„rannij dùm crga ordinationem Regis muhicudo
„feparatur in partes.
,^Contingit etiam interdùm , ut dùm alicujus
,, auxilio, multitudo expellit tyrannum -, ille potelia-
5) te accepta, tyrannidem arripit, 8c timens pati ab
„ alio quod iple in alium fecit, graviori poteftate
„fubditosopprimit. Sic enim in tyrannide folet con-
„ tingere, ut pofterior gravior fiat .quàm præce-
„d en s , dum præcedentia gravamina non definet, *
& étiam ipfe, ex fui cordis malitia, nova excogitat.
Unde Syracufanis quondam Dionyfii mortem ora-
„ nibus confiderantibus -, * anus quædam, ut incolu-
„ mis, 8c foperftes effet continue orabat : quod ut
„ tyrannus cognovit, cui hoc fatetur f interrogavit.
„ Ilia puella exiftcns, inquit, cum gravem tyrannum
„haberemus, mortem ejus cupiebamus: quo interim
feéto, aliquantulùm durior fucceffit, ejus quoque
„futuram Dominationem exiftimabam magnam:
„ tertium, te importuniorem habere cæpimus Re-
„ étorem. Itaque fi tufueris aflumptus, deteriorin
„ locum tuum fuccedet.
„ E t fi fit intolerabilis exceffustyrannidis, qui-
„bufdam vifum fuit, ut ad fortium virorumvirtu-
„ tem pertineat tyrannum interimere , feque pro
„ libcratione multitudinis exponerc periculis mor-
tis. Cujus rei exemplum etiam in Veteri Tefta-
„mento habetur: nam Ajothquidam, Eglon Re -
„ gem Moab, qui gravi fervitutepopulumDeipre-J
„meba t, ficcâ fixa in ejus corpore interemit, 8c
„faéfcus eft populi Judex.
„ Sed hoc Apoflolicæ doétrinæ non congruit.
„ docet enim nos Petrus, 1. Pet. m 18. 19. -ATon
5> tantum bonis & modeftis, verum etiam dyfcolis Do-
„ minis reverentes fubditos elfe. Hac eft gratia, f i
„propter confcientiam Del fùftineat quistrfiitias, pa-
„ tiens injuftè. Unde cùm multi Romanorum Im-
„peratores Fidem Chrifti perfequerentur tyranni-
, , c e , magnaque multitudo tàm Nobilium, quàm
,, populi, effet ad Fidem Chrifti couverte* nonrefi-
„ f ten d o , fed mortem patiendo toleraverunttyran-
,, num, 8c matyrium fuftinentes pro Chrifto laudan-
3, tur, ut in facra Thebæorum Legione manifeftè ap-
„paret : magifque Ajoth judicandus eft hoftem
3, interemiffe, quàm populi Reétorem : licèt tyranni,
„inVeteriTeftamento, legunturoccififuiffe, ut fi
„q u i occiderunt Joab Regem Juda, quamvis à cul- <
„ tu Dei recedentem, filiis refervatis, fecundùm Le-
, gis Præceptum. Effet autem hoc multitudiniperi-
,, culofum, 8c ejus Reétoribus j fiprivatapræfom-
„ ptione, aliqui attemptarent Præfidentium mortem,
„etiam tyrannorum : plerumque hujufmodi enim
,, periculis magis exponunt fe mali, quàm boni*
„malis enim folet cffe grave Dominium, non minus
„R e g um , quàm tyrannorum : quia fecundùm fen-
3, tentias Salomonis: Diffipat impios Rexfapiens, Prov.,
3, xx. z6. Magis ergo ex hujufmodi præfumptione
„imminet periculummultitudini, de amiffione boni
„ Regis, quàm remedium, de fubtraétione tyranni.
,, Videtur autem contra tyrannorum fævitiam,non
,, privata præfumptione aliquorum, fed authorita-
„ te publica Præfidentium, primo quidem, fi ad Jus
„alicujus multitudinis pertinet fibi providere de
„R e g e , non injuftè ab eadem Re x inftitutus po-
„ teft deftitui, vel refrenari ejus poteftas , fi po- .
,, teftate Regia tyrannicè abutatur : nec putanda eft ;
,, talis multitudo infideliter agere, tyrannum defti-
,, tuens, etiam fi ei fe in perpetuum vitæ fobjece-
3, rit : quia hoc ipfe meruit, in multitudinis regimi-
„ ne fe non fideliter gerens, ut exigit Regis offici-
,, um, quod ei paétumeft, -j- à fubditis non ferve-
„ tur: ficut RomaniTarquiniumfuperbum, quem
„inRegemfufceperant, propter ejus, 8c filiorum $
* Forfan legendum , coucupientibuï.’ f Forfan legendum:
cur hoc facerct. 4 Locus corruftus* 4 Videtur addendum
tyrannidem.
