92 7 -dßa in Concilio Conflantienfi 9 28
do res fignificatas per termmos, ad ugmhcanaum res
alias tamummodo, ficutin formis fymbolicis, dicit
Dionyfius, primo capitulo Coeleftis Hierarchie. Similiter
in rebus figurativis, & parabolis Evangelii.
N am, ut dicit Dionyfius, ifti termini, bat) leo9 in
quibufdam locis facr® Scripture ponuntur fob in-
tentione, non ut quiefcatur in eorum fignificationc,
quia tunc efiet error ; fed ut res fignificata per ip-
los , propter aliquam ipfius proprictatem, Deum, vcl
aliquam ipiritualem fubftantiam rcfpicientem, fignifi-
cet. Unde ilia locutio: Adons Sion elevabiturfuper om-
' ties collet) Ifaia2.11.2. non fuit in intentione Spiritus
fandli loquentis, quod res ilia fignificata per hoc com-
plexum Adorn Sion elevabiturfuper omnes collesX-,led ell
intentio, quod ilia res fignificata repr®fentat, & f i-
gnificat aliam rem Ipiritualem, fcilicet Ecclefiam,
quod in {fi\x\i\&X\t'ti£)elevabiturfuper omnes collet 8cc.
Idem dicendum eft de parabolis: lie enim divina
pietas noftrum intelleSlum crudit, 8c per res fenfi-
biles, ad cognitioncm fpiritualem trahit;8c in ifto modo,
Littera occidit. N ec eft idem , ut videtur dare,
littera, 8c fenfus litteralis quia aliud fignificatur
per terminos littera:, 8c aliud per res fignificatas.
Cum igitur Spiritus fandus, intalibus locutionibus,
loquaturper res fignificatas, & non per terminos j
fallax ergo eft hoc Argumentum : Ifte eft fenfus;
grammaticalis litter® ; igitur fenfus litteralis: quia
littera ilia facra reprimit intentionem loquentis,
non per terminos, fed per res fignificatas.
Tertio modo: loquitur Spiritus utroque modo,
fcilicet per terminos •, 8c hujufmodi locutiones dupli-
cem habent fenfum litteralem: 8c funt locutiones ill®,
qu® non foliim erudiunt intelledum ad aliquod fpiri-
tuale j fed etiam excitative, vel exercitativc funt ef-
fe£lus, ut circa ceremonialia in Veteri Teftamen-
to. Similiter funt plus hiftori® David , cetero-
rumque R e gum , quibus non folum figuratur
Chriftus > fed eorum gella, morum funt exempla.
Nunc,addubium quorumdam Magiftrorum,qu®-
rentium, quis eft fenfus litteralis iftius: Puer^ cujus
caro praputii non abfeinditur, peribit depopulo meo,
Gen. xv 11.14. Refpondetur, quod ipfa locutio,confi-
derata de Antiqua L e g e , habet dupliccm fenfum} litteralem
videlicet unum, ad erudiendum intclleblum,
in quantum eratfigurativaj alium, ad excitandum
affedum in quantum pr®ceptivaV Nunc verb ipfa
confiderata lüb Nova Lege, non habet nifi unum
fenfum litteralem, videlicet in quantum figurativa}
quia per ipfäm plus non intendit Spiritus fandtus ex-
tricare * effedtum humanum) eo quod, per Baptifina,
multo perfedtiiis extricatur - f ,. & gratiam fufeipit.
Unde ad veniente quod perfedtum eft,evacuatur quod
imperfedlum eft. Nec habeatur pro inconvenienti,
quod aliqua Propofitio olim habebat duplicem fenfum
litteralem; nunc verb, tempore grati®,unicum:
quoniam dicitur,ad H®breos, primo capite. 1 . Adul-
tifariam, multifqne modis olim Deus loquens Patribus
in Prophetis, -novißime verb locutus eft nobis in F ilio ,
videlicet perfedtiüs , 8c familiarius. E t fic patet,
qüomodö erroneum eft dicere, quod fenfus litteralis
non eft fempef • tenendus , 8c maxime in primo
modo, fub quo eft hoc Pr®ceptum: Non oc-
cides : fuper cujus oppofito fundatur didta Aflertio.
4 Locus corruptus. * Excitare affeftara. -j- Forfun excitatur,
T E N O R
A L T E R I U S C E D U L i E .
SEnfiss litteralis facra fticriptura , eft fenfus qui
concluditur, ex circumftantia littera, ejfeprimarius,
& principalis intelleMus ejus , ex quo folo poteft tra-
hi efticax Argumentum , fecundum authoritatem.
rccirac umuic magutcr XNicoiaus uci_.yra, in primo
Prologofua Poftillafuper Bibliam. Videatur illic.
