Evangelium
à fian
tibus audì
endum.
Auxumu
ped itav it, admirandis Theophili operi- Tof r .©aaipÌAs i W , oicéoaMw sapébus
sequalem animi fui magnitudinem ex- ~ \ ,« qp/> ^ .
hibere co n ten d a* E x illis antem Eccle- f t * N $ | § P Ì É P ? 5?* W ! ~ " T
fiis , unam quidem in Metropoli totius Z u T y T y fx» T p o T o A ei\ T y 7rav7t>5
gentis quarti Tapharon vocant, adificavit. eùvos T a ^ a p o y - M/Mx>{opfyjy x j t 9t^pp7ix.7o. eTe& cv
Aliam vero in eo loco in quo Romanum $ «ffe o# ® to *P&fi&ixbv èptTrogjiov e T u f\a y& t , e£a-
erat emporium, ad exteriorem Oceanum o ' . Sa* ' „ „ „ l i r t t 1 •_ , . , TSffiS TOV COK&CLVOV TiTpaLLLfd^Oy' 7[ a \ y o i <Jg t o ysovergens.
Vocatttr autem hic locus Adane, / ’aV ì " a ' \ > « > »
q u o cunfti qui ex Romanorunr ditione ve- R Ì S * É* jftlÈW »
niunt, appellere folent. Tertiam denique e9og.iu> Y S ^ p p ti^ e cQ x tf‘ t ie èrrl ^ttTSEcclefiam
in altera Regionis parte extru- pov r x s x&poLs ftep o s, c i a rigptnxòii i/zTró&QV y s a -
x it, ubi Eerficum eft emporium celebre, io ¿ Q Q Sari .Taf sépwm £ S S g .E l i^ J ^ r t r a . , . .
in oftio maris Perirci quod inibi eft, fìtum. J -a A c to j-y s.
5- At Th eo p h ilu s, cum apud Homeri- p O ™ © £ » > * ( « g jfe TO7S ' c W t o b
tas lingula, prout poterai & prout tempo- « cv ____\ p , <■ . » V T , *
ris ratio iìnebat, ordinailèt , & Ecclefias v , °tV 7]V* fi 0 XciÀP°s ehàtj, tia9eis> ^
dedicaviflet, & ornamentis quibus poterat éxxàjj,<7ìcc5 lip e o o ztp d /jo s, xj x ó a fto is al? ò*w
exornaflet, ad infulam D iv u , quam ipfi p a -1 ‘y i | | a ro * ty & x o o p ,ym ,$ , « r i t A<£ocf ( j j *
triam fuiffe fuperius indicavimus, navigavi!. « ¿ „ J m r ¿ f a '0 ^ ¿ V A à ~ ; _ Àn.
Atq q e indè ad alias Indi® reeioncs perre- > u ,/ , ? , n L, _ ' .
x i t : multaque q u * apud illos non rite fie- \ « „'*g< / ~ ct<P‘^e*° ■friUw'j ^ ^oÀbant
» emandavit. Nani & lectionés Evan- ^•ct' 7 ^bctyai ty a ju d jim g^rctvag-
•gelii aiidiebant fedentes, & alia q uadam Oatra-Tn. J& Q i(o ju em r t i c t j y i \ i x , d v À vcl- t
peragebant quibus divina lex repugnabat. l c ¿ TO[ lm „ ~ TO « 4 ^ . v
Verum Theophilus, cum Ungula apud eos > ' a ~ a ' » f i «v
jiixta iàoftiorem ritum Deoque magis acce- Jfifit, ° S e ^ f a T j ì ié 7r§ct'zjonTc. ¿Md.
ptum correxiflet, Ecclefiaj quoque dogma gxa$» tt/)oì to <tìC<xo^ iok au7DTi ^ S'go®;-'
confirmavit. Neque enim circa divini nu- Aés fMÌcLpvQ/t'ums, ^ to' -? B | S g S | xpat.
m.n,s cultum, u t a,t impius Me, ulla ege- ^ ^ ^ ^ ^ , ?
