tHtum, honejtum, utile ^facile ^ p'offibile. Etcxponen-
do illud vocabulum, honefium, dicitur : Ne fit ei in
damnum de fùa' jufiitia j 1tel de aliis caufisqua ad ho-
nefiatem ejus pertinere viàentur.
Confiât autem qubd talis occidons cft in dam •
num Régi de fua juftitia, dupliciter: ipfàm fibi u-
furpando, fcilicet-, 6c ne per Regem fieret iropc-
diendo : & per confcquens, pcccat contra Regiam
Majeflatem.
Prætereà nulla Lege permittitur, vcl licetalicui
lent tyrannum o c c id e n t . Cùmque is nonvoluntatemho-
minibus, f e d fa cu lta tem defi'e , quod fa lu s ejus magno
militum prafidio eufiodiretur refpondiftet : ut fe r rum
f ib i daretur obfecravit, affirmando, fep ro fa c i l i eum in-
tcrfefturum , eo quo cl in leSlo illiu s confidere fe ie re t.
Et fcquitur in textu propofitum Catonis. Pedagogue
propofitum e x h o r ru it, & animum agnovity eumque
pojte* ad Syllam excufjùm a d d u x it. N i h i l , inquitVa.-
icrius, hoc admirabilius. P u e r in officina crudelitatis
deprahenfùs, non extim uit viElorem 6cc.
Ex quo patet qubd hoc Catonis propofitum tam a
pedagogo quàm à Valerio reprobatur,pro ut cft etiam
merito repudiandum, tanquam impium 6c crudele ,
attenta præfèrtim xtatis teneritudinc, ad fxva ni-
miùm properante, defignanteque rcfpondere fævo
principio fui finis. Et fi Cato in provebta aetâte hoc
dixiflèt, certc multo deteflabilius dibfcum effet,
quia crudelitates defignaret 6c perfidiam voluntatis.
Dibla etiam ejus non funt pro Lege habenda, nec
fàbta ejus etiam imitanda, quod ejus exitus patefecit :
quia poll viétoriam Cæfâris, quia Pompæium con-
ciraverat, maluit ultimo venenihauftuperire, quam
Cæfâris miferâvitâ, bonis, patriâque potiri.
Ex præmiflis igitùr apparet quod nihil fecun-
dùm Legem naturalem eft licitum, quod non licet
fêcundùm Legem divinam : quia etiam, ut habetur
pro quacumque machinatione contra fuam pro-
priam perfonam 5 quia fola légitima deffenfio pri-
vato cuilibet eft permiflà. Ergo a fortiori, nec propter
machinationem aliquam contra Regem , cui
munus - j- obligatur ex ordine charitatis. Necobftat
claufula finalis dibtæ Afièrtionis , de tanta tyranni
potentia, qubd per Superiorcm juftitia deipfo fieri
nequiret : quia fêcundùm intentionem aflèrto-
r is , cui fàtis congruit deferiptio tyranni per ipfùm
allegata > pauci funt tyranni de quibus juftitia nequiret
fieri. ,
Non jure principari, duobus modis intelligi po-
teft. Uno modo 5 non jufto titulo Principatum al-
terius ufurpare 5 6c de tali tyranno non intellexit
aflèrtor, cum fit notorium ilium quem nominat in
fùa Propofitione, non ufurpare Principatum Regis
in principio Decrcti-, Jus naturale eft, quod in Le- B fui. Etfidicaturquod etfi non effeétuj tarnen afr
„ S • ___ • ÜÜHH__- 1 Rr p v COr» /Y>nai-n ge* ôc Évangelio continetur, quo quis jubetur al- n r in n n n n n i n tn f i ir
teri facere quod fibi vultfieri, 6cprohibetüraliiin-
ferre, quod fibi non vult fieri. Unde Chriftus, in
Evangelio : Quacumque v u ltis ut fa c ia n t vobis homines
, & vos eademfacile. Hacefienim, inquit, L e x
& Prophet*. Matth. vli. 12,. Sub quo Præcepto
contrarii prohibitio intelligitur, per quandam con-
fêquentiam : nam ubi unum contrariorum prxcipi-
tur, & per confcquens aliudprohibetur. Lexenim
naturalis non folùm explicite, fed etiam implicite
continetur in Evangelio, ubi non folùm abtus inte-
riores rcales proximo damnofi 6c injuriofi j fêd verbales
6c mentales etiam prohibentur.
