cilii, ac äd fe caritate libera ,lumine, & régula con-
caufente.
His adverfarius non contentus,- aliam Cedulam
tradidit, fic dicendo : „ Pro elucidatione Aflcrtio-
„ nis notandum eft, quód fenfus litteraliscu jufcum-
„ que locutionis, eft ille fenfiis, quem principaliter
„ deducere intendit ipfe loquens. Undè idem eft
,, dicere: Non eft fenfus tenendus ; & dicere: Non
s, eft' capienda intentio loquentis : cïim igitur Spiricere
aftèbtum humanum , eo qucd per Baptifma
perfebtius multö exercitatur , Se gratiam fufcipit.
Undè adveniente quod pcrfeblum e f t , evacuatur
quod imperfectum eft : pro inconvenienti 5 quöd
aliqua Propofitio olim habebat duplicem fenfum
litteralem: nunc verö, fcilicet pro tempore Gratiae,
habebat unicum, quoniamdicitur ad Hebraeos 1,1.
J\4ultifariam multifque modis olim loquens Deus per
Prophetas ^noviffimè locutus èfl nobis in Filio videli-
, tus fit ille , qui in fiàcra Scriptura loquitur , qui A cet perfebtiùs, Se familiariùs.
,, eft fänbtus 5 erroneum eft dicere, quod fenfus
55 litteralis non fit verus, aliquando , & non fem-
5, per tenendus. Propter quod dicit Auguftinus:
„ quod femper eft verus , fic quod non eft effi-
5, cax Argumentum, nifi in fenfu jitterali funda-
„ turn.
Sed pro refponfione eft illud A poftoli: Littera
otcidit, &c. Notandum quod in fäcra Scriptura
Spiritus fänblus tripliciter loquitur. Uno modo,
utendo terminis impofitis , Se aflumendo terminos
ultimate, & principaliter, pro expreflione con-
ccptuum, five locutionum in nobis ; & ifto modo
loquitur in materiis contentis in fecra Scriptura, &
in hiftoriis aliquibus.
Alio modo, loquitur Spiritus fenbtus in fecra
Scriptura, non utendo terminis principaliter, fed
aflumendo res fignificatas per terminos, ad fignifi- „
candum res illas, modo ficut in formis fymbolicis j
dicit Dionyfius, C. 1. Codeftis Hierarchic. Similiter
in rebus figuratis, & parabolis Evangelii, u t , ait
Dionyfius, ifti termini bos, leo, inquibufclam lo-
cis facras Scriptura: ponunfur fob intentione , ut
quiefcant in eorum fignificatione ; quia tunc diet
error: fed res fignifieata peripfos, propteraliquam
ipfius pÄprietatem, Deum, vel aliquam fpiritualem
fobftantiam refpicientem fignificat: unde locutio,
Morn Sion elevabitur fuper omnes colies, liaise x 1 ,2 :
non fuit in intentione Spiritus fenbli loquentis, quod
res ilia fignifieata per hoc complexum, Aions Sec.
hoc eft intentio, quod ilia res reprsefentata fignificat,
& contra aliam rem fpiritualem, fcilicet Ecclefiam,
quae in fpiritualitate elevabitur fuper colies.
Item. Dicendum,eft de parabolis: fic enim pie-
tas divina noftrum intellebfcum erudit, Se per res
fenfibilesad cognitionem fpiritualium trahit, ut in
ifto modo, Littera occidit; nec eft idem, ut clare q
videtur: Littera eft fenfus litteralis ; quia aliud figni-
ficatur per terminos litterae, aliud per res fignificatas.
Cum igitur Spiritus fanblus in talibus locu-
tionibus loquatur per res fignificatas , & non per
terminos, fallax ergo eft hoc Argumentum : Ifte
eft fenfus grammaticalis, fenfus litters ; ergo fenfus
litteralis : quia ilia littera exprimit intentionem
loquentis, non per terminos, fed per res fignificatas.
Tertib modo, loquitur Spiritus fanblus utroque
modo , fcilicet per terminos, & hujufmodi locu-
tiones, ills q u s non folum erudiunt intelleblum ad
aliquod fpirituale, fed etiam excitative, Se exerci-
tative, funt effeblus; ut circa Sacramenta in Veteri
& Nova Lege ; & circa Sacramenta in Veteri. Similiter
funt plures hiftoris D avid, ceterorumque R e-
gum , quibus non folum fignificatur Chriftus , fed '
eorum gefta, mores funt extra*.