bant emendatione, utpote qui ab ultima an- a ~ ' . r- t , , J r T®
tiquitate conftantiffime Filium alterius à Pa- 25 a io p ^ c m s vQYiynaecùS) i
tre fubftantiffi profiterentùr. rp c c T a s to e n p ^ a r n 'ffpio-G&jójidjjoi,
6 . E x hac autem magna Arabia profe- 6 . E x 3 H l ^ y ó - M s *ApctCict?, a 4 a
a u s eli Theophilus ad ¿Ethiopas qui Au- r a s ^ A b ^ ’s s ì* « Ìm i «2
xumitie vocantur. Habitant d ii ad pri- ^ Ti 5 2 9af # ^
I,ttUS rnanSrubr' ’ ‘3uod ° C£anus A ^ ' i , S « i r , ¿ « WJ5 3
V a l e s i i A n n o t a t i o n e s .
L Kcìi *»p Morís fuit ut Chrifliani qui miffarum
iòlemnibus intererant, ftantés, retedto capite, & ba-
culis humi depofitis, Evangelíi leftionem audirent. A c de
capite quidem nudo, & de baculis, diferte teftatur ordo
Romanus. De ftatione v e ro , verfus iùnt elegautes H il-
deberti Cenomanenfis Epifcopi, in libro de cxpofitione
Miflàe, quos ex veteri Codice Claromontani Colleeii de-
fcriptos hic apponam.
D e E v a n g e l i o .
Inde .finiftrorfum Domini facra verba leguntur.
Plebs báculos ponit, fia t, retegitque caput.
Neve fuperveniens zizania feminet hoftis,
Frontibus imprimitur myfiica forma crucis.
Rejiciente fidem J u d ia , gratta Chrifti
Tranfiit ad gentes, Ifrati erat adhuc.
Tranfitus hic, quoties Evangelium recitatur,
Mentibus occurrit, exprimiturque loco.
A d Uvam legitur, quia quo tranfivit aberrans,
Et velut ad Uvam gens idolatra fu it .
Ut fis attentus, patiens, ereclus in hoftem,
Et caput, & baculus, & ftatus ipfi doctnt.
Jguifpe caput retegens attente audire moneris.
Par cere, cum baculum projicis, inftrueris.
Stans difiis, quoniam fiantes pugnare folemus,
£hiod te pugna gravis fùb vigili hofie manet.
Éjufdem morís illuftre extat -exemplum in vita fandi
Anièlmi Lucenfis E pifcopi, übi de Mathilde ComitilTa
luèc leguntur: Pufcripta Domina multis diebus febribus
nimium laboraverat, & capitis dolor vehement ipfam fatigaverat.
Cum vero die quadam ex more mijfarum f i -
lm . , „ « * / « , » , „ „ . dum k i 'U m r Z v a n g t llL , J s .
■t ‘ ‘“ ’ * * / “ * ? '* m‘ x " f irm a i» decidi!. Item in
vita MS. là n a t WiUelmt Abbatis Monafterii Eskiienfis in
Dama, (cripta ante annos qningentos ab Eskilenfi Mona-
cno, retri Roskildenfis Epifcopi acquali. In- Vigilia Pen-
Uccitcs, explttii Propbetìit ¿ , ¡ hmficalimibus, Diacono E-
■cangcimmpronuntimu andinit vocem ( mulier contrafta )
dtcemtm fib,-. Mnlior[nrgc, non dccetchriilianos adEvan-
geuum Jeder., fed cum reverenti, fiare, & aufcultnre quod
legitur. Quem iocum debeo indicio viri doétiflìmi & ve-
ternm monumentornm ftudioiiffimi, Hadriani ValeCi fra-
tn s mei. Enndem morem fniffe in .Africa docet Auna-
ftmusin libro 50. Homiiiarum, Sermone 16 . [Idem quoque
ini Gallia obfervatnm fuiflè docet Cafa rius Ardatenos
in Homilía 13.] Ex eadem confuetudine & illud pro-
flu x ,t .u t populas m Eeclefia ftans facras condones andl-
ret, qmppe q u a mhil almd elTent quam Evaneelii expo-
C tn . Teftatur hoc Eufebius nofter in lib. 4 . de vita Con-
ftantim, c . 33. & Auguftinus in Sermone 2. de SS. Martv-
rlbns : item m T r a a a tn 1 , 2 in Evangelium Joannis, &
m Sermone de communi vita 'Clericorum fuornm ad popolani
Hipponenfem; & in Sermone l i a habito in Basilica
Faufti. Vide Fertarium in lib. a . de facris concioni-
bus, cap. 2 1 .
