omloop geslagen zijn geworden, doch niet juist volgens de Ordonnantie, waarom
de Muntmeester iets betalen moest. Wat later aan » gouden croonen n na het ons
gestelde tijdvak der Pacificatie van Gend geslagen is geworden, gaan wij stil-
zwijgend voorbij. De Bijlage MM willen wij echter .aan onze lezers, volledig-
heidshalve, niet onthouden.
Onder N" 3 en 4 deelen wij twee verschillende gouden halve realen mede.
Deze muntsoort droeg onder Keizer Karel den zelfden naam, en is het eerst
vervaardigd volgens de Ordonnantie van 4 Februarij 1520, van 13 caraats goud,
en tot 7Of stukken in het mark, ieder ter waarde van dertig stuivers.
[Dewijl Koning Klips dergelijke munt als de gouden Carolusgulden van zijnen
vader deed vervaardigen met zijn borstbeeld, vindt men zoodanig geldstuk enkele
malen Konings gulden genaamd, terwijl die vail zijnen vader Keizersgulden heet;
meest echter behoudt men den oorspronkelijken naam van Karolus gulden. Zulks
vermeldt g r o e b e , t. a. p. bl. 87, waar ook de evaluatie voorkomt. Doch voor
Gelderland is zoodanige Koningsgulden nimmer geslagen. In het plakaat van Junij
1567, gegeven te Antwerpen, en te vinden in het Geldersch Plahaatboek, D. I ,
bl. 344, waar gesproken wordt van het slaan van eenen gouden gulden, ter
waarde van negenentwintig stuivers, wordt op den Bourgondischen of dusge-
noemden Andriesgulden gedoeld.]
Als Geldersche munten van deze soort vertoonen zieh op gemelde Plaat XXIV
de beide volgende stukken:
De N" 3 heeft op de vz. (die even als de kz. van anderen Stempel of gravure
d® de volgende is) de beeldtenis des Vorsten op veel rijperen leeftijd dan op
N” 4 , naar de regterzijde gekeerd. Het omschrift is:
DOMINVS MICHI « ADIVTOR »
Op de kz. staat rondom het wapenschild:
PHILIPPVS • D • G • HIS*REX • DVX • GELR
Het gewigt is 3 w. 4 k.
Op een ander exemplaar wordt, in plaats v® MICHI, MIHI gevonden.
N’ 4 heeft op de vz. ’s Hertog® borstbeeld, naar de regterzijde gekeerd.
Omschrift: weder zijne gewone spreuk:
DOMINVS MICHI » ADIVTOR «
Op de kz. vertoont zieh het groote wapenschild, door de Koninklijke kroon
gedekt. Omschrift :
PHS • D G • HISP ■ REX • DVX • GEL.
Deze munt weegt 3 w. 4§ k.
N° 3 en 4 hebben beide onder de beeldtenis het versierde Geldersche kruis.
Van deze muntsoort zijn, blijkens de Muntmeestersrekening (Bijlage HH),
tusschen 11 Augustus 1558 en 8 April 1561 geslagen, zuiver voor den omloop,
52,934 stuks; tusschen 8 April 1561 en 11 Mei 1565 (Bijlage II) nogmaals
40,081 stuks; verder tusschen 24 Mèi 1565 en 18 Junij 1567 een getal van
91,500 stuks (zie Bijlage KK). Na dien .tijd komen zij in de Muntmeesters-
rekeningen niet meer voor. Er zijn er dus in het geheel 184,515 voor den
omloop geslagen. Zij schijnen door den gouden Bourgondischen of Andriesgulden,
met het jaartal 1568 voorkomende, opgevolgd te zijn.
N” 3 is van Z3 ; N" 4 van Z“.
Onder N’ 5 deelen wij den gouden gulden van Bov/rgongen mede, die onder Karel
den Stouten, en toen van minder gewigt, Andriesgulden beette, onder Eilips den
Schoonen de type van den Heiligen Eikppus, en onder Karel V de type van de
Kroon had gekregen (1), doch thans weder het beeid van den Heilig® Andries be-
gon te voeren. Zij werd geslagen ten jgevolge v® het Plakaat v® 4 Junij 1567.
De vz. vertoont den Heilige met zijn eigenaardig kruis in den regterarm ; ter
linker- en regterzijde van zijn beeid staat het verdeelde jaartal:
15 68
In den rand ziet men het Geldersche kruis en verder de spreuk:
DOMINVS » MIHI " ADIVTOR «
d. i.' Be Heer is mijn helper; ontleend aan de Vulgata-vertaling der Psalmen
v® David, Psalm CXVIII, vs. 7.
Op de kz. ziet men ’sVorsten wapenschild, gedekt door de kroon en pmh®-
gen met de keten der Vlies-Orde. Omschrift:
PHS • D • G • HISP • Z • REX • DVX ' GEL •
(1) Zie g r o e b e , t . a . p. van gelijlcen gewigte en allooie. Ook onder d e regering van
Eilips werd, gelijk wij zoo even zagen, de kroon geslagen.
25*