Patet etiam qubd nulla Lege datur, aut licet a-
licui ad quemeumque tyrannum taliter occidendum,
quod cft contra iprincipalem partem primas Affer-
tionis, 6c contra fecundam Aflèrtioncm. Nec ob-
ftant modificationes 6c circumftantiæ de machina
fcbtu , 6c quod ex folo conatu principandi dicitur
quis tyrannus} ut patet ex deferiptione prædibta,
6c quôdfolusconatus redditquem reum crimine læ-
fæ Majeftatis, per Leges Honorii, 6c Arcadiilm-
peratorum, quæ ponuntur in Decreto. Sexto. Quæ-
ftione prima. S i quis cum militibus. Refpondetur
quod fi pro conatu voluntatis efficacis debeat quis
puniri pro crimine lefæ Majeftatis , pro nullo ta-
men crimine eft aliquis tali morte plebtendus fiibi-
taneâ, fclicet 6c improvisa à quocumque, non fo-
lùm privato , fed etiam nec à Judice , Principe,
Rege, vel Imperatore.
Efto etiam qubd fit judicialitercondemnandusad
mortem 5 tamen propter debitam Juftitias manife-
ftationem, ad reprimendam fuperborum audàciam ;
tùm etiam propter periculum animarum, tàm repente
6c fubitanee peremptarum, de quorum falutevc-
rifimiliterdubitatur, juxta id quod habetur in capitione
contra falutem corporalem Regis, cupiditate, C te. P ro humani. De^homicidio. Librofêxto .C u m
dolo, fortilegiis, vel maleficiis quibufeumque ôcc.
Quia, ut in alio feripto meo pofui, hoc excludit
autoritas Auguftini, de direâo , quæ habetur in
Decret xxxm. Quæftione ultima. Tertio capite.
Quicumque verb f in e publica adminiflratione fu r em ,
fertilegum , adulterum , & p e r ju rum , v e l quemeumque
criminofum in te r fe c e r it, aut tru c id a v e r it, aut mem-
bris d ebilita v e rit j v e lu t homicida ju d ica b itu r , & tan-
t'o acriùs quanto non f ib i concejfampoteflatemabufivcu-
furpare non timuit.
Ex qua autoritate; habetur exprefle, qubd nullus
criminofus eft fine juflu publicæ authoritatis occi-
dendusi quin imo criminofior, tanto graviùs pec-
catoccidens, qui plurimùm Jurifdiélionem impedit
6c perturbât : cognitio enim fbrtilegii, 6c malefà
ig itu r illi qui f i c horrenda immanitate * , detefiandaque
J k v itid mortem f it iu n t aliorum , ut ipfes fa c ia n t p e r a f-
fajfinos occidi-j non fo lum corporum, f e d mortem pro-
curent animarum , n ifi eos exuberans gratia d iv in a
p rav enerit ut f in t armis fpiritualibus p ram m iti.
Cujus Decretalis pcenamnon videtur cffugcre, qui .
fub fpccic pietatis, ut pote falutis Regjs, vel cu-
jufvis altcrius utUitatis public«, vel privatae ,
quemeumque tyrannum , vel alium fic occide-
ret.
Efto etiam qubd quacumque Lege liceret tyrannum
talem occidi, de quo loquitur affertor : quam-
plurimarequirerenturad hoc qubd alicui privato hoc
liceret: videlicet qubd eflet 'notorium talem non
pofle comprimi per Superiorem, nec occidi per aftorum
talium, ad Ecclefiafticum Forum fpeûatj D lium «què bené} vel alias coerced,^ 6c qubd non
6c fic peccaret contra Ecclefiam , ejus Jurifdi&io-
nem impediendo. Cognitio vero machinationis contra
perfonam Regis, ad ipfum Regem, 6c ad ejus
Juftitiam pertinet: cujus Majeftatem l«dere , 6c
graviter offendere dignofeitur vaflallus impediens,
vel dans operam quominus talis machinator per
Regis Juftitiam puniatur-, peccat enim contra Regiam
Majeftatem, impediendo fuam Juftitiam, qu«
ad ejus pertinet honeftatem, prout exprefle, de forma
fidelitatis 5 xxii. Quyflione ultima, circa finem:
ubi enumerando ca ad qu« vaflälus tenetur Domino
Feudati, qu« continentur fub his verbis: Incolume,
poflet ulterius tolcrari, ficut interdum expedit de
multis malis tolerandis, ne deterius proveniren-
tur; 6c qubd non fieret per mala media, nec mala
intentione 5 fed folum pro Reipublic« militate, cum
aliis circumftantiis requifitis ad opera virtuofa inter
quasprincipalior eflet, qubd talisoccifio cuma-
nim« detrimento non eflet. Qux quidem circum-
ftantia vix , velnunquam poteft obfervari in tali fu-
bitanea morte, feuoccifione, juxta pr«di£lumcaput
, Pro humani. Cujus edifto tamen principale
dedit vitare pcriculum animarum * ad quod facrorum
Forfait minus. * Inhunnnitate.