Hane raateriam, de fenfu litterali facr® Seriptu-
ræ , declaravit pulchrè Magifter H. de Henca,in fuo
Prologo , fuper Sententias. Videatur illic, fi habeatur.
Ponit enim tria , ad cognofeendum fenfum
litteralem. Unum j eft circumftantia litter® pr®ce-
dentis, 8c fcquentis. Alium j confideratio modo-
rum loquendi, per figuras, 8c tropos, 8c colores
Rethoricos. Tertium, eftufus loquendi fàndfcorum
Dodtorum, 8c Expofitorum facr® Scriptur®, fi«.
\ cut docct Auguftinus, D e Doärina Chriftiana9 per to-
tum : ubi ponit, inter cetera, feptem régulas Cico-
nii, quafi totidem claves, ad intelligendum facram
Scripturam. Undèpatet, quod pernitiofiflimum di-
ccre, fenfum litteralem facr® Scriptur® quoquo mo-
dum # eile : quia eft infirmare totam facram Scripturam
, 8c invalidam reddere ad aliquid concluden-
dum, 8c irrifioni audientium exponcre.
Apparet prætcreà, quod Vêtus L e x eft vera,ad
fenfum litteralem , ficut exprefletradit Chriftus,
Matth, v. 18. ubi dicit, quod VnumjotO) &unus
apex non tranfibit de Lege 8cc. Verum eft quod
Judæi dæviant à fênfù litterali quem Chriftus do-
cuit eile verum litteralem : proptereà reprehendit
g eos Apoftolus, dicens, quod Littera occidit) illa fcilicet
quam Jud®i reputabant efîè litteram , feu
fenfum litteralem. Undè verum eft, ad litteram,
quod An im a ) cujuspraputiicaro 8cc. Gen.xvii. 14.
Sed oportet diftinguere tempora, 8c çoncordabuntur
Scriptur®. Exemplum de diyerfis ®tatibus in eodem
homine.
Apparet denique ', qubd fâcra Scriptura non eft
exponenda fecundum vim Logic®, feu Dialectic®,
qu® defervit feientiis fpeculativis, fie façientes So-
phift®,feturpiterdecipiunt: fed habet Scriptura facra
fbam propriam Logicam, & Grammaticam 5
quemadmodùm feienti® morales habent pro Logi-
ca Rcthoricam.
E x quibus apparet rationabilitasodlav® Affertio-
nis : quoniam fenfus litteralis facr® Scriptur® dicitur
anthonomafticè, 8c propriè, fenfus ejus. E t fic,idem
eft dicere, facram Scripturam, ficut fenfum litteralem
elfe falfum in aliquo. Primum autem blafphemum
C & hæreticum, atque facrilegum : igitur & alte-
rum.
Denique, ficarguitur, unica ratione, qu® omni
confidefanti facere fidem debet, arguendo fimiliter
ad Auguftinum, contra Hieronymum, S i , inquit,
ad Scripturam facram admijfa fuerint vel ojftciofa
mendacia j tot a ipfius facra Scriptura Vacillabit autho-
ritas. Ita fimiliter, fi ad fenfum litteralem facr® Scriptur
® admifla fuerit falfitas aliqua 5 tota ipfius fen-
'fus litteralis vacillabit authoritas,nec ex eo fumi pote-
rit efficax Argumentum j quia falfum nihil probat ,
ne illud quod eft licitum dicere, de falfitate fitfu-
fpeélum.
E t fi forfan inveniatur quod per Ecclefiarh, vel
Prælatos, vel Do6lores aliquos, reprobati fint quidam
hæretici dicentes, quod Scriptura facra femper eft
vera ad litteram , vcl fenfum grammaticalem , vel
D ad litteram, fecundum intelleèlum Judæorüm > hæc
utique reprobatio flare poteft cum reprobatione,
feu reprobationis modo hujus oftav® Aflcrtionis, ju-
xta diverfas acceptationes terminorum , 8c varias
dicendi caufas: ficut iftæ du® vocalitercontradiélo-
ri®, damnat® funt ab Ecclefia, Deus créât malum.
Deus non,créât malum, xxiv. ultima.
