leem. „ S i jurans, velrecipiens juramentum, do- quidam eft tyrannus hollis ; Sc alius eft tyrannus ,
„lumadhibetj femper debet referri juramentum ad qui eft Monarcha , vel Dominus naturalis. H * c
„intentionem illius qui non adhibetdolum, velar- divifio eft Anftotelis, vm. Ethicorum , dicentis :
„ tem.,, H * c Raymundus. ' Tranfgreditur, inquit, Rex ex Regno in tyrannidem:
Propter if ta , & propter multas rationestabtas malus autem R e x tyrannus fit. E t v. P o litic* : Stp er
per Reverendum Patrem , Dominum Epifcopum .fraudem principatur aliquis , vel per violentiam , hic
Attrebatenfem,aliasinlocoSeffionis: propter etiam videtur tyrannus effe. • '• - .
multas authoritates iacr* Scriptur*, Philolopho- Hanc diftinbtionem recipit veritas, & uflis com-
rum , & Dobtorum utriufquc Juris , tarn divini, munis j quam etiam exprefsèponit fanbtus Thomas,
quämhumanij videtur mihi, quöd nulla pr*dibta- Libro primo fuo, D e Regimine Principum. Etmul-
rum novem Aflèrtionum eft Fidei Judicio repro- A tum refert inter hoftem tyrannum, St Dominum
banda. naturalem in tyrannidem converfum; quodprolixè
Iftadico,nihiltemeravièaflèrendo; fedmehumi- deducit Dobtor fanbtus , in dilcurfu Libri fui, D e
liter fubmittendo correbtioni, atque determinationi
ianbtæ Sedis Apoftolicæ , & facri Conftantienfis
Concilii, ac etiam Reverendiflimorum Patrum, &
Dominorum, in caufo Fidei JudicumStCommiflà-
riorum : in cujus rei teftimonium, huic præfenti ce-
dul* nomen meum, propria manu, fubferipfi. Anno
Domini 141p. fecunda die Decembris.
‘ X X X I . D e l I b e r a t 1 0 .
I n N o m i n e D o m i n i . A m e n .
~p G o , &c. Magifter inTheologia indignus, circa
dibtas novem Aflertiones mihi traditas per Do- j
minosjudices, fubmittens diepnda inferiùs determinationi
fànbtæ Sedis Apoftolicæ, fàcri Conftantienfis
Concilii Generalis , nec non Dominorum Judi-
cum per facrum dibtum Concilium ordinatorum in
Fidei materia, ad quorum teftimonium & Judicium,
ex injunbto fpebtat Officio, præfentem materiam au-
thoritate diffinire.
Præmitto unam fuppofitionem, quod propter in-
feriiis dicenda,non dico,nec dicere intendo, quod
in quocumque Regno. f it , vel fuerittalistyrannus,
qualis in Aflertionibus deferibitur: quo nonobftan-
te ; videndum eft tarnen , an dibtæ Aflertiones fic
circumftantionatæ, fint Fidei Judicio reprobandæ,
vel non. Quia non obftantibus quodnullus fit latro}
omnis tarnen latro eft fufpendendus , omnis bonus
præmiUndus , omnis laborans in vinea remuneran-
dus, Stficdefimilibus. Quâ præmifsâ, fit ifta prima
Propofitio, quod nulla dibtarum Äffer tionum eft Judicio
Fidei reprobanda, feu condemnanda.
Pro cujus declaratione eft advertendum, quod,
fecundum quofdam,nulla eft Propofitio itadiftansà
Fide , fi in ea ponantur ifti termini : licitum, me-
ritorium , quin eo fabto veniat ad Fidei Judicium,
vel ad Fidem perveniat: fedpatet, hoc efiè fälfum,
clarè. Nam licitum eft mihi fricarebarbam, leva-
re feftucam ; vel etiam meritorium mihi hunclabo-
remproaliofuftincre, utlaborandoinvineis, Sc fic
de innumeris aliis. Quis tarnen aufus eflet dicere,
dibtas Propofitiones ad Fidei Judicium pertinere, ni-
fi penitùs Fidei noftr* ignarus ?