20 j
rum Canonum conditores multa ftabilimenta falubria
condiderunt.
Etnoviflime Clemens quintus, inConcilio Vien-
nenfi, abufum damnabilem, in quibufdam partibus
introdublum , 6c ultimo de proponendis fuppliciis
facrum, # prim« contra ftatuta canonica negarctur,
aboleri volcns: omnibus Jufticiariis 6c Dominis tem-
poralibus, autoritate prxfati Concilii, inhibuit, nein
corum Dominiis talis abufus, de cetero, fervarc-
tur > locorum Ordinariis, ut ipfbs fuper hoc per cen-
furamEcclefiafticamcompellerentinjungendo: alia A fuperius allegatur
eflet ad hoc deputatus per publicam poteftatem; 6c
talis occidens tyrannum autorifatus , 6c referendo
occifionem ad utilitatem Reipulic«, cum aliis circumftantiis
requifitis, eflet prxmium acccpturus:
fi propria autoritate hoc faceret, non laudaretur,
nec prxmium acciperet. Et talis fuit intentio fancti
Thom«, in cafu qubd aflertive, & non recitative
dixerit ilia verba : alias enim eflet fibi ipfi gravis,
quia in Slimma dixit: N em in i licere alium e x intentione
occ idere, etiam ad propria v ita defenfionem, prout
mVf-nmft<inria, nnnH non fiafner media.17 * c ?_SwJ
etiam circumftantia,qubd fiat per mala media,
per iftas Affertiones nullatenus obfervatur 5 nam
media per qu« prxtendunt di6t« Aflertiones talem
tyrannum occidi debere , funt notoric de fe mala,
utpote mendacia, perjuria, fraudes, deceptiories
6cc.Q
uia pr«di£lus Joannes Parvi allegat fanblum
Thomam 6c Salberienfem, 6c nonnulli alii fecuti
funt eum, ad principalem Aflertionem palliandam •,
reftat oftendere qubd pr«di£li Doblores flint magis
contra ipfos, quam pro ipfis: fundavit enim fe fuper
quandam refponfionem fan&iThomx, adultimam
rationem quam facit fuper fecundum Sententiarum.
Quaeft. ZJtrum Ch r iflia n i potefiatibus fe cu la ribu s , & '
pracipue tyrannis teneantur obedire. Arguit N. de hoc
Et lieët fit valdè calumniofhm 6c injuriofum tan-
tæ feientiæ, 6c perfeékionis viro , imponerc qubd
ex ilia folutione fùa habeatur explicité, vel implici-
tè, privât« perfbnæ licere tyrannum occidere, fine
aütoritatc public« poteftatis, cùm hoc non exprimait
, nec innuant, ut eft di6lum : multo ta-
meh tàlümniofius 6c injuriofius eft ipfum applicare
ad probaüdum, vel probare conandum, quod liceat
occidere aliquem tali morte fubitanea 6c improvi-
fa, quod cuicumque perfbnæ, non folùm privât«,
fed etiam public«, quaiifcumque, 6c quantumque
fuerit autoritatis, eflè licitum aflèrere, 6c nefan-
diim, & ipfe fanblusDoblor, fiviveret, hoedam-
naret. Quod etiam impofuit proponens Salberienfi,
fuit male impofitum , 6c contra ejus intentionem,
quoa Tullius latidat m f,ijulium C fr em fr em e - & de t(Stu trancato fumpmm , ad Doftoris iniu^
r.mt yr 1M ^wnHsJHralmperii ufitrpaverat. Et ™m & offenfam: mme^didlis ipfius Salberienfis,
ill refponfionedicit quod Tullius loquitur cafu tllo, ------_n_ . . r —
quando aliquis D ominium p e r v iolen tiam f ib i fu b r ip it,
no lentibusfubditis, v e l ad confenfum coallis j (feduan-
d o n o n eflrecurfus ad Superiorem , p e r quem ju d i c ium
d e ini)afore poffit fie r i : tunc enim qui ad liberationemp
atriatyrannum occidit, laud at ur , & premium act
if it.
Iftam refponfionem accipiunt pro fundamento
Afièrtionis, de tyranno licitè puniendo, quod tamen
eft debile fundamentum : turn quia fimbtus
Thomas non aflerit, fed récitât intentionem Tullii j
non tamen approbat ejus laudem de morte Cæfâris,
quam ipfè fànblus Thomas feiebat Valerium repro-
baflè.