Nunc ad dubium quorumdam Magiftrorum qus -
rentium, quis eft litteralissfenfus iftius : Puer cujus
E t fic patet, quomodo erroneum eft dicere, quod
fenfus litteralis non eft femper tenendus , Se maxime
in primo modo, fub quo eft hoc Prsceptum ,
Non occtdes ; fub cujus oppofito fundatur dibla Afe
fertio, pro cujus Adverfariorum dibtorum elucidatione
ponitur diftinbtio talis vulgata apud Thcolo-
gos , Dobtores, Se Philolophos naturales, morales
, & fermoniales 5 videlicet , quod fenfus alicu-
jus Propofitionis litteralis , dupliciter poteft capi.
Unus dicitur fenfos , in quo fit Propofitio alicu-
jus , quem ipfum fecit, Se ingerit fenfibus prima
fronte. Unus vocaturfenfos interior ; alius exterior:
unus foperficialis ; alius medullarum. Exempla
multafont infecraScriptura: ut Judic. ix .8 . Ierunt
Hgna^ See. Alius: Propofitio dibla, & in alio fenfu
fabta de Propofitionibus Philofbphicis, poftèt exem-
plificarij fed dimittetur causa brevitatis.
O quam * in foppöfitionibus fois ponit exprefsc
iftam diftinblionem, & exemplificat de ifta, H om o
e j l d ig n ij f im a e re a tu r a r u m . R o f a e jl p u le h e r r im a j lo s
f o r u m . In fenfu enim quem fecit ilia : H om o eft
d ig n i j fm a c r e a t u r a , felfe eft: quia ratio eft nobilior
fubftantiis feparatisj fed eft digniffima fuper omnes
crcaturas corporales, feparatis Seraphicis, Cheru-
bicis, & fic de aliis: & vocatur fenfus litteralis primus
fenfus quem littera de fc fe c it , & offert; &
ifta eft grammaticalis, & , per confequens, litteralis,
per locum a nominis interpretatione ad inter-
pretatum: gramma enim eft littera j & , per confequens
, grammaticale dicitur litterale, per locum
a conjugatis.
Qua diftinéUone pofita, ponitur quoddam nota-
bile tale primum.
Non eft idem dicere j Non debet teneri fenfus
litteralis j & , Senfiis litteralis aliquando non debet
teneri. Probatur: quia in prima, li fenfus litteralis
flat confuse, & diftributivè, tarn pro fenfu exterio-
r i, quam/interióri, & fic eft felfe; quia femper ne-
celferio eft tenendus fenfus litteralis ille, in quo fit
Propofitio contenta in fecra Scriptura. Alia verb eft
vera , quia li fenfus litteralis fupponit ibi determinate,
hoc fcilicet fenfu demonftrato, quem fcilicet
Propofitio fecit: aliquando verb non tenendus eft,
& hoc eft verum inmultis. Exquofequitur, quod
femper tenere fenfum litteralem non eft neceflarium
imo aliquando inducit in errorem.
Secundo. Notandum, quod idem non eft dice-
re : Senfus litteralis cujufcumque locutionis , eft
ille fenfus, quem loquens de dire&o, & principaliter
intendit. E t : Omnis fenfus litteralis cujufcumque
locutionis, eft ille, quem loquens principaliter
& de dire&o intendit: prima enim eft vera; fecun-
da felfe.
Tertio. N o ta , quod utraque iftarum Propofi-
^ tionum eft felfe : Non eft fenfus tenendus litterair^
««#' non abfeiditur , peribit de populo meo. u lis. E t : Non eft capienda intentio loquentis : fed
Genef x v i 1 ,14 . Refpondetur, quod ipfe locutio
confiderata fub Antiqua L e g e , habet duplicem fenfum
litteralem ; unum videlicet ad erudiendum in-
telle&um, in quantum praceptiva. Nunc verb ipfe
confiderata fub Nova L e g e , non habet nifi unum
fenfum litteralem, videlicet, in quantum figurativaj
quia per ipfam plus intendit Spiritus fan&us exer-
* H i t a ttq u id d efidcratur.
hoc fla t, quod, fenfus litteralis aliquando inducit in
errorem ; cum fi fenfus tenetur ibi determinate^
& verificatur pro una fingulari, fcilicet pro fenfu
quem Propofitio fecit.
E t etiam totum hoc declarat adverfarius pro
nobis in tota ilia diftin&ione , quam fecit de locu-
tione Spiritus fan&i. Unde dicit, quod fecra Scripru-
* T* or f/•a n Ockam.
ra aliquando loquitur, non utendo terminis principa
liter ; fed affumit res fignificatas per terminos, ad
fignificandum res alias tantummodo: Sc exemplum,
fecundum Dionyfium aflumit: bos, leo, in quibuf
dam locis ScrjptunE ponuntur, non fub intentione
ut quiefcant in eorum fignificatione, quia tunc diet
error. E t excmplificatur iterum de ifta; MonsSion
j debito moderamine , efto quod fequatur mors
» invaforis ; nihil fecit contra rebtum ordinem ra-
„ tionis, nec contra Jullitiam, nec contra Charita-
„temproximi j cum, fecundum ordinem Charitatis,
„ plus tenetur diligere feipfum : quare &c. quam
„naturali; quam civili. A r . £f. de Juft. & Jure. L .