Ideö ficut in multa differentia reperiuntur abtus
indifferentes} ita multipliciter dicitur meritum ,
feu etiam licitum. Nam meritum dicitur illud om-
ne quod eft difpofitivum, ut pro illo detur ali-
quod præmium. Et hoc dupliciter : vel præmium
temporaliter, vel æternum. Præmium, puta temporale,
non fpebtat ad Fidei Judicium tanquàmap-
probandum , vel reprobandum \ fed potiùs ad L e gem
moralem , politicam , Sc civilem : 8c darum
eft, quod dibt* Aflertiones de ifto merito & præ-
mio loquuntur, ut patet in fexta Aflèrtione , ubi
habetur, quod Rex debet pramiare ilium qui dillum
tyrannum interficit, in tribus., feilieet in amore, honore,
& divitiis. Quare ex illo, capite minime concluditur,
dibtas Aflertiones ad Fidei Judicium pertinere.
De quodam * notantum eft, quod tyrannorum,
* lorfan Ad quod.
Regimine Principum.
E t inde multiplex poteft elici differentia inter
Propofitionem nuper damnatam per hoc facrum
Concilium: Quilibet tyrannus, See. poteft & debet li-
cite, &c. Sc Aflertiones denunciatas:) Licitum eft, 8cc.
cum aliis dependentibus. Prima ab iftis ita differt.
Primo. Sicut tyrannus hoftilisufurpator Reipublic*,
eft tyrannus, cui ineft titulus Domini ; inter quos
tyrannos Gregorius, Thomas, Sarisberienfis, &
omnis lapiens, qui de tyrannis loquutus eft, pru-
denter diftinguit. Prima, de naturali Principe loquitur
: Aflertiones verb habent de hofte tyranno.
Prima, applaufu leditiofo convenit ut quivis fubdi-
tus Dominum fuum interimat: Aflertiones verb vi-
j tam Principis naturalis confervant. E t plures alias
poflent affignari: fed iftas fufficiant.
E x iftis patet,quod Aflertiones denunciat*,univer-
falera illam non includunt, ncc ex ipfis ipfa fequitur.
Sanbtus Thomas, in decurfu Libri lui, D e Regimine
Principum', difluadet interfebtionem illius
qui Monarcha eft, feu Dominus naturalis; & hoc
eft pro univerfali damnata Propofitione. Idem ta-
men, in pr*di£to Lib ro, de tyrannis hoftibus fic con-
cludit: Fortajfisautem, inquit, necfidelitaticontra-
rium reputabitur ^fecundum multorum opinionem , J i tyrannic
a nequitia qualitercumque obvietur. E t rursum
11. Sentent. DiftinB. ult. quod Thomas dicit fic:
Quando , inquit, aliquis aliquod Dominium Jibi per
violentiam fubripit , nolentibus fubditis , vel etiam ad
conjenfttm eoaths, & non eft recurfus ad Superiorem ^
per quern de tali invafore Judicium fieri poteft j tunc
S enim qui ad liberationem Patria talem tyrannum occi-
d itj laudatur, & pramium accipit..
Item. Arguitur fic : Frequenter notorium eft ,
unum Regem, cum iua adhasreqtia, aliud Dominium
multis, & variis oppreffionibus, ut puta per bono-
rum temporalium deprardationes, domorum com-
buftiones, hominum occifiones * : hoc enim appro-
bat , & dicit fibi licere j & dic it, hoc meritorie
facere, pro lui Dominii acquifitione. Alter yero D ominus
cum fua adhasrentia, fibi refiftentibus, fimilia
facit: quis tamen auderet dicere, alterum iftorum
cflc damnandum tanquam hasreticum ? Super hoc
advertant Domini Judices.
Item. Ille qui pridie Sacerdotem quemdam in hac
civitate interfecit, quantumcumquc, caufasfrivolas
confingendo, fabtum illud approbaret j nihilominus
etfi eflet criminis reus , non tamen eft reus hasre-
fis. Unde fi interrogetur, cur occidifti ilium ? E t
iple rdpondeat, quod licet fibi impune hominem
interficere: tunc quidem eft reus hasrefis, addita
D pertinacia. Sed fi dicerct. Iftum interfeci, quia ju-
ftamcaulam, vel occafionemhabui, quam non dicam
vobis: Vel dicat: Jufte ipfum interfeci, quia
me primum occidere voluit j quia, DeoJubente, per
revelationem hoc feci. V el quia juftus Judex eram,
& quia ille ordinarie condemnatus fu it : fiquidem
ifta dicat, & per omnia exprdsc mentiatur; licet
peccata, & dolos multiplicet, talia fingendo: ip-
fe tamen nullatenus in Fide errat. E t fic patet
cx-
Hic dtfideratur aliquod verbum.
expreffius defebhis notorius aliquorum j quibus
fi crederetur, oporteret Judicia criminalia & civi-
lia ceflàre, & omnia ad Fidem rcfolvi.