2 Asr^-rföiroiif] Exiftfmavi aliquando icribendum efle
otnccfixTgfrmi;. Nunc tarnen vulgatam letìionem retinco;
eadem cnim voce^ufitur Philoftorgius in libro 2. c. 16.
3 Kdlúxwizq r«? ipvJpZs] R eÄius in MS. codice Bo-
charti icriptum eft, xctTuwmi, quoin odo etiam legit Ni-
cephòrus. 6
V a r i o r u m .
a £15 tj*s Aù|wfbtSu'^ Tradit hic Philoftorgius Auxumi-
tas a Theophilo Ariano converfbs tempore Conftantii ;
cuni populi iftius converfio revera tribuenda fit Frument
o Orthodoxo, ordinato ab Athanafio in principio epifcopatus
e ju s , circa ann. 3 27. Vide, Epiftolam Conftan-
ta ad tyrannos Auxumitarum apud Baronium ad ann. 2 ç6.
n. 23. & Pagi ad ann. 327. n. 1 2 ,2 0 . WA.ovth.
Ç iT o q
I £ereq ita .m r . 4 ¡iMíÓtui éfuigjt 1 IvrJ vrASqst nn-
1 KUiofd/w, tts ¿ho -mi, '¿Tra^eeii^eTtq xlXm;' 'x¡
3 To ß avrñs m A ily t iifla ^pä KXiiajua, 3 XJLO 0
4 tiAA iti^ To evíároptol cpépoi' * S ì’ S vraAa) ¿ T o
Io’^ tjjAm x ò r q > é líy om s r a s A ¡ y v i f l i s s y à £ p o % a
t o pei9pov SíeirepGuáQíjooLV m M . r o J'g erep ov ¡x íp o s ,
e n ì n a .\ c u < r ív t¡ í ’¿ p y tT O j Q ' t cqK iv ’AeiA«, ex. T ra -
A c tty x c p .\ t í f £ p lu j . c tW Ò L TOÜ7U5 T ì i s ¡pvQpóis
5 S ’*A c tÄ T ))íy * c s ^H iep cS e£ú¡9¿v A o j '& ju fà xc¿¡í~
X ovcnv> ^ 0 T1 p u / ffo r tÓ M a s o v i a x Á y ú é v n s . A v % t t -
(U S $ CtllTOlS X frMT p07n> Al$ . ‘Trp ó'npoi 3 T ¿ m v T
A v^ttfielTCùV É7r l T e%0ùl<LTU 'X p o s k.VOL'TOKÓ.S X & 9>l-
X títT iS eoxkcLvoii 7rapoix.Stnv o l X v p o i, t o l v t t i v ^ x .A x~
6 Oiv % T r a p * W í ¿XtéiffB Qepov%$. 6>AAé£cLvfyo$
o rap * t u t c i í o M á x e JW ex. £ S u s in i ¿ y a ^ a a ? ,
t t m u0oT xa /ajtio iv j o'¡ ¿ vuv ’em T y tw^ L oú Q w y i x ,e -
X P v 3 ' ovv eia) £ eiv a $ c t 7 t a v ie s3 ò£eict$ a v -
t o 7s cc x rT v o s y x A Í a v s ^ a í^ o i x í v y s . 7iúpoL t u t o i s
x t í S u A o x a o j - i a fx a \ ig c c y ív v Q , ¿ í¡ K a a r i a , ¿
70 K a a r a M v , ¿ r ¿ K m a p c a ju o v , ¿ ¿ | a e(pctv1ay
7T ? o ¡9o s . T ip o s í^ i ) T t í T d s o ® e ó < p i\o s y x . c tQ Í x e T ?
7015 A v j 't í/ x í'n u s 3 7rapaJ¡JÓvá>st ¿ r á e x e ía e x s lIc l-
W em /A ^ o s , T x s \tc\ *PCùfictltis ávaXrOfju^Yis e f e 70.