,, Regno ejecerunt, minori, fcilicet Confuf'ari in-
„ ftituta poteftate. Sic 8c Domitianus , qui mo-
„deftiflimus, Imperatoribus Vcfpafiano Patri, 8c
„T i t o fratri ejus luccefferat, dùm tyrannidem ex-
,3 ercebat, à Scnatu Romano interemptus eft, om-
,, nibus quæ rcfbè, aut perverfè fecerat, perSena-
j,tus-Confultum juftè, & telubriter in unum revo-
„ catis : quo faélum eft, ut Beatus Joannes Bapti-
,, fta # diledus Dei Difcipulus, qui per ipfum Domi-
„ tianum in Pathmos infulam fueratexilio relegatus,-
,, ad Ephefum per Senatus-Confultum remitteretur.
„ Si verb ad Jus alicujus Süperioris pertineat Mul-
„titudini de Rege providere j expeétandunrieft ab
,jeo remedium contra tyranni nequitiam. Sic Ar-
„ chelao , qui in Judæa pro Herode fratre fuo re-
„gnare jam cæperat, paternam malitiam jam imi-
3, tante, 8c Judæis contra eum querimoniam ad Cas-
„ fàrem Auguftum deferentibus-, primo quidem
,, poteftas fibi diminuta eft, ablato fibi Regio nomi-
, , ne, 8c medietatc Regni fui inter duosfratresejus
„ divifa : deindè cùm nec fie à tyrannide compef-
,, ceretur, à Tiberio Cæfare relegatus eft in exilium j
„ apud Lugdunum, Galliæ civitatem.
,, Quod fi omnino contra tyrannum auxilium hti-
,, manum haberi non pofiit, recurrendum eft ^d
„ Regem omnium Deum, qui eft adjutor in tribu-
3, lationibus, in opportunitatibus : ejus enim potentiæ
,3 fubeft, ut cor tyranni convertat in manfuetudi-
„ nem, fecundùm fententiam Salomonis. Prov. Xxi.
„ I . Cor Regis in manu D e i , quocumque voluerit
„ inclinabit illud : Ipfè Regis Afliieri crudelitatem,
,, quâ fiidæis mortem parabat, in manfuetudinem
„v e r tit. Ipfe eft , qui Nabuchodonofbr Regem
,3 crudelem convertit , fie quod fa&us - eft divinæ
,, potentiæ prædicator j Nunc ergo, inquit, ego
„Nabuchodonofbr , laudo & magnified Regem codi,
terra , quia opera ejus ver a , & via ejus ju -
, , dicta, & gradientes in fuperbia potefi humiliarè.
„D an . iv. 34. Tyrannosvero, quds reputatcon-
„verfione iodignos, poteft aufferre de medio , vel
,, ad infimum ftatum reducere, fecundùm illud Sa-
3, pientis 5 Sedes Ducum fuperborum defiruxit Deus,
„ & federe fecit mites pro eis. Eccli. X. 17. Ipfe
„ eft enim, qui videns affliftionem populi fui in Æ -
„ g ypto, & audiens eorum clambrem, Pharaonis
; „ tyrannidem dejecit, cum exefeitu ejus,in mare. Ip-
,, fe eft , qui memoratum Nabuchodonofbr, prius
,, fuperbientem, eje&um non fblùm de Regio folio,
„ fe d etiam dehominum confortio, cito in fimilitu-
„dinem beftiæ commutavit. N ec eft abbreviata
„ manus ejus, ut populum fuum à tyrannis liberaré
„ non poffit : promittit enim populo fuo per Ifaïàm j
3, requiem fe daturum à labore, & concuffione, 8c
„ fervitute dura 3 quâ ante fævierat. EtperEzechie-
„ 1cm dixit : Liberabo gregem meum de ore eorum P a-
33ftorum, quipafeuntfeipfos. Ezech. xxxiv. 10. Sed
,, ut hoc beneficium populus à Deo confequi me-
„rea tu r, debetàpeccatisceflaré, quia in ultionem
,, peccati, divina permiffione, impii accipiunt Princi-
3, patum, dicente Domino per Ozée $ Dabo tibi Ré*
ytgem in furore meo. Ozée. xm. z . E t hoc dici-
„ tur, quod Regnare facit hominem hypocritam ,prop-
„ t e r peccata populi. Job. xxxiv. 30. Tollenda
p. „ e f t ergo culpa utceflèttyrannorumplaga.,<
Hæc fânélus Thomas : 8c nota de David, qui
non occidit Saiil tyrannum j nec Judæi occiderunt
Chriftum,propria authoritate, licèt eis tyrannus contra
Cæfàrem videretur.,
Allegare igitur fànétum Thomam in hoc L ib ro,
Cap. xi. vel lëcundo Sententiarum. Difiinftione ultima
, vel alibi "f probatione hujus quartæ Affertionis j
eftimponere tanto Doétori quod contradicat fibi
ipfi.