„ ut vim. Et eft expreflum. L . ff. Acjmli L . Scientiam.
elevabitur fuper omnes colles. Ifeiæ.n. z. Undè non ^ »Q u arto , quinto. Qui cùm aliter. Undè, de Jure
„ . . i j — A „ naturali, eft juftadeffenfio fuiipfius; & ex parte
,, naturae inferioris hominis, in qua conyenit cum bru-
,,tis: nam & omnia animalia hæc faciunt. ff. Si
„ quadrupes fe. di. lev. §. marietes. Etexpartena-
„ turæ fuperioris, quæ eft ratio, ut di&um eft e-
39 tiam, quàm Canonica, ut hic. Et C . Significafti. Et
„ etiam fine poena irregularitatis. L . di. Quia te. Et
„ eft cafes. Extra, eodem. Si furiofus. in Clementiis.
„ E t ita intelligitur iftud C . in. §. Set. Qui Pres-
,, byter. Et licet Bernardus, in glofe finali, credat
„q u o d Presbyter, Diaconus, vel Subdiaconus, fe-
„ ciens id de quo loquitur fic fit irregularis : ta-
„ men intelligit, quod in nullo imputatur e i , ex
„ quo aliud fecerc non potuit : ut patet infra, eodem,
99 Signiftcati 11. ft Finali. namftale homicidium fi-
mile eft cafeali, quod non impedit etiam promoeft
intentio Spiritus fenbli , quod res ilia fignifieata
per hoc complexum Mons See. reétè* fenfus quem
fecit, in ifta materia, inquit, Littera occidit, quod
eft dicere , quod fenfus quem fecit littera fcper-
ficialis, & fecundum ufum terminorum, communi-
ter occidit: non eft idem dicere, Littera occidit,
inquit, Se fenfus litteralis: quia aliud fignificatur
per terminos litterae, & aliud per res fignificatas,
quod eft verum. Unde per terminos fignificatur
fenfus quem littera Tacit; & per res , fenfus -in
quo f it, nec propter hoc-eft fallax, imaeftverax,
Se neceflarium Argumentum: Eft fenfus grammaticalis;
ergo litteralis r a nominis interpretatione ad
interpretatum : imo etiam patet ex terminis ad-
verferii. Unde Spiritus fenblus,, inquit, loquitur
1p er -r-e--s--, _&-- - -n--o--n- - -t-e--r—m--i-n--o-s : er&g o ftando .iUn tLeVr1UmUi1nUiKs p " ------ ----- -------—— , pi'UUJUex
fcriptis litteralibus, eflet en o r : hujus fententite: t5 j3 vendum. Infra,eodem. Lator. E t hoc tenebat Do-
Gregorius, in Adoraltbus ^ Libroprimo^ in Prologo., .*99 minus Glemens Papa quartus.
capite tertio* prout latius pofei, Se ad longum in
Trablatu, quiincipit: Provenit. Et Gregorius, fuper
Escechielem.
Ceflet ergo gerrola j-, Sc feditiofa loquacitas,8t ca-
lumniofe totiusRegni Francia: diffematrix; femen
diffemationis fe lfe , Senequiffim^ jablum per omnes,
proh dolor! mundi partes, in facro Concilio
Generali, & Regis fenguinis Chriftianiffimi lilia-
t i, quod nunquam tali laberefperfemnofcitur, fed
nec erit in futurum, divina eonfervante gratia r e f
pergendum; fed nec ipfem Regnum fideliflimum :
nifi forfenifti diffamatores, & Regn i, in hoc, pro-
ditores perverfi jaciant fiium femen: quod nec ibi
femen, cum feconibus comburatur, unquam, divino
pras ft an te prtefidio, poterirpullulare: quod conce-
dit fetor Chriftus femiois verbi D e i , Se veritatis,
<jui ^V/primo mane f em in d r e f e m e n Matt. xm.
3 • Cym Patre Se Spiritu fenblo vivens & regntms, per
infinita ftecula. A m c n , ,^
Forfan legtndtim rc£tusfit.|Ct For f a n girrula.
Quod ft quit ur excerptttm eftexLibris
Henrici Boic.
H Enricus Boic, Libro quinto’, De homicidio C.
Interfecifti §. Si autem.
