S æ c .
IV .
Helena
tnunificentia,
EtHumilitas.
deindè artificibus , cum omnis generis ma- t a p j .o. 5 fivyiftoauvcL. r te a o n o ^ 7tcL97oSbL7rììv v -
teriam undique comparalTet, ampliffimas illas $Hj r i y / lT a ili ¿y eWcn x ,, r è i p a y ^ o u i \ * À -
ac pulcherrimas conitruxir Ecclefias. Qua- . n , \ > * / n ' tv' '
rum amplitudinem ac venuftatem d e f e r t a »“? % ^ y U - w u i n w e%,,<rcdo. r o i i Tu™»
fuperfluum p u to , cum omnes fere pii ac KaM.05 f i t y é a i -ufei-flct a y a i v m i -
religiofi eo confluant, & operum magnifi* j A>j<pcC e r a v r a v a ¿5 i 7 n s ù m i l i , t QtAoQém C y .u -
centiam contemplentur. Aliud praterea me- n ^ ¿ ITm > x a > %■ ■ m W r i b . tm .
moria dignum gemt laudatiflima ìlla piane- / ft\ ,w > >ty ì W m
que admirabilis Regina. Nam cum puellas f É *** B B
omnes quae perpetuam virginitatem profite- C/l ì ,ivyj x^ o L ^ ie ty c t^ s $aoiAi5» to 5 ,y>' ¿ la fè ia t Ico
bantur in unum congregaflet, paratifque ^ctpQ m ctv cK T xytrat o u v c c y e ig p gol 7rao-a<> è-Tn 91-
pluribus ftibadiis difcumbere juffiilet, ipfa 77OM0F avaxAii'ao'aj aÙTtf B e ^ T r c u v iS iis ep-
« n e lla rnunus implevk, miniftrans cibof- ftalMmSo.a *; ¿ 'j* A - n S S ^ ,
que apponens, & pocula porrigens, & vi- v ~ , , , » . /
num infundens. Sed & aquamanile cum ^ x a s W V » ™ ’ %
fu p p o f i t a p e l v i fe r e n s , aq u am ab lu e n d is e a - &JTOS <J>gpH<ra, 59 u&>§ r a i i Cv.e»mw ^«pow é m x j a ~
rum m a n ib u s a fF u d it. H i s a c f im i l ib u s a liis <rot. m u & >9 T a toutois ontano, cfy>ao-acra, eTravuAib
i g e f t i s r e d i i t a d i i l iu m . N e c m u l to p o f t j ^ de pd jj irpos t 7rouSbL. (jl&t éU0u/2ia5 Sì « 5 r gT e-
a d m e lio r em v i t am t r a n q u illo an im o , m ig r a - goy ¡ f e d É f i f a , ^ £ 5 0 . r à> ttouSÌ m à *£ é t a S a s
V i t , c u m m u lta d e pia a c r e lig io fa v iv e n d i 1 » § / ' \ S >yn / » \
. ¡8 0 r i - O . 'WD>tTfc<C(.5 Oi>TBl\ctUeVtì . Iteti TctiS ehhlCAOlS CLVTOV
r a t io n e m a n d a lle t f i n o , e um q u e e x t r em is J“ ' >} ^ u
om n is g e n e r is b e n e d i& io n ib u s c um u la iT e t. ,^ 7 x \ u o ,ot(rct il»À o> ie a i. e x ew j f i o u ò p v t T e À iu -
E t illa q u id em p o f t m o r tem e um h o n o r em 7 7 ^ 5 €Tf^eF, 077110.5 rrv^stv e x p w i r aT<»$ e o n -
c o n fe c u ta e l i , q u em p a r f u i t c o n fe q u i . 3 ~s T J , » gA a l , @fJ „ .
q u a s tam I tu d io ie tam q u e a rd en ti an im o v » / i M / » »
D e u m c o lu e r a t . A r ia n i v e r o in te r im à p e r - 01 ^ A p& u (tv/ i/aoca os , t TecLfiTrorupav a x e*7rid
i t is c o n f iliis m in im e d e f i f te b a n t . A c t f lom /SaÀ^ b / tc tra v .