Unde, in C. De Ingratitudine. Valerius deinter-
feblofibus ipfius Cæfâris loquens, hoc eis ad ingra-
titudinemreputavit, ait: 'Ùrbis noftraparentemSe-,
natus in ampliffimo dignitatis gradu ab èo collbcatus in
Curia laceravit j nec duxit nef as ei vitdm adimere, qui
aternum Romano Imperio fpiritum ingeneràVeràt. Rude
nimirum illud & feroxfàculum'^ côndiiiotisfui cruo-
re feedo maculatum, ne'Jumma cfuidempoßeritätispie-
tas difjimulare poteft .•
Efto etiam cjbôd uterque reprobandàtn mortem
ipfàm reprobaflèt, de nihilo fêrvit ad propofitum
aflèrtoris, quia mors Cæfâris non fuit perpetrata per
privatum} fed potiùs per Senatum, ut ipfe Valerius
atteftatur.
Turn etiam, quia dato quod fùiflet intentio fân-
bfci Dobloris intentionem prædibti Tullii, quam in
prædibla Propofitione déclarât, approbarej ita fcilicet
qubd fêcundùm eum etiam eflet licitum oeeiin
locomet al legato per proponentem, fcilicet in
teftio Libro fui Po lie raticon. Capite quirtto. Licet c-
tiam ibi loquatur fecundum fxculares Leges , fecundum
quas dicit, Tyranno licere a d u lar i, quem l i ce
t occidere j nec modo lic itum , f e d ju f tum etiam dr a-
qm m e ffe : illud exponit per verba fcquentia de publica
poteftate. Unde ftatim poll di&a verba fub-
f tm g iv .In e o ergo merito armantur j u r a , qui L eg e s e xa r-
maty dr publicapoteftas fa v i t in eum, qui evacuare nititur
Hoc tacuit proponens, eo quod loquitur de publica,
non deprivata perfbna, cui etiam per Leges genti-
lium licere tyrannum, vel alium occidere, tali modo
, nullibi reperietur eumdem Salberienfem aflèrere j
licet diffufe trabtet, 6c multa recitetde miferis ca-
q fibus tyrannorum 6c mortibus : quin imo in obtavo
Librq, innuit exprefle tyrannum non occidendum,
amplificando de David, qui licet tyrannumgravif-
fimum fuftineret, qui eum prodendi '* fæpenabtus
fuiflèt occafîonem •, 6c tamen parcere maluit, con-
fifiis Dei mifèricordia, qui eum fine peccato pote-
rat liberare. Decrevitergo expebtans patienter ut file
vifitaretur a Domino, reddita charitate, ut in præ-
lio caderct, aut alias , jufto Dei Judicio, moreretur.
T t hie modus, inquit, d e len d i tyrannum, utilijfimus
dr tutiffimus eft. S i qui pramun tur, adfatrocinium d e mentia
D e i humilit e r confugiant 6cc. prout latiùs po-
fui in alio feripto meo.
Unde apparet evidenter quodprædibèiSalberien-
fis intentio non fuerit, tyrannum poflè occidi licite
per privatum , præfèriÜm modo declarato per
proponentem 5 6c fêcundùm etiam mifèrabilis cafiis
f e S S 1 tyra°n“m_u^ur?änEeß’„’ ! T c4»M f» » -D evenmm , ad cujus propofitum i'demSalbefienfisj bus fubditis, vel ad confenfum coaftis 6cc. Talis tyrannus
eflèt hoftis publicus : de quali tyranno non
intellexit, licet ad fuum propofitum non ferviret:
eo quod Dominus Aurelianenfis non ufurpaverat
Dominium Regis, ut eft dibtum.
Adhuc tamen non fequitur qubd talis tyrannus
eflèt a, quolibet, fine autoritate, licitè puniendus-
nec qubd fanbtus Thomas hoc expreflèrit, vel in-
tellexerit per illam folutionem.
M1.Cui?i e ius verbis bené flat qubd non omni, fed
dli foli liceret, ad deliberationem patri«, etiam fecundum
intentionem Tulli, tyrannum occidere, qui
* Locus corruptus.
ac fi ipfum cafum futurum in fpiritu prævidiflèt ■>
dicit : H o c tamen cavendum docent hiftoria, n e quis i l liu
s moliatur interitum , cu ifid e i R eligione tenetur afiri-
ftus. Et exemplificat deSedechia, qui quia tyranno
fidem non fèrvavit, lapfùs in perfidiam captivatur,
6c ejus oculi eruuntur.
Patet igitur quod diflblatione J* 6c inconvenienter
allegavit, 6c etiam allegant defenforesfùiprædibli,
fêcundùm fanblum Thomam 6c Salberienfem, ad
fuum propofitum palliandum j quod etiam de aliis
Dobloribus per ipfùm allegàtis, fibenevifitaréntur,
poflet fimiliter demonftrari.
Ex
# forfeit pcrdjndi. f yirbnm ctrruplUm,