Defcendamus tertio,. ad reprobationem non®
Aflcrtionis -y contra quam fic arguitur : Oppofita
contradidtoria eft vera, ScCatholica-, Igitur ifta eft
falla 8c hæretica, per Legem contradiètoriam. Af-
fumptum patet de ifta particulari : Aliquis homo,
ut Martinus,tcnetur, in aliquo cafli confoederationis,
* Locus corruptus, vei
929 Circa Damnationem 'Propofit, J . ‘Parvi. 930
■ ..al /H.M. .1..----'1?.----l. C__ J * _ _ _ J?_K_veljuramcnti,fa8l®, velfablicum alteromilite,ob- C 'rt . 1 . a a. m m
fervare juramentum , quamvis fit in præjudicium
fuum, 8c uxoris, 8c liberorum. Patet: dum illc
juravit redire ad carceres, fi effet elargitus fub fide
fua, 8cquoddaret omnia jocaliauxorisfu® , 8cmedians
partem totius hereditatis fuæ , cuifilii debent
fuccedere : confiât quod ipfe tenetur redire ad car-
cerem, ubi forte celeriter morietur, propter durificandis,
pofit® dicuntur fuifle tales Aflertioncs, tan-
quam Maxim®, 8c qu® debent univcrfaliter accipi,
juxta traditionem Dominorum Juriflarum, 8cPhi-
lofbphorum Moralium, apud quos indefinita ®qui-
valet univerfäli, quando datur ut regula, quam * ex
forma verborum, h®c Aflertio prima refolvi poflit
in duas univerfales , fcilicet in iftam : Qufiibet ty-
rannus licite interfici poteft d fubdito 8cc. Et in hanc
careen’s. Tenetur prætereà tradere jocalia A alteram : Qmlibet fubditus licite interficit yuemlibet
uxoris fu®, 8c mediam hereditatis portionem. Nul-
lus autem dubitat, quin ifta fintmultüm damnofa,
8c pr®judicialia pr®di6lo Martino, 8c uxori fu®,
8c liberis. Ratio autem, quare tenetur obfervare juramentum,
eftutilitasReipublic®, 8c human® fb-
cialitatis: quia fi cuilibet liccret frangere juramentum,
dun\ eft in damnum proprium j periretomnis
fidcs, feu confidentia unius hominis ad alterum:
rumperetur infuper vinculum unicum 'focietatis human
® confervativum , fcilicet juramentum , quod
eft Omnis controverfia finis , apud homines, fecundum
Apoflolum, ad Hebr. vi. 16.
Non eft igitur pernitiöfior doörina contra Rem-
publicam, quam hujusnov® Aflcrtionis, qu® ne-
dum falfaeft, fedh®retica, blafphema, fortilega,
8cpernitiofiflima, 8c contra fecundum Pr®ceptum
prim®Tabul®. Unde mendacium nullo modo poftyranrtum
talent 8cc.
Poteft alio modo cafus, vel fa&um confiderari,
fecundùm terminos hujufmodi Affertionum, non cx-
tendendo eos, neccoar&ando aliter quàm fonanta
de vifuæ fignificationis.
Poteft tertio modo cafos accipi fiélitic, velima-
ginaric, prout unicuiqueplacuit, extendendo, vel
reftringendo : 8c hoc utique rejici debet, nec accep-
tari in inquifitioneveritatisj attento, quôdponens
iftas Affertioncs, non eft glofàndus, fed acdpienda
funt diéta fua ex verbis fuis, 8c intentione dicendi j
prout in quadam Cedula, maxime in tertio punéto
continetur, quæ fic habet.
„ Reverende Magifter} vifitavi duos Codices mi£
,, fos, de materia novem Affertionum, quorum con-
„ tenta priùs vel legeram, velaudieram: 8c in refo-
„ lutionc materiæ confugit adverfà pars, primo ad infit
effe licitum, Scafferens pertinaciter oppofitum, _ „ fpirationemSpiritusfan£ti, fecretamfcilicet,inpri-
effet hæreticusj provenit ex ratione ta£ta: quia ad- ® ------- ..;i'
miflo uno mendacio, quod eft licitum , pro quo-
cumque bonofieret: tunc, prout arguit Auguftinus,
contra Hierony mum j Tota Scriptura facra va-
cillaretauthoritas. Similiter 8c apud homines, uni-
veria fidelitas. Unde fi mendacium aliquod, etiam
officiofiim, effet licitum, ficut arguit Auguftinus;
dicerent quippe h®retici, quod Chriftus promifit
vitam ®ternam bonis, 8c malls ignem ®ternum, per
mendacium officiofiim, ut attraheret ad virtutem,
8c a vitiis retraheret, ex quo, per adverfationem,
mendacium aliquod pro magno bono fadhim, eft licitum
7 quando procedit efficacius h®c ratio, quod
pro nullo bono temporali acquirendo, vel damno,
feu pr®judicio vitando, juramentum non eft tranf-
grediendum. Sec iiseft, ubi juramentum verteret
in pr®judicium falutis ®tem®: quia fecundum or-
dininem Charitatis, plus eft anima, quam corpus,
vel aliud bonum temporale.