Hanc
é ptdetur delendum Baptißa | Videtur legendum vel alibi pto
Hanc eamdem fententiam cum fan&o Thoma,
8cquafifimilibusmediis, ponitOrefme, fuper quin-
tum Politicorum, traétans illud Ariftotelis i Boni
non faciunt feditionem. Sed quoniam verba font in
Gallico , hîc omittimus ponere j cujus tarnen au-
thoritas magna eft in hac parte, quia, ut be*
ne intellexit Ariftotelem , 8c eximius Theologus
fuit.
Rursùs, pro reprobatione ejufdem quartæ A f fertionis
, facit deferiptio tyranni, quæ ponitur ab
Rursùs hanc Aflertionem quartam reprobat De-
cretum faétum in Concilio Lugdunenfi, quod in-
cipit Pro humant. De homicidio: Libro fexto, cum
rationibus quidem condendi Dccretalem , quæ fie
habet in forma.
„ Cùm igitur illi, qui fie horrenda inhumanitate,
,, deteftandaque fævitia mortem fitiunt aliorum, ut
,, ipfos faciant per alfaflinos occidi j non folùm cor-
„porum, fed mortem proçurant animarum, nifieos
,, exuberans gratia divina prævenerit, ut fint armis
illo qui dicitur aflèrtor hujufmodi novem Affer- A „ fpiritualibus præmuniti, 8c omnis poteftas tribuationum:
Tyrannus eft , inquit, qui inRepublica non
ju re principatur , aut principdri conatur. Conftat
autem, quod fi quilibet talis tyrannus deberet occidi
, ficut ponit hsec Affertio quarta, nullus effet
Imperator, R e x , Princeps, 8c Dominus temporalis
, vel fpiritualis multüm fecurus ; quia pauci
fo n t , qui non v e r è , vel reputative abutantur
Principatu fuo , vel conatu principandi non Jure.
Rursus, ad idem eft Sarisbirienfis, quidque t alii
trahere velint ad foum propofitum dc verbis fois:
ipfe enim ficdicit, Libro o&avo, Capite xix. in quo
loquitur de interfeélione plurium tyrahnorum, circa
finem.
i,Hoc cavendum docent hiftorias, ne quis
„ tur à Domino, ad Juftitiam, reélum que Judicium
„exercendum. Nos tanto periculo volentes oc-
„ currere animarum, 8c tarn nefarios præfomptores
„Ecclefiafticæ animadverfionis mucrone ferire, ut
, ,metuspoenæ,hujufmodipræfomptionis meta cxi-
flat, præfertim cum nonnulli Magnates taliter
„ puniri * formidantes, coafti fuerint fecuritatem ab
„eorumdem aflaffinorum Domino impetrare , fic-
„ que ab eo , non abfque Chriftianæ dignitatis op-
„ probrio, redimere quodammodo vitam luam. Sacri
„ approbatione Concilii Statuimus, ut quicumque
„Princeps, Prælatus , vel quævis alia Ecclefiafti-
3, ca, fæcularifve perfona, quempiam Chriftianorum
3, per prædiebos afîàffinos interfici fccerit, vel e-
„ tiam mandaverit ; quamquàm mors ex hoc forfi-
„moliaturinteritum, cui fidei, aut facraménti re- ^ „ tan non fequaturj auteosreceptaverit, veldeffen-
, ligione tenetur aftriélus. Nam 8c Sedechias ob
„neglectam fidei religionem legitur captivates. E i
„quöd in alio Regum Judas, non memirii, cruti
,, font oculi ejus, quia Deum , cui juratuf j cum
„ ex jufta caufa juratur, etiam tyranno , lapfos in
„ perfidiam, non propofuit ante confpeélum foüm:
3, fed nec veneni * licet videam ab infidelibus aliquan-
„ d ó uforpatam, nullo unquam Jure indultam Iégö
„Sententiam: non quöd tyrannosdé medio tollen-
„ dos efie non eredam } fed hoc fine religionis 8c
„ honeftatis difpendio. Nam 8c D avid, Regum quos
„legimus optimus, & q u i, exceptofermóneUrias
,, Hethei, in omnibus inculpatus proceffitj licet ty-
„rannum graviffimum foftineret, 8c eum perdendi
,3 faepè naólus fuerit occafionem , ei tarnen parce-
,, re maluit, confifus'de mifericordia D e i, qui eum
„ fine peccato poterat lib e r a l Decrevit ergo pa-
,3 derit.feu occultaveritj excommunicationis,8c depo-
„ fitionis a Dignitate, Ordine, Honoré, Officio, 8c
Beneficio incurrat Sententias, ipfo fa6to: 8c ilia li-