C A P U T X IX .
D i ;Ilegitima tranflatione Eufcbit
Nicomedienfis.
K E Í A A A I O N I©'.
F l i e i T)Ì$ fG ^ L v ó f ta E ù c r e C ia t o u Nixo/ ttU iTïfct?
Id c i r c o enim expoíitioni fidei Nicep * T ^ O u t v > « g J*jj gve>csc. ’ t ? £ 71*15*05 o f io \ o y í c t I
manuum fuarum fubferiptione conferi- A /a ~ > < ,\ \ /rv. c
r . ¿ . , <rtt06tígF7t) Teti5 *Vee<F1F, 05 ctF TCt X0¿lot »ZZfeííerant,
ut pellibus ovium tecti, ea quse lu- , \ M , » / .? \
porum funt agerent. Forte Divinus ille x6i(t<V0<j t Aux/av epyocircuvTo. o f$/j 70 *^6105 i
Alexand er, qui Arium oratione fuá percu- exé¡yo$ a ’AÁe^avSgos, 0 ry 'zs^ civ^ y \9l1o.xovtU a
l i t : Epifcopum Byíántii intelligo: fie enim 50 ir cu, tov ^Agetov, ó Bu^etv'nos xíya>' ¿¡Tas ycíg ij
Conftantinopolis eo tempore vocabatur : e^c Km<px.v7jv¿7n\i$ xa.r exéívov moidó^yn r xcaeov,
hac vita ad meliorem fortem migraverat. 1 « » / I n/n wSM r > t* \\ « ~ <v
^ o 6i5 r oLueiva llitdem fóiov. EvonGtos Je o r»5 áWContinuo
Eulebius impietatis propugnator, 0 1 1 \ ^ \ o
parvi habitis regulis quas ipfe una cum re- <” * * * * f u x & m 7rgo ^getliquis
Epifcopis paulo ante confcripferat , ' ^ W ¿M *» (r«t/«^ct^v og^r,
relicta Nicomedia Conftantinopolitaham fe- $ 5 'S ^ .v n x a . t NiXOju>)<J^eu' xctraAi7raV, r £ K<w-
dem invafit: cum canon diíérte prohibeat, gavTtvtíTFcMas íígmo* S-govov •roa xotFoyo5,
V a l e s u A n n o t a t i o n e s .
I T «i T45 pr;fjai? ¿¡¿eXetytuf ovv&tvTt ] L onge re£tius in
Manufcripto codice Savilii & in editione Bafiüenfi' feribi-
tur hic locus hoc modo,?«} ths msrivg o^Xc^iet owifojo n£jg
Q u a Joachimus Camerarius ita v e r t i t ., Ea enim
de caufa manus fnas non fubtraxe re concordit fid e i, quo
Induti ovium pelles, u t lupi grajfari pojfent. At ¡Sirmuü-
dus vulgatam ledtionem iecutus ita vertit. JQuippe qui
propterea fid e i confejfiones manibus fu is obfignarant, &>c.
Q u a interpretatio nullatenus ferri poteft. , Neque enim
obfignare idem eft quod fubferibere. Hoc igitur fibi vult
Theodoritus, Arianos illos non bona fide neque ex animo
confenfiiTe fidei Nicznae: & manuum quidem iubicriptio-
ne eam approbaflej revera tarnen averfatos eile. Idcirco
enim ei iubicripferant, ut hoc prztextu fimpliciores
poftea deciperent. Porro emendationem noflram confirmat
Epiphanius Scholafticus. Sic enim vertit. Hujus
V A R 1
a ’AXi%arfyot; — tig tos x/atlru ßu»] Alexander,
non multo polt relegatum in Gallias Athänafium, totos
tres fupra viginti annos Epifcopali munere cum laude
perfundus» diem obiit extremum, annos natus nonagin-
ta & odto. Ut ante Conftantini obitum ejus mortem
conferamus, fuadet Athanafius, qui fucceilorem ejus Paulum
codem imperante patrio folo ejeftum narrat. Errat
Theodoritus, ubi Eulebium dicit polt mortem Aleenim
caufa in confeffione fidei edam manibus confenferunt,
& c .
