' P r. Æ F A T I ' O
jofteresoptimapde tranfmittcrentur. Tta%exDaniavocavitVe»erandMmérdoltrinaprttm
p intern virumjormnum érfiatrem rneum inchnfto charipmum.M. GeorÆum Rorarium,
tui Lutherus ipfe hoc negocijdcderat, & o f panam typographtcam Ienainjfttutt, ut omnes
Librt, quorum jam fapi mentisfacta c fl, accurata tcmporum not at tone adhibit a , tntegri
( f inviolate, ac procul remotisalwrum Comment arjsederentur.
Hune labor cm hduddubie Detgratum, & Eccliftafdlutarem-, veftra Celfttudopeîl
tbïtttm Patris laudata memoria eximia quadam pietate provehit & ornât, td quod conflr-
matio P rivtleo j lucide,non obfcurè,téftatur,:Deum sternum Pattern ‘Libera torts noftri le fit
Chriftiardetîpmaprecationtoro, utinchoatumOptu propterfuam&Tilqgloriamperpciat,
é adfelkem exitum per ducat/& omnes conatus Sa tuna éorganorum eius reprimat, qui
earn met am proflkiunt, ut hocmellificiamturbeiur attp impediatur. Tfçque verb dubium
e si,omnes pios totoorbeterrarumeadem votafacerecogitantesdemiranda repurgatione de.
iïrin a dtvtnitùsfa c ia per Référendum virum Dollorem MartinumLuthcrum, é r de An.
ticbnfti pateflaHione, qua rts omnibus inter fumma bonaducendafunti
Haclenus de Caups eduiomsbrevtttr d tx f. Sequitur+ ut dt Argumentoprimi Tomi
patica dicanr.
S C I A T igitur Leltof inhocTomo Librorum D.Lutheri,quos fubinitium controver-
ftayA nnotf J Jri 1p .2 0 .2 t. edtdit, récit ariHiftotum, qua doter, qua/tafuerwt initia &
progreftttncs Dfutattonumdc Religions, qua caujaLutherumad haccertamina mpuUrit,
érquod lu x Spiritm fanltifubindeüartor &. ftrmtorin mente tpfiusfallnfttJ Item, quod
advtrfarifful'minibus inks[l arum criminationum & condemn at ionum Lutherooccaponem
prabuerint accurat'wfcrutandt Sctipturas, quafêlafunt •monftrntrkes,, & te ft es minime
f attentes veritatis. -,
y i autemtota caufa fieret conffeHitr-'ér’ittuPrm, quidam Germaniti L ibeü iin lati.
nam LtHguam iranslattfunt, & propter Ht ft «nam,, nonnutta advtrfattorum Script a huic.
Homointertextafunt. Proindeptui lfHorcxprmoTomocogmfcet, quomodopaulattm cer.
taminade Dogmatibus creverint, qutbm& do£hwaBHang(tq r(purgat-aeft,& immenfa
turpitudo Antichnfttpatefaclaest, inrattrkTomisresadmtrabili quadam contwuaiione
(ffericitaexplicuntur,utnecperegrinüSciiptù’necVer(ùmihusrvuldbqpu?Pt.;Kenoigitur
taies Comment aliénés in ijs rcquirat,nipad Hlporixtntdhgentiamnccefe jit., quadam ex
hoc g in a rin u rte x i, s
Cum autem dipmtlituddScriptorum o . Lutheri non modo Advcrfàrijscalimniandi
eccafionemprabiatyfcd etiam pios ér candides LeHorcsinterdumpffendat,ncceJ]dria admo-
nitio h.Lrecitan'da c il, ut é r hoftes Euangeltj ùniXoyUs ex'ScriptisLutherieottigcre>dep-
nant,d? pi/ maioreiuditiogr candore inhu legendis verfeUtur, Quantum igitur aurora d
lace merldtana diftat,tantum dtfcrtmtncsl inter libres Lut ben d pntiapwjenpto.s-,, quihoc
Tomwontincntur,ér cos quos aliqUandopbsledidit.Etft entrain véftibuto eaùfuiCumPa.