„ S i cjuasritur: Utrum, Se quando licet alicui, fe-
„ cundum Legem,alium impunc occidere, vel etiam
,, mutilate. Diftingue. Aut quarris de occidente, vel
„ mutilante, neceffitate inevitabili, tali fcilicet, quod
», quia mortem injufte fibi inferendam alitcr vitare
j, non valet: five occidit, vel mutilat invaforem > Se
„ Se quia fic arciatus * erat quod fugere non pote-
„ rat; velpcrclamorem, vel alias, fejuvare: Sc tali
’ 9> licet, etiam C lm co , impune, & fine peccato ali-
„ quo occidcrc, vef etiam mutilare, tarn Lege divina,
„ quamhumana: quod probatur f ic : Quilibetma-
,,gis tenetur ad id quod ordo charitatis magisexigit,
„ & requirit; fed ordo, charitatis ex ig it, Se requirit
„ quod magis debeam diligere meam vitam tempora-
„ lem, quam altcriiis, fecundum Sanblos, Se Philofo-
„ phos, dicentes, quod Diligibilia ad alteram, men fa-
,, rant ur esc diligib dibus adfe.
„ Item. Unufquifque magis tenetur fibi ipfi quam
„proximo, fuppofito ordine rationis : .fed deffen-
5> dens, fe contra injufte invadentem, etiam fi occi-
„ dat, dum principaliter tamen occifionem ejus non
,, intendat, fed fuam felvationem propriam, Se cum
* Forfan ar&atus.
Tomi V . Pars I I I .
Secundum hoc, nec obftat prima; eodem, Sufce-
„ pimus, qui hic deffendebat,præfertim Sc res, ibi tan-
„■ cùm res : quod patet ; quia hie dicit , te tuaque non
„ enim d>cit, t e , vel tua, fecundum Hofti ; ibi. Idem,
Guillelmus de Monte Lauduno, in dibtoC. glofa
»prima. Extra, eodem in C . Le. Se Jo. xxm. 4.
jj 3 • Summa, fuper verbo Fugiens. E t Archidia-
„ conus ibi : Se intelligitur qucd in tali neceffita-
„ t e , licet alicui fic interficere ; in tantiim quod fi
,9 aliquis me vult interficere , fi poflum eum præ-
venire, nec teneor expebtare quod me primo per-
„cutiat. Ar. C. ad. Le . Cor. de Sicariis. L . 11. ubi
„d ic itu r , quod Dcjfenfor propria falutis , in nullo
»peccat. Et L . in. di. dicitur, quod Quiaggref-
33. forem, vel quemcumtjue alium, in dubio vita diferi-
35;mine pofttus, occident ,• nullam, ob id faiïum, ca-
, , lumniam incurrere debet. Et L . q. ubi dicitur;
„ Quod f i latrocinantem peremifti , dubium non eft
^ ,, cum * qui inf erenda cadis voluntatem pracejferit,
„#»<? -j- cajum videri. U t notant Lauter, Tanphi.
„B c r . Juno, hoc eft Jo. A n infra. C . Proximo. Et
3» Archi. L . di.de his. Glofa ft. Ubi etiam dicit,
„quod jufficit terror armorum. ff. de vi. Et vi ar.
„ L . I. C . §. Idem labor. E t L . in §. Quiarmati.
„ Idem, Guillelmus de Monte Lauduno. Et Gentis.
„ in dibto C . Furiofus. Glofa finali: de quo dicam in-
„ fra,eodem,Significafti. n. di. 11. E t idem : Si inva-
39 sus poffet fugere , fi in fugiendo poffet verifimi-
„ ter fibi mortis periculum imminere, fecundum
„G en t. ibi. Etitaintellige quod dicitur de latrone
,, infidiante itineribus, quem licet cuilibet occidere,
3> authoritate propria. C . Quando licet unicuiquefine
j, Judice fevindicare. L . 1. & ir. xxiv. q. 4. Forti-
3, tudo. E t C . fe. q. y. Cum homo. xvil. q. 4. Si-
„ cut Bernard. Hoc nota Glo. Et in his fetis con-
,, cordant Raymundus, in Summa, cetcri§. in.... li-
t^ 3> cetHugo, di. C . Si autem , notaverit '$■ ,quod
U j, mortaliter peccat tarn Clericus, quàm L a ’M s
„quiobdeffenfionemfui, vel rerum fuarum, alium,
„ propria authoritate,interfecit ; cum potiùs deberet
,, mortem incurrere, quàm inferre homicidium. Art.
,, xxxH. q. v. ItaVeterius; Opinio eft nimis dura,
„ fecundum glo. Sic per Ray. in §, v.-f-
„ Dicunt quidam, quód non poflunt aliquem oc-
33 cidere, vel mutilare, etiam pro perlonis aliorum,
„ vel pro rebus fuis temporalibus felvandis, per ea
L U 2, 93<JU3e
t Locus corruptus. 4 mult a vident ur
iftis citationibus /»MS,
* Forfan eum.
d e p ra v a ta u b iq u e i,