2 ©«i©- eJwî»®- ,Axi%ctvJp&‘ ] Alexandri Epifcopi Con-
ftantinopolitani obitum Socrates Sc Sozomenus in tempora
Imp. Confiant» contulerunt. Verum Philoftorgius,
perinde ac Theodoritus nofier, mortem Alexandri refert
principatu Conftantini magni. De quo vide quæ notavi
in lib. 2. oblèrvationum Ecclefiafticarum ad Socratem &
Sozomenum. Et hac quidem in parte reprehendendus
non eft Theodoritus, quippe qui alios habeat lìiffragato-
res. Sed quod fubjicit, Eufebium Nicomedienfem poft:
obitum Alexandri ftatim in Conftantinopolitanam ledem
invafiflè, id excufari non poteft. Alexandro enim fuccef-
lit Paulus, q u a per fraudem Eufebii pulfo, Epifcopatum
ejus invafit Eufebius, ut docet Athanafius auditor certif-
fimus.
O R U M.
xandri cam federn invafiflé. Nec minus labi videntur So-
trates 8c Sozomenus, qui obitum ejus referunt in Con-
ftantii Imperium. Praeftat läne Athanafio habere fidem,
qui duobus poft Alexandri deceftum annis Conftantinopoli
agens, per moram Sc quietem interraiffi itineris,-teftis
fuit iteratz in Paulum criminationis, quam carter is feri-
ptoribus, qui poft elapfum Szculum b x c confcripfere. Cl.
Patres BenediSUni in Vita Athanafii, pag. 29. ». 8.
67r i0JCO77üU5
’Qioxóaeovs ofioS xou¡ aepiaQvrépovs cLmytpQjovroSi ne Epifcopi aut presbyteri ab una civitate
i* üW 1 WH m IH w i mm Up*- in M N i eos <Jui «h % - , « , „ . . o T- . ~ /V verlus unigeniti Filu Divmitatem tanta dei
J , 3 ovSiv, T 85 8TO < 5 ; - f V t u n y i w l i e m o s m e n t¡a ÍDrurrexerant> aliasieges iic e „ t e r vio-
.^eów7D5, o-SìiùS *rou5 ¿Mou$ azrfotfiGwcq vofiovs. la (Te, haudquaquam mirandum eft. Nec
y 9VV S ì t v™ ttparov xensLivoTopivixjsv, ¿Met, >9 nS)1 5 ve''0 ille tune priuium novitatis hujus auersp'rnpoi
etv t o r y - r o rn r ô \ f ju m 9 . r l t v Bypurbv $ : m a î am antea W t É ia c ,n u s
r o t 1 \ XT / r miferat. Nam cum Berytenfis Ecclefiæ
7ta\OA 7tï7n<iWtw>os y ei5 t u a NixouydeicLv p& T ï- c .r .. - . J
, ^ ^ Epifcopus ohm conftitutus fuiflet, mde ad
D V*™, Epifcopatum Nicomediæ tranfilierat. E x
To tv$ ¿\jocreCe.ict4 fZ3£ß<pa,ve$ e^ijAotoij, x, o-uv au- ^u0 ¿eindg Epifcopatu poft Nicænum Con-
Tof ®zoyovios o NiXCU0.5. 59 T y70 J'ÎTàok 0 (èom- 10 cilium ob apertam quam profitebatur impie-
I À&iis K uv<px.vti\os 1 ¿él1 upon ^oju/Adtav 7rt- tatem dejetftus eft, & una cum ilio Theoi
W H W M *TÌ t I a o í ñ í ■Ghwrìs c i - g°">“ s Epifcopus Nicaeæ. Idque ImperaÂ/
„ n ~ » t . m ~ “ XT tor Conltantmus Iiteris luis iterum teftatus
àveto ry ovyfy.<py. tTKWte S ì m u ía . N ix o ^ - eft# auarum parfem hoc loCQ apponam |
Sium. ■ Scriptæ funt autem ad Nicomedienfes.