0 4 '& babericr nommait veütt, quadam Antichrifto Romanoconcefif-tamenpofteacrefcct3telucepdeiinexerciii/
spornitentia,inpavoribus,inper/ecuttone&co>rp>latienibusjhae
errât anon agnovitfol'um,fe d etiam tmendavit.Erat n. ut multinoruntmnEpkuridegre.
ge poreus,fed Mopachiufevcrüdtfeiplinam próp ans, & ver a ammi reverent iu drfubicelio-
ne Papam colons. ■ jta^inprima congreftone nequaquam ei certumdéhberatumf crut, Rc-
maniPentifuà àolinnam velautoritatemUbefaciare,Seà hue nervosat^vires contt nâe-
but, ut invioluta Papa dignitate, -tlamores quorundam Sycophant arum refutarentut, .qui
tetri ac impie,cumfumma temeritate érimpudenua vénales Indulgcntiascircumferebant.
fhtanquam igitur, ut d ix i,in pnmoaditu fafeinatus. ad mtr at tone Papa, multos trro-
rts & abu/us nontaxavtt-, tamcnpuulbpbftillujlratiuvera ugnifione chripftetrum con-
ƒ aponem opinionum & cultuum,quain Regno Antichripi floret & dominât u r, verbo Vei
conflunteraccufavitcr-tonüemnavit. ügonenimcuriofltate,necpruvualiqua cupiditun,
nec cæcapcrtinacia motuscïl, ut Pupa regnum inyuderet, fe d ju flo zeloSpiritus/ancli &
fldei, & fa verifim is mandat is, qua ju bentrcû iinvceareL eu rn, juxtaEuangelium , &
vêtant coli idola.
Et quoniam Advcrfarij fua idola, errons à" abominationes,nonvcrbo T>ei,fcdfulminibttt
- _______ N i c o l a i A m s b o r ê i ï.
minibus criminationum&cpndemnationum propugnabant,accendebutur in D Litt hero diligentia
cogitandi uccuratius de univerfa doctnna, frquarendi teftimonia Si riptura, qua
in omnibus controverftis, de Rehgione, rebu sdtvtnis certifima fe ta funt, Nam initio
harum Dtf>utaUonum,non abhorrebat a ftudto publica concordiadrpacis,nec ini heat am te.
lampratexuiffct, nip Adverfariorum import unit ate, adreflondendum impulfus fmffet, Sed
verißtmum esl, éfexcmplo D, Lutheri confirmatum, quod Proverb. 4. dtcitur: JuPorunt
femitapmilis eB tuci, qudm aurora/purgit, f t enim hoc paulattm u fy ad meridiem crefeit,
itu in p ell ore Lutheri, legentbs Scripta Prophetica & Apoflolica, Deusfubinde clarionm &
firmtoremlucem accendtt, & utrumq, eipatefecit,.videlicet Co» feflu im , quam ipfefonabat
veritatem imrnotam, cp tmpiam fraudem hoftium, qui inftinclu Diabóli & Antichrtfli o.
mnta d ivina & humana pervert unt.
^ Difcant ergo pij Lector es ex hbris, ques initio D. Lutherus edidit, quomodo ex Papt ft a
verb Chriftianus, & ex amico hoftis a t% mimicus Papa fa llu s p t , nec quifquam offlendat ut
borum Ltbrorum le lt tone, quod in ijs quadam videre Itceat confentanea Adverfariorum do.