-ttoMÍs ^ 7ift ii s Trapa, % ß a t n A e a s t e7ráyo-
h v a % ia 9e t s , t to á iv % i£lay e ( p o ^ v y x ¡ x \ y p ¿ o a % '
xoivov J1 dxTTcep a y a Á / x a . t i a peryv t o 7$ o f x oM f y is
i C \ e 7m v .
7 . O t i ¡ 7 t ] t c S qöpuLTi § IlepmxiHs S a A a o j - t i s ,
w o to , u t y a x e a vo s e i o f e v "¿tiZTtAeiy f i e y íw v *n
o boctv , xj eÚvy xú xA cp T n frK a 'G&tQafào/jdpjyv, aM o i
t í ptgyqoi t ío fa l to ) , ¿ o T f e i s Tois j>eí9poi$ efifcaAlèlè
infinuans efficit. A c rubrum quidem
mare in maximam extenfum longitudinem,
in duos fìnus dividitur. E t alter quidem
eorum verfùs iEg yptdm tendit, CJyfma,
ubi definit, cognominatus. Per hunc finum
j Ifraelitae quòndam fugientes ¿Egyptios, fic c
o pede tranigrefli funt. Altera vero pars in.
Palaftinam fertur, juxta urbem quae jam
inde à prifeis temporibus Aila vocatur. A d
hujus igitur maris rubri exteriorem finum,
in finiftro . latere degunt Auxumitae, ex
10 vo.cat>uI° Metropolis ita appellati. Urbium
enim caput Auxumis dicitur. Ante hos
autem Auxumitas, Orientem verfus, ad
extimum pertingentes Oceanum, accolunc
Syri, ab earum quoque regionum incolis
ita d iä i . Etenim Alexander Macedo eos
ex Syria abdu&os illic collocavit : Q u i
1 5 quidem patria Syrorum lingua etiamnum
utuntur. Porro hi omnes colore funt ad-
modum nigro, acutis feilieet foiis radijs
eos perftringentibus. Apud hos Xylocaffia
precipue nafeitur, & Caffia: Caifamum
item & Cinnamomum. Plurimi etiam ibidem
funt Elephanti. E t Theophilus qui-
20 dem ad hos ufque minime penetravit. Sed
cum ad Auxumitas veniflet, & cuntìa illic
negotia probe ordinallet, inde ad Roma-
norum ditionem redire ccepit. Multis deinde
honoribus ab Imperatore poft redi-
tum affeétus, nullius quidem urbis pecu-
2 liarem fortitus eft Epifcopatum. Verum
' ab .hominibus fuse feda:, velut publicum
quoddam virtutis fimulachrum fufpedus
fuit.
7 . A it Philoftorgius, ad oftium maris Pei*-
fici quod Oceanus illue influens e ffic it,
quodque maximum eft, & à plurimis gen-
* tibus circumfitis accolitur, turn alios maximos
amnes influere, tum precipue Tigrim. Tigris flu -
V a l e s i i A n n o t a t i o n e s .
1 *Em 'roktthw /a»¡ xinsfAivtiJ Scribendum eft procul du-
• bio lAnxmópérii una voce, ut habent MSS. codices. Atque
ita etiam legit Nicephorus in libro, nono capite 18;
2 K«m to Utili ecárUi ix Afythrlis ¿ups? xAtitrutx Aflèntio
r dodtiffimo viro Lucae Holftenio, qui ad latus fui co-
dicis hunc locum ita interpretatus eft, Et ma s quidem ufque
ad clyfma Ægypti tendit. Scribendum eft igitur f&i
i [nu, & c , ^ Nicephorus tarnen in hoc Philoftorgii loco
legit vs fu » , articulum hunc jungens cum vocabulo
xXórtycc. Sic enim locum expreifit in capite 18. libri non
i: T9 /Alt» ai xXvo-fùec 188077)5, lar* Ai’yoVlif yugu- ti%t $$
“riAdCiTS to Tw Ì7 fu n y,ict» <piçyp « ó ríís . Sed procul dubio
falfus eft Nicephorus, quippe qui non animadvertit C ly .
fma e/ìc civitatem Æ g y p t i, ad Arabicum finum fitam.