„ bere aliis, per illos ad quos illorum Collatio per-
„ tinet, conferatur: fit etiam cum fois bonis mun-
„danis omnibus, tanquam Chriftianas Religionis ae-
„mu lu s, a totoGhriftianopopuloperpetuo diffida- •
j, tus. E t poftquam probabilibus extiterit, 8c conftiterit
argumentis, • aliquem fcelus tam execrabi-
,, Ie commififle, nullatenus aliaexcommunicationis,
„ v e l depofitionis, feu diffidationis, adversus eum
„ Sententia requiratur. „
Denique videamus rationem damnationis iftius:
jQuilibet tyrannus 8tc. qu£e nedum erronea in Fide
8c moribus, fed hasretica 8c feditiofa judicata eft,
ficut prasmittitur ; 8c inveniemus quod ex triplici
radice damnata eft : quia feilicct laudabat mortem
tienter expeétare ut ille vifitaretur à Domino, Ç faétam privata authoritate: fecundo, quod per in-
„ reddita charitate} aut in prælio caderet, aut alias,
„ juftoDeiJudicio, moreretun Siquidemvel ex co
„ poteft infigniri patientia ejus j quod cùm oram
„ chlamidis ejus præcidiffet in fpeluncam j & alibi
„ de noéteingreflùs, cuftodis negligentiam increpaf-
,, fet, ipfom Regem coëgit pröfiteri, quod David
„ caufàm agebat juftiorem. E t hie quidem modus
„ delendi tyrannos utiliffimus , & tutiffimus eft. Si
„ qui præmiantur f ad patrocinium clementiæ Dei
„ humilitate confogiant, & puras manus levantes ad
„ Dominum , devotis precibus flagellum quo affli-
„ guntur avertant : peccata etenim delinquentium
„v ire s font tyrannorum. Unde Achior Dux om-
,, nium filiorum Ammon, faluberrimum hoc dedit
„ Holoferni confilium : Per quire nunc, inquit Dofidias
: tertio, quod à fobditis 8c confoederatis. Hæc
autem Affertio quarta, malitias, feu deformitates has
includit, maxime prout applicatur ad alias deducen-
das, feu probandas.
Veniamus ad reprobationem oétavæ Affertionis,
contra quam fofficit tenor duarum Cedularum, qui
fie habet.
Pro elucidatiohe condemnationis oétavæ Aflèr-
tionis notandum eft, quod fenfos litteralis cujufeum-
que locutionis, eft ille fenfos quem principaliter, 8c
de direéto intendit ipfe loquens. Undè idem eft di-
cere : Non eft tenendus fenfos litteralis j 8c dicere:
Non eft capienda intentio loquentis. Cùm igitur Spiritus
fanélus fit ille qui in fecra Scriptura loquitur 5
erroneum eft dicere , quod fenfos litteralis non fit
, f i eft aliqua iniquitas eorum, & afeenda- D verusaliquando,8cnon fempertenendus. Propter hoc
3, mus ad eos, quoniam tradens trades eos Deus eorum
„ t ib i, & fubjugati eruntfitbjugo potentiæ tua: f i au-
„tern non eft offenfio populi hujus coram Deo fuo, non
„poterimus refiftere illis-, quoniam Dèus eorum def-
„fendet eos : erimufque in opprobrium univerfa terra.
„Judith7v.24.2f. Hæc ille.
Ipfe idem, Libro tertio, capite decimo fexto, patenter
dic it, quod Ille eft tyrannus peffimus , qui
L egibus abutitur. Nullus autem magis abutitur, vel
extorquer eas, quàm occidens , vel occidi fâciens
homines propria authoritate, perinfidias, 8c fine
diffidatione. .
4 Forfan legendum quidquid.
fan premantur,
dicit Auguftinus , quod Semper eftverus, ficquodne
eft efficax argumentum, nifiin fenfu litterali f undatum.
Sed pro refponfione ad illud Apoftoli, Litter a occidit
; notandum quod in facra Scriptura, Spiritus
fanétus triplicitcr loquitur. Uno modo, loquendo
terminis impofitis, & aflumendo terminos ultimate
, 8c principaliter pro expreffione conceptuum foæ
locutionis in nobis : 8c ifto modo loquitur in morali-
bùs contentis in facra Scriptura, 8c in hiftoriis aliqui-
bus.
Secundo modo loquitur Spiritus fânélus in facra
Scriptura,utendo terminis principaliter j fed affomen-
* Legendum perimi»
B i