K E ^ A A A I O N K ;. 15
E d i p è i y ß om A to o s K m ç c z n v u , iQ f E ù o *€ i8 Xj
®ioy>n& yçcitpèimx, Nixo/MiSiucn.
3 *~T^l5 3 ó TviuTO, SlSbLj'd.í tíms cLuc/lvav ttAw-
^ 0 5 ; EútriCio5 ¿HAo«W o TviS'Tvgp.mxYiS á f i ó -
4 5 Ttíios 4 <ru(¿l¿úcp)$' f oTt yS Ttav'^gc.^oô T y T v ç p m u 20
‘y ty ivy ra q fzs^crtpu^, sTDAAa^oöeii êçi (xujuopaj/. r S -
70 f¿ a i r ’6ho xÓ7ru:v oxpayzt á¡&ptct,pTupovjy
¿ A A ¿ t dAyQcSs Ì7CI<rx¿7izdv’ t u t o i j ÿ % cÁ e ?m 1á.-
7 y XcA7io.vbiiv 6 r ¿ 1 0 ^ i5 ty& pp iiS tiv ß o $ . ovSiv
C A P U T XX,
Epiflola Imp. Conftantini adverjhs Eufebium &
Theogonium ad Nicomedienfes fcripta.
Qu 1 s n a m vero adeo fimplicem ple-
bem ifta docuit? Eufebius nimirum
tyrannic* crudelitatis confecraneus. Nam
quod tyranni cliens perpetuo fuerit, ex
multis perfpici poteft. Id enim Epiicopo-
rum c*des teftantur: fed verorum plane
Epifcoporum. Id crudeliflima Chriftiano-
rum perfecutio aperte clamat. Nihi l enim
V a l e s i i A n n o t a t i o n e s .
1 Atún(>¡)» 2çu.[âj¡acctuv jn0D(4Xfr^J V o x JW/tgj» quid
hic figuificet, non video. Binas enim literas à Confian-
tino ad Nicomedienfes feriptas elfe adverfus Eufebium
nufpiam legitur. Itaque Jacobus Sirmundus hanc vo-
cem in editione fua expurneit. Quod quidem ejus con-
lilium laudare non poffum: Licet enim Interpreti ver-
bum aliquod in verfione fua prætermittere, quod iènfum
conturbar. In iplo autem textu Audtoris, nihil imrau-
tandum aut delendum eft, abfque authoritate veterum
exemplarium: Nam fi hæc licentia femel concedatur, nulla
m editionem veterum Scriptorum puram ac finceram
habituri fu raus. Pro Sirmundo tarnen facit Epiphanius
Scholafticus, qui hanc vocem in verfione fua perinde
omilìt. [ Sed & codex Regius J. Pini vocem hanc
hànçijv non agnolcit. J Ego vero libentius pro foúrty»
icripferim fa& r .
2 Tà 7rA©° r ï i sotsbAîïsJ Scio multos fore, qui cum fi-
nem hujus epiftolæ Conftantini legerint, priorem ejus
partem quæ à Theodorito prætermifla eft, defiderent.
Eft enim hoc egregium antiquitatis monumentum, ex
quo multa dilcerc poffumus, quæ ablque hac epiftola
procul dubio ignoraremus. Moncndus itaque eft Le£bor
hanc Conftantini cpiftolam integram haberi in Annalibus
Baroni) ad'annum Chrifti 529. ied non fuo loco. Scripta
eft enim hæc epiftola antequam Eufebius ac Theognius in
exilium mitterentur. Miifi funt autem in exilium tribus
jam meniîbus elapfis à Synodo Nicæna, ut in lib. 1. fub
fitiem tradii Philoftorgius, id eft anno Chrifti j a y . men-
fe Septembri. At Baronius hanc epiftolam fcripram effe
exiftimat anno Chrifti 329. Sc anno ièquente Eufebium
ac Theognium ab exilio revocatos. Verum id jam abunde
refutavimus in Annotationibus ad lib. primum Hifto-
riæ Socratis, ubi oftendimus Eufebium anno Chrifti 328-
revocatum effe à Conftantino, Sc anno C h r if ti329. concilium
Epifcoporum Antiochia: congrcgaffe adverfus Eu-
ftathiuiu. Autiochenum. Eft 8c alius error Baronii non
omittendus. Reprehendit enim Theodoritum, quod hanc
epiftolam à Conftantino fcriptam effe crediderit, poft-
quam Eufebius Nicomedienfis mortuo Alexandro Con-
ftantinopolitanam fedem occupaffet. Atqui Theodoritus
non id dicit: fed tantum ait Eufebium jampridem reli-
£ta Beryto cujus erat Epifcopus, ad Nicomedienfem Ec-
clefiam tranfiliiffe: 8c ex ifta Nicomedienfium fçde poftea
dejeftum effe, ut teftatur Conftantinus in Ep. ad
Nicomedienfes.