D e qua Bochartus multa notavit in libro de facra Geo-
graphia pag. 122, erudite omnino. Sed non probo quod
candem vult efle Arfinoem, contra Ptolemsei auftorita-
tem . qui earn à Clyfma diftinguit. Ne c probo quod
idem Bochartus icribendum effe dicit KAsíoy*,«: quae vox
Græca non eft. KA«t/k«9s enim Grteci omnes earn vocant,
xxpct i® nxó^iu, eo quod maris Erythraei fiuxus earn urbem
adluat. Ex eo autem portu íolvébant qui ab Ægypto
in Indiani navigabant, ut docet Lucianus in Pfeudomanti.
3 K* 0‘ o TtXtvTu. to hràiivfAo» tplçyv'] Hunc Philoftorg
ii locum Nicephorus non intellexit, ut ex verbis ejus
fupra citatis colligere licet. Sed neque Gothofredus, iiè-
que Holftenius verba Philoftorgii intellexerunt. Sic enim
vertit Gothofredus: Ubi nornen fu um retinens occidìt. Holftenius
vero ad oram fui codicis pro verbo occidit, emendai
definit. Atqui non hoc dicit Philoftorgius, ièd ait
iìnum illum maris Erythræi, qui ad Ægyptum tendit, no-
men accipere à loco in quo delìnit: id eft, finum illum
vocari Clyfma ex nomine urbis in qua terminatur. Eo-
dem modo quo alter finus maris Erythraei qui. in Palarl
i inani fertur, filaniticus cognominatur ab urbe Elana,
q u * eadem eft cum Aila, ut n o ta v it. Bochartus in libro,
de coloniis Phoenicum capite 44. T o tum igitur hunc locum
ita diftinguendum puto. W Aìyuzntv yagu- KXutru,*,
xc6j- o tsAìvtZ, t o ivuMfjoo* <pigo»: ubi ìst* Aìyuif\w poni-
tur pro W Aiy)’.flou. Sic paulo poft Philoftorgius dicit
sar< IlaXeqeivtii ipyymf.
4 A i is 7cÓOiu.i <è tb ’I<rf<»i)A»7i*o'y2 Idem teftatur Au& o r
Itinerarii Antonini Martyris pag. 3 1 . Et tranfeendentes
venimus in locum ubi intraverunt mare. Ibique eft orato-
rium Moyfi, fa civitas parva qua dicitur Difrma, ad quam
naves de India veniunt. In loco vero ubi tranfierunt, exit
mare de major e pelago, & extend ¡tur in multis milibus,
quia habet accejfa & recejfa. Recedente autem mari appa-
ret omnis fubmerfio fharaonis. I ta legitur hic locus in Ma-
nuferiptis codicibus, ièd pro Dtfma procul dubio fcriben-
dum eft Clifma. Ejufdem urbis iterum meminit pag. 32.
Et inde exeuntes, venimus in civitatem qua dicitur Difma.
Verum hoc loco Manufcripti codices Clifma diièrte fc r i-
ptum habent.
5 ’Ey òcgsstpS t?s J In codice Samuelis Bocharti
fcriptum inveni t*k *|«9*y. Quam ieripturam magis probo,
ut hic fit iènfus j ad finiftram partem maris E rythra i
extemis illac navigantibus habitant Auxumitae. Singula
enim maria & finus habent dexfrum & finiftrumdatus» re-
fpeftu feilieet eorum qui finus illos ingrediuntur. Ita
dextrum ac finiftrum latus Ponti Euxini diftinguunt Geo-
graphi. Nicephorus quoque in hoc Philoftorgii loco leg
it T0Ì5 t%o>9?y; fèd locum aliter interpolavi. Sic enim
habet, mimii loltvr r 3s sgvjpééf to?$ fjolgtoiy h àgsftpéc,
ctogitfArmf uirtr. Id eft, ut vertit Langus; In rubri iftius
maris partibus exterioribus, ad finiftram Auxumita funt.
In quibus verbis nullus eft iènfus.
6 ’AAilctrtyot; «JS vrxpct tutoìsJ Scribendum puto 'AAfgan.
4©* yup TtSTUS è [Dcociàai cèx »«5 Svg^Mf 5, ¿pc.
Atque ita légit Nicephorus. CLq q 2 Afe.