Irem. Arguitur fic : fi dibtæ Aflertiones eflent
Fidei Judicio reprobandæ} hoc eflet, quia funt contra
Articulos Fidei, vel aliquem illorum, vel Scri-
pturam facram, vel contenta in ea, vel contra de-
terminationem Concilii Generalis : hæc videtur fuf-
ficiens divifio. Sed nullum iftorum poll dici : Er-
Probatur confequentia : quia hoc videtur habere
rationem liciti. Tùm quia primo confonat inftin-
btui naturæ fuæ fibi indito, intento ad fui confer-
vationem. Turn fceundb, quia videtur etiam confb-
nareLegibus, & ordini charitatis : quo ordine, vita
temporalis, alien* temporali v i t * , dilebtione &
confervatione præferenda e f t , falvo tamen femper
debito inoderamine ineulpatae tutelæ : ne ex im-
proportione talis abtus deffenfivi, ad finem intentum
go &c. Minor probatur : quia fi detur aliquod il- confervationis abtus ipfe reddatur illicitus , ut di-
lorum,Irtrnm maxime «vinvimÀ dabitur /Jnk.Mir fecundum,fp r tin /lfim quia nmn flint filn t con.
r n n - Cx pit" ' I 'nOTTIQÄ r I 'l 1TT1 fp r flr t lnlTlGlm /'n niknn rp
tra illud Prasceptum, Non occidas. Sed probo quod
non *, quia vel illud Prasceptum intelligitur uni-
verlaliter negative fimpliciter ; vel cum glofis,
& Dobtorum cxceptionibus. Non primum: no-
tum eft j quia licet occidere hominem judiciali-
ter.
Quis etiam dicere auderet, quod non licet vim
vi repellere., etiam per hominis occifionem, dum
alias non apparet probabilis evafio ? habendo tamen
dumtaxat afpebtum ad deffenfionem v it* pro-
p r i* , quam non poteft tueri, nifi alium qcciden-
d o : etiam de fure nobturno, etiam fecundum Do-
btores. Ergo Pr*ceptum illud intelligitur cum cer-
tis g lofis, & cxceptionibus datis a Dobtoribus.
G lo f* veroDobtorum flint: Non occides, fupple
cit Thomas. Tùm tertio, idipfum confonare videtur
dibtis & authoritatibus folemnium Dobtorum
utriulque Juris, divini, & humani, inttantium hu-
jufinodi difficultatem prædibti cafus deffenfionis,
vel fiii Principis j inter quos unum folum Theolo-
gum reperi perplexum in hac materia : An liceat,
vel non liceat, peripfius invadentisinterfebtionem,
vitam propriam confervare, quod neutram opinionem
alteri prætulerit, fcilicct Dominum Petrum
de Tharentafia &c. Geteri omnes fentiunt, & de-
terminant^ quod in cafliillo, plus tenetur homo
v it* fuæ providere, quàm alienæ : ut lanbtus
Thomas j Joannes Lebtor, Aubtor Summ* Confef*
forum ; Bartholomæus de Pifis , & ceteri Theo-
lo gi, qui tales rtiäterias aperiendo trabtavërunt. E t
fimiliter Canoniftæ , qui funt Theologiæ particiinmeentem,
vel propria authoritate, vel livore vin- B pes , fcilicet Dominus Bertglezator j Guillelmus
d ill a. Vel pro omni glola lufficeret: Non occides,
fupple injufte. Sed conffat quod dibt* Aflertiones
non loquuntur de occifione innocentis , non quod
occcifio ilia fuit propria voluntate, vel livore vin-
dibt* : quare non funt contra dibtum Pr*cep-
tum.
Item. Abtus occifionis j quo intenditur conferva-
tio v it* propri*, non habet rationem illiciti, ut
dicit Thomas, fecunda 11. q. 6 z. cum hoc fit cuili-
ber naturale quod fe confervet in efle , quantum
poteft. Nam, fecundum Jura, vim vi repellere licet,
cum moderamine inculpat* tu te l* , nec eft necef-
larium ad (alutem. E t flibdit Thomas quod abtus
moderat* tutel* pr*termittatur, adevitandum occifionem
alteriusj quia plus tenetur homo v it* fu *
providere, quam v it* alien*. Hoc ergo dici, &
fimiliter applicari poterit ad v it* confervationem 5
proprii Patris, & filii, velMatrisj aut etiam Do
Henricus Hoie, & ceteri, moventes eamdem difficultatem.