Itrina,cuiufmodifunt loei depoteflate Pontißcis & Epifioporum, deMtffa, & de u nafecie
Ccena Domini, Tflam eo tempore, quo hacfcrippt, ariteceptis opinionibus impediebatur,quo
minus d a r am veritatis factem cerneret. Poftquamverb, duce & comité verbo Dei ex tenc-
bris d u e l a tas eft, & increment a lucis divina feuftt, quadam excel fa conftantia,fylum con.
vertit ad lab efa llandam Papa tyrannidem, quo quidem in curfu admitabili ér divina fe licitate
ufiss esl, id quod pias é r ca ndtdus L e d or, not ata temporumferte é r diflinlltone, fa .
tile animadvertet,
Eipautem vitftpiens é r divintss fapenumero optavit univerfalem Ltbrorumfuorum
int er it urn,ér vota feut,ut omnes hommes legerentScripta Prophetica & Apoftolica, a tg ex
histanqusmfonttb. aqua v iv a , adquos repurgandos tantum ftudtumtantamfopetam co.
fu ift,veram Dei agnitionem (pinvocattonem baurireut: Tamenmaior nobis ratio habend*
eil,qu id Ec clepa Chrtflt neeeßanum a jalutare pt,quam quid Autor ipfe defuis labortb mo.
deßeiudtcarit. H och, non dubttans lonptmarepoßum,neminem futffe Interpretern ex omni,
biss,quorum extant lttera,posl Apoftolos, quitantaluce é r ardore Spiritus Prophetkos é r A .
popoltcos Ltbros illuftrar;t,ér omne sfunattcos errores,inprimisj; hunc antiquißimum é r po.
premum, qddo etiam pcfltmum ac noienußtmum, quod videlicet BONA OP E R A AD
S A L V T E M ncceffaria ftnt, verb« Dei tarn evidenter refutarit aty( everlerit,
Ne% vero idfolumpraftitit, fe d etiam de pngulis doltrina chrifliana capitibus Eccle.
pamfalutarttererudivit, ér quaaam exielfa conßantianativamfcntentiamdeRaptifmo
é r de Ccena Domini advtrfus Anabapttftas ér Cinglianos it a propugnavit,ut nemo pt,quem
tiin hocgcncre non dice anteponere, fed conferte é r compararepoßtmus,
guanto igitur cumfiulhs libn Reverendt Patris D. Martini Lutheri legt poßint, malt
unumquenfocxipfaLeitione,quamex meisliteriscognofcere,prafertimcum vera nonfuca-
ta Attipcum laudatio in ipps optrtbus extet at^ eminent. Res enim oftendit,ante D. Lutheri
atatem tantas inEccleftta tenebrasfutffe, ut nec Doll ores, nec Difcipult certbfcinnt,quomodo
detur remißioptccatorum, & flockt as vita ccelefl is ac per beat a. fjuare cum m ifri homi.
■ nes in f ammo err ore verfarentur, atyfltn maxim arum rerum ig nor at tone, varia aedtverfla
via quafttafunl, ducentes ad met am at erna flalutis, Tflam alifinjoin udmern difeeflerunt,
alij vdtis Mondfticisf feobligarunt, quidalenginquasperegrinattones/ufccperuni,nonnutti
Collegiaflacriftculorum ér Monackorummaximisfumptibusmflitucrunt, ut his arduis é r
difpciltbus operibtss remifltoncm peccatorum & vitam aternam, qua nthtl be a tins cogitari
potesl, confèquerentur.
Sed lieverendus v ir , o. Lutherus,accenfus divinities, doHrinam emendavit, érrevo-
cavit Ecclefiam ad font es,oftendtt plena», effe errorum ér hypoertfis opintonem, quafingit
homines coram Deo tuftos ejfe propter propria exercitia, virtu tes, cultus, dtfäpltnam. De »i%
tnónftravit unicam vlam é r por tum fa lu tis, ft dem feih eet, acquiefcentemtnfolo Media,
tore Domtno poftro le ft Chrifto, per quem pne omnibus openbus, non rnodb tra dit ionum
humanarum, fledijsettam, quad Deomandatafunt, v ita aternarefituuonem confequi.
mar,peut EtlttssDetDominusnoßer lefts Cbnßusteftatur,tnqukns: EGO SVM VIA,
VE RI?