadviseerd werd. Het schynt
echter, dat K r o p s w o l d e weder in 1623 eenen afzonderlijken Predi-
kantbekomen heeft, althans wij vinden , dat destijds G e r i i a r d ü s B o e k h o l t
aldaar Predikant was, en in 1626 door H e n r i c u s B o t t i c h i ü s werd op-
gevolgd. Het beroep geschiedt door de Eigengeerfden. De kerk is in
1 7 7 3 , door ouderdom onbruikbaar geworden zijnde, afgebroken , en
in plaats daarvan eene nieuwe gesticht. Deze kerk, een langwerpig
vierkant, net en fraai gebouw , heeft eenen ingang ten Westen door een
portaal, waarboven men in het front van den kerkmuur leest :
G e b o u w d i n d e n j a a r e 1 7 7 3 , n s b e WelEd. G e s t , H e e r T. J. VAN
IDDEKINGE , O n t v a n g e r G e n e r a a l d e s e r P r o v i n t i e , EN DE E. WILLEM
REINDERS K e rkvo ogd en , e n d e E. F. J. DETHMERS P a s t o o r ,
J. BOSCHMA e n R. HOVING G e s w o r e n s v a n ’t G o r e g t , CORNELIUS
HARMS e n JAN HARMS V o lm a g t e n WAREN.
De bouwvallige toren , ten N. W., eenige eilen van de kerk, is in
bet geheel weinig hooger, dan het tegenwoordige kerkgebouw zelf.
Beneden beslaat hij een vierkant van 9 eilen en is hoog ongeveer
4 eilen. Op den toren Staat een van alle zijden afvallend dak met
blaauwe pannen , en daarop een eenigzins lang naar het W. overhangend
spits, met lei gedekt, De klok, in het vierkante gedeelte
hangende, kan, daar zij zoo laag hangt, niet ver gehoord worden.
Boven de deur, ten Zuiden van den toren , leest men :
G e r e p a r e e r t A °. 1660.
ALS
D. E. E. G e r h a r d Sw a r t e
B o r g e r m e e s t e r i n G r o n i n g e
H e n r i c u s B o t t i c h i ü s P a s t o o r
e n J o h a n J a n s e n s R o e l e f s
RESPECTIVE K eRRVOGEDEN
WAEREN ALRVR.
In eenen muur aan de pastorij vindt men een zerk, met het vol-
gende opschrift:
I n P e r p e t u a m M e m o r ia m .
(d. i . f Ter duurzame gedachtenis.)
D i t H u i s i s g e b o u w t d o e D o m . HILLEBRANDUS, JANSONIUS P r e -
d i e a n t , D. H. E d . G e s t r . H e e r T. J. VAN IDDEKINGE P r e s i d e n t
v a n D. H o g e J u i s t i t i e k a m e r v a n S t a d e n L a n d e , D. E. HENDRIK
ROELFS G e s w r . d e s G e r i g t e s v a n S e l w e e t , D. E. BERENT STUIR-
WOLT E r f g e z e t e n K e r k v o o g d e n w a r e n i n d e r t i j d . A l s m e d e m e t
ALGEMENE TOESTEMMING DER I nGBSETENEN.
A nno MDCCL.
In oude tijden stond hier eene kapel, die door de geloovigen druk
werd bezocht, om de wonderdaden, welke de Maagd M a r i a aldaar ver-
rigtte, waarom ook Bisschop W i g b o l d , bij eene bul van 1409 , de
bezoekers dezer plaats veertig dagen aflaat schonk. Deze kapel, on-
derscheiden van de kerk, is reeds lang verdwenen; doch in 1624
was nog een stuk muur daarvan aanwezig, en gaf aanleiding tot het
veelvuldig bezoeken van die plaats , door R. K. uit de omstreken. Die van
W o lf sb e r g e n hebben daar nog bunne afzonderlijke begraafplaats.
De R. K., die hier ruim 100 in getal zijn, behooren tot de stat.
van Sappemeer. Men heeft onder dit d. twee scholen, als: eene
te K r o p sw o ld e en eene te F o x h o l , die gezamenlijk door tusschen
de 130 en 140 kinderen bezocht worden; gaande te K r o p sw o ld e ge-
woonlijk 60 kinderen ter school, terwijl te F o x h o l , waar in 1844
eene fraaije nieuwe school gebouwd is, niet meer dan tegen de 50 school-
pligtige kinderen zijn, boewel er tusschen de 70 en 8 0 , ten deele uit
naburige gemeenten, ter school komen.
In het iaar 1604 pachtten eenige personen uit Utrecht, van de
provincie Stad en Lande j de Esser- en andere aldaar gelegene Kloos-
terveenen , en verwierven, in 1605, van de eigenerfden van K r o p s -
w o l d e , eenen opstrek van vier roeden breedte door bunne veenen,
met vrijheid om er een kanaal te mögen door graven. Na verloop
van eenige jaren geraakte deze Compagnieschap dermate ten achteren,
dat zij de noodige onkosten niet meer kon goed maken , en genood-
zaakt werd hare onderneming aan anderen over te dragen. De stad
Groningen, wenschende eeri kanaal naar bet Oldambt aan te leggen-,
kocht, in 1612, tot dat einde deze veenen, de P o l d e r - v a n - K r o p s w o l d e
gebeeten, van de kompagnieschap aan. Deze polder wordt door eenen
windmolen van het overtollige water onllast.
In den nacht tusschen 31 Deceniber 1833 en 1 Januarij 1834 is de
waterkeering van dezen polder bezweken, waardoor een deel van het
dorp K r o p s w o l d e onder water werd gezet.
KROU of K r o u i , ook wel K h o b i , plaats in Oost-Indie, op het
Sundasche eil. Sumatra, aan de Westkust, ads. res. Bengkoelen,