In de Maas bij W e ll wordt een leidam gelegd met de kruin op 1 M. -J- M.E. en latende
eene opening van 50 M. voor de scheepvaart van de Maas op G o r in ch em . In de toekomst
kan hier echter een afsluitdam worden gelegd en de scheepvaart geleid door het alsdan te
verruimen Heusdensch kanaal. Ook bestaat er geen bezwaar om dit kanaal dan af te sluiten en
de scheepvaart aan eene tweede schutting te onderwerpen; de kosten hiervoor zullen echter door
de aangelegen polders, die daardoor in nog günstiger omstandigheden van afwatering en dijks-
verdediging komen, moeten worden gedrägen.
HEEREWAARDENSCHE OVERLATEN.
Bij de samenstelling van het ontwerp is uitgegaan van het denkbeeid dat de Heerewaar-
densche overlaten watervrij zullen zijn afgesloten alvorens tot de opening van den Nieuwen
Maasmond wordt overgegaan. De kosten voor die afsluiting zijn evenwel niet in de raming begrepen.
INUNDATIEGEBIED VAN DOMMEL EN AA.
Ten einde de landen om ’s -H e r to g e n b o s ch en bewesten de Dieze dadelijk te gerieven,
wordt in overweging gegeven de werken tot verlegging van den Maasmond te doen beginnen
met het graven van het zuider afwateringskanaal, en de Langstraatsche velden al vast daarop te
doen loozen in plaats van op het Oude Maasje. Alsdan zou dit. riviertje zonder bezwaar kunnen
worden belast met de afwatering van het ongeveer 5000 H.A. groote inundatiegebied van
Dommel en A a , waartoe de onmiddellijk belanghebbenden het kanaal-ontwerp LEEMANS van
1869 (zie blz. 18) zouden moeten uitvoeren. Voor den tijd, dien de vorming van den Nieuwen
Maasmond zoude eischen — naar schatting ongeveer 11 jaar ■— zou dat inundatiegebied dan
op weinig kostbare wijze in het genot van eene goede waterlossing zijn gesteld. Na opening
van den Maasmond zou het kanaal weer moeten vervallen, en ook kunnen, omdat de alsdan
verlaagde ebbestanden te G r e v e c o e u r eene voldoende afwatering zullen waarborgen. Voor het
Rijk zou deze wijze van handelen geen bijzondere uitgaven medebrengen, aangezien het zuider-
kanaal niet behoeft te worden bemalen zoolang de Maasmond niet is geopend.
RAMING VAN KOSTEN.
Wegens de ruimere opvatting van de nieuwe rivier, de opname der normaliseering van den
Amer, eene meer uitgebreide onteigening en eenigszins verhoogde eenheidsprijzen voor arbeids-
loonen en materialen is de begrooting belangrijk hooger dan die van het ontwerp-LEEMANS.
Zij sluit met ruim 14.5 millioen gülden, als volgt verdeeld.
Onteigening.......................................................................................... f 5>436,5°°-—
Grondwerken „ 6,108,780.—
Kunstwerken...................................................................................... „ 1,277,800.—
Normaliseering van den Am e r „ 925,000.—
Algemeene onkosten en onvoorzien............................................ „ 775,000.—
Totaal... . . f 14,5 23,080.—
De onteigening is uitgebreid met de oppervlakten uiterwaard, welke voor ophooging in aan-
merking komen. De aangekochte terreinen, die niet worden vergraven of door werken inge-
nomen, worden geacht na voltooiing van den Maasmond eene verkoopwaarde van f 1,500,000. -
te bezitten. Bovendien wordt eene besparing van na.genoeg twee millioen gülden in uitzicht
gesteld door den o’vertolligen, te ontgraven grond te verwerken in de ontworpen spoorbaan van
’s -H e r to g e n b o s ch naar L a g e Zw a luw e .
PLAN LELY 1879.
Zie plaat IV.
Niet lang na de inzending van het ontwerp S CH N E B B E L IE— N O L TH E N IU S heeft de Hoofd-
Ingenieur Ro se den dienst der Groote Rivieren verwisseld met dien van N o o rd -B rab an t en
het werd de taak van zijn opvolger om de ‘ voorgestelde bedding tegen enkeie van hooger hand
geopperde bedenkingen te verdedigen. Deze, de Hoofd-Ingenieur V a n D E R T O O R N , was echter
van gevoelen dat de voordeelen van den nieuwen Maasmond, opgevat als tij rivier, niet konden
op wegen tegen het nadeel der grodtere kosten van aanleg en hij ontving als gevolg daarvan de
opdracht een nieuw ontwerp samen te stellen waarbij voor het zomerbed van de nieuwe rivier
zou worden, uitgegaan van de normaalbreedte van de Maas. De uitwerking van dit beginsel
vertrouwde de Hoofd-Ingenieur toe aan den heer C. L e l y , toenmaals adjunct-ingenieur van den
Waterstaat, die hem reeds in Juni 1879 tot inzending van een volledig ontwerp in Staat stelde.
Dit ontwerp ligt derhalve, wat de breedte van het zomerbed betreft, tusschen de ontwerpen
L e e m a n s en S c h n e b b e l i e — N o l t h e n i u s in. Aan de hand der vastgestelde normaalbreedte voor
de Maas, bedragende 150 M. te C r e v e c o e u r en 170 M. te L o e v e s t e in , in de nieuwe rivier
ontworpen op 150 M. aan ’t Heleind en 170 M. bij K e iz e r s v e e r . In afwijking van het plan
S c h n e b b e l i e— N o l t h e n i u s is in dit ontwerp voorts elk denkbeeid tot normaliseering van den
Amer geweerd.
Beneden het Spijkerboor is de getijbeweging maatgevend, d e 'Amer is daar als een zeegat
te beschouwen en de nieuwe rivier dient dan ook betracht als daar te eindigen. Eene normaliseering
van den Amer door hooge dämmen, gepaard met de afsluiting van sommige Killen,
wordt schadelijk geacht voor de afstrooming van de nieuwe rivier, omdat de bergruimte voor
het längs K e iz e r s v e e r afkomende opperwater daardoor zou worden verkleind. Eene normaliseering
door middel van läge dämmen zou de afwatering niet schaden, doch evenmin voordeel
brengen, omdat het verhäng tusschen den Dongemond en M o e rd ijk niet noemenswaard kan
worden verminderd. Wel wäre eene zoodanige normaliseering bevorderlijk aan de uitschuring
eener vaargeul, doch voor de belangen der schipperij wordt het werk der Maasmondverlegging
niet - ondernomen. De riviervorming bewesten K e iz e r s v e e r beperkt zieh dan ook tot eenig
baggerwerk boven het Spijkerboor.
De ligging van het winterbed komt met het plan L e e m a n s overeen, ook wat betreft de
groote breedte beneden D ro n g e len door het benutten van de bedijking van het land van
Altena als noorderbandijk voor de nieuwe rivier. Boven D ro n g e le n bedraagt de breedte van
het winterbed evenwel doorgaande 600 M ., derhalve 100 M. meer dan volgens de twee vroegere