N on negamus pr®terea, quin authoritateSupe- C
rioris, cadere poflit difpenfatio in aliquibus juramen-
tis , penfata commodorum , vel incommodorum
qualitate, ubi eft evidens utilitas, vel urget necef-
jfitas non pr®judicans Reipublic®: alioquin non e f fet
difpenfatio, fed, ut loquitur Bernardus, crude-
lis dijfipatio.
E ft igitur fenfus litteralis, 8c planus hujus Pr®-
cepti, Non perjurabis-y quod omne juramentum deliberate
8c licite faftum, tenendum eft ; nifi poft-
modum vergat in [detrimentum falutis ®tern®, fi
obfervaretur. E t dum additur ab aliquibus h®cex-
ceptio; nifi fiiperveniat fortius vinculum obliganS,
ipfa j~ falutisjincluditur in prima exceptione: quia jam
vcrgcrct in falutis detrimentum.
Procedamus tandem quarto,ad reprobationem pri-
m® Aflertionis, cum aliis quinque fibi collateralibus.
,, mo codice : fed iftud quantum fit fi&itium apparet
„ ftatim, etiam cuilibet idiot®. Oportet prætereà
„ docere de tali infpiratione,circa quemiibet fubditum
,, qui occidit, vel occidere facit, fine Mandato Judicis
,, habentis publicam authoritatem. Eft autem iftud
,, medium f fiditium, fed blafphemum, 8c divin® re-
„velationisirriforium. Appliceturhic argumentum
,,dePrædicante,dicente, femifliimàDeo; cuinon
„creditur, nifi probet per miracula, vel Scriptu-
,,ram.
Deindè fecundo, in altero Codice, confugit altera
pars ad cafiim inevitabilis mortis Regis, nifi per ta-
lem , 8c tali modo fiiccurratur, ubi fcilicet fubi-
tum eft periculum , cui ftatim opportet occurri.
Confiât autem, ficut infra docebitur, quod nulla
Affertionum loquitur, vel intelligipoteftde talipe-
rieulo; ficut patet ex verbis litter® , 8c ex caufis
dicendi, feu juftificandi mortem, propter quam pofit
® dicuntur.
Alio modo quærunt evafionem aliqui dicentes;
quôd iftæ Affertiones poflhnt exponi rationabiliter,
addendo glofas aliquas, ficut exponuntur Propofi-
tiones morales de facra Scriptura, ut iftæ: Male-
ficos nonpatieris vivere) Exod. xxn. 18. qu® ge-
neraliter intclleéla, eflèt falfa. Addunt pro regula,
quod nulla Propofitio condemnanda eft , qu® poteft
trahi ad-bonum fenfum. Sed ifta refponfio, cum
fua additione, pernitiofiflima eft, 8c contra omnem 4-
Ecclefiafticum : quia fie fe fundabant Hæretici,
prout vidimus in W iclef, 8c Huff, quidùmurge-
bantur, confugiebant ad glofàs. Undè Propofitio-
nes univerfales de facra Scriptura, poflunt, 8c debent
aliter exponi, quàm Propofitiones affertorum
hujufmodi Affertionum. Primo, quia Scriptura facra
exponit fuam regulam per femetipfam, fecundum
diverfos pafliis Scriptur®, Sc juxta facros Do-
E t quoniam tanguntur in his Aflertionibus aliqua, J) Stores : non fic autem invenit t , quod affertorhuqu
® faétum refpiciunt; 8c ciim ex fkèlo Jusoriatur,
fecundùm Dominos Juriftas; oportet neceflàrio ac-
cipere verum cafomfaéti, ne per vaccationcm * fiat
proceflus in æquivoco, 8c in deliberando ea quæ
Juris font, interveniat pernitiofa, feu fàllax varia-
tio.
Cafos igitur, vel fàétum, poteft hîc tripliciter ac-
cipi. Uno modo, prout fuit in reipfà, fcilicet in mort
e , 8c in circumftantiis mortis ; pro quibus jufli-
Tomi.V. Pars.I I I .
f Forfm putà. * Forfun veriatiouepi.
jufmodi fe expofoerit j imo potiùs oppofitum, con-
fiderando caufâs dicendi. Secundo, quia fàcr® Scriptur
® debetur talis reverentia, quod non fleet earn
credere effe falfam in aliquo fenfu litterali. N on fic
eft de Propofitione prædiéli affertoris, vcl alterius
Doèloris. Ideo8cc.
Reftat igitur recipere cafum primum , vel fè-
cundum. Sed pro primo cafo, nihil, ad præfens, in
N n n fcrip-
* F or [un quôd. f A id tn iu tn non folùm. I Forfan lu
ionium omne JuiEcclenalHcum. 4 1er[un invenitur.