Nullus tamen iftorum Dobtorum ab hac
loquendi fobrietate difeeffit j quin & cafum flipponit
neceflîtatis , & dixerit intendendum magis ad v it*
propri* deffenfionem, quam occifionem invadentis.
Joannes Lebtor, in Summa fua, fatis prolixe ex-
planat, & commode diftinguendo, hanc materiam
déterminât, & in fine, unam fortem rationem fol-
vit. Dibta fua non recito, quia feientibus Legem
hæc præfententur.
Nunc reftat folvere unam rationem, quæ multos
movet: qu* tamen noneftadverfariorumi fed
eft fiinbti T h om * 2. 2. q. vnr. Homicidium^dicunt
ifti^ eft graviuspeccatum , quam ßmplex fornication
ß d nulli licet committerefimplicem fornicationem, vel
dicere, quod hoc fibi licet, vel quodcumque aliud pet
cat um, pro conßrvatione vita propria', quia vita Jpiri-
tualis praferenda eft corporali. Ergo nulli licet, defmini,
vel Principis naturalis: ut fic, fubdito licet re- q fendend» f i ipfum, velfuum Principem, alium occide-
pellere infurgentem vim tyrannicam hoftis notorii,
opprimentisRempublicam, aenitentis gladio, aut
veneno Monarcham interficere.
Confirmatur fic ratio : prout enim dicit fanbtus
Thomas, prima 11. Pr*cepta Decalogi continentLe-
giflatoris intentionem: Pr*cepta namque ptim* T a-
b u l* , qu*ordinantad Deum, continent ipfum or-
dinem ad bonum commune , & finale, quod eft
Deus Pr*ccpta autem fecund* Tabu l* , continent
ipfum ordinem Juftiti* inter homines obfervand*,
ut feilieet nulli fiat indebitum: fecundum enim hanc
rationemintelligenda(unt Pr*ceptaDecalogi, qu*
flint omnino indifpenfabilia.
Tune argitur fic : Oscißo hominis, inquit T h o mas
ibidem , non prohibetur in Decalogo , nifi f e cundum
quod habet rationem indebiti: fic enim Prace-
ptum continet ipfam rationem juftitia. L e x autem hu•
r e , ut propriam vitam confervet. Thomas fic lol-
vit: Dicendo, inquit, quodaBusfornicationis,vel a-
dulterii non ordinatur ad confervationem vita propria,
ex necejfitate, ficut alius ex quo fiquitur quandoque hominis
occifio. /
Item. Prima 2. q. c. Pracepta Decalogi, in-
quit , quantum ad rationem Juftitia quam continent
, inevitabilia fun t: f id quantum ad aliquam de-
terminationem, per applicationem ad fingulares alius ,
ut feilieet hoc vel illud f it homicidium , vel adulte-
rium, aut non j hoc quidem eft inevitabile , quandoque
f ila authoritate divina , in his qua d filo Deo in-
ftituta fu n t: ficut in Afatrimonio , & aliis ejufmodi.
Quandoque etiam, authoritate humana : ficut in his
qua commijfa funt hominum Judicio , & Juridillioni.
H * c ille. E t fic etiam in cafu inevitabili Principis, vel
fu * propri* deffenfionis , occifio hominis non
mana non poteft hoc concedere, quod licite homo ind e-J) effet homicidium } imo nec mortale pecca-
bitè occidatur. Sed malefallor.es occidi, vel hoftes ^
Reipublica , hoc non eft indebitum y unde non contra-
riatur Pracépto Decalogi. Hæc Thomas,in hacfbrma.
I |
Ergo fimiliter non contrariaturPræcepto, fi quis
feipfum, vcl innocentem Principem fuum, in mortis
periculo alias inevitabili conftitutum, ita deffen-
d a t , feu deffendi faciat ab invadente tyranno;
ut vitam propriam, vcl fui Principis, Reique pub
lic* falutem, v it* illius hoftis anteponat.
Tm i. V . Purs. I I I . ÿ 4
E t per hoc patet refponfio rationis eorum quæ
diftinguit: quod fic contingeret, pro libito, inter-
pretari Non moechaberis ; Non furtum faciès.
Excuiâre,pro libito, Herodcm de crimine, propter
cujus impugnatiónem Joannes Baptifta Martyr
fuit : Sc quod licet furari, pro Ecclefiis con-
fervandis: Sc plures habere, uxores, pro Pa-
tria, vel civitate populanda, Sc hujufmodi : à
folo enim Deo inftitutum eft Matrimonium,
G g g 2 . penei