3 O* 7Kom Aod%aT\ Quzret hic aliquis q u * fint ifta
mala dogmata qu* Nicomedienfes docuerat Eufebius.Id
vero difeimus ex priore parte epiftola: Conftantini, quam
hic apponam, ficut edita eft à Baronio. ^ u id igitur in-
telligitis, dileHi fratres ? nam vos ipfos accufo. Chriftiani fu-
mus, & medio in affedu dijfendmus. Haccine eft noftra
fides ì H&c fanSUJpma legis dottrina ? Sed qua caufa e(l
pfopter quam prafentis mali exitium fufeitatum eft? O fìn giti
um ! 0 odium fupra modum, omnis indignadonis magni-
tudinem fuperans. J2h*a iftitts latrocinii atrocitas e x titit,
qua filium Dei abnegai ex individua Patris fubftantia prò-
cejpjfe ? Nonne ubique eft Deus, cum certe ifium femper no-
bis adejfe fendmus. Nonne per ejus virtutem omnium decoralio
conflati Cum certe feparatione dijfipationis careat.
Num igitur vobis aliquid actum eft ? O dileSi fratres, confederate
modo deprecor tormenta prafends doloris. Confef-
fores vos effe iftius promittebatis, quem effe denegatisi in
hoc vobis perfuadente docìore in omnibus perdilo. Sequuntur
deinde ea qu * Theodoritus retulir. Ex iis autem qu*
adduxi, manifefte apparet Conftantinum objicere Eufebio
Nicomed¡enfi, quod adverfus N ic * n * fidei decreta pa-
lam in Ecclefia docuerit, Filium Dei non e ile ex Patris
fubftantia, nec confubftantialem Patri. Quod fi quis
G r* ca verba prioris partis hujus epiftol* Conftantini le-
gere defiderat, habentur apud Gelafium Cyzicenum in fine
lib. 3.
4 'ZvfùfAvwiJ Epiphanius vertit exculforem, quod non
probo. Jacobus Sirmundus coniòrtem interpretatur, Chri-
ftophorfonus vero adminiftrum. Joachimus autem Ca-
merarius fic tranftulit: Nimirum Eufebius crudelitate ty-
rannica initiatus. Ego confcium malim interpretari. <tv/a -
fAuwg proprie eft iifdem facris initiatus, quem Latini vo-
cant confècraneum.
y V07J ^ 7 at ¿firn m tvm ^ t S D u * poftrem
s voces defunt in editione Bafilienfi 8c in manuferi- ■
pto codice Henrici Savilii. Quas tamen neceflàrias effe
nemo non videt. Certe Gelafius Cyzicenus 8c Epiphanius
Scholafticus Se vetus Interpres apud Baronium eas
àgnofeit. Delend* potius funt d u* voces qu* pricedunt,
ras ùfim, q u * iènfum turbant, nec habentur in codice
Leonis Allatii, fn e c in Regio J. Pini,] nec apud Gelafium
Cyzicenum, nec in verfione Epiphanii Scholaftici. C * -
terum valde probo, quod Epiphanius 8c vetus ille Inter-
pres à Baronio relatus, crtó<r<pvp* verterunt clientem. Camerarius
transfugam v ertit, peffime omnino, deceptus
feilieet prava legione codici: Bafilienfis.
4 P
S æ c .
IV .