Diffinitio Juftitia
„Juftitia, eft con flans, &perpetua voluntas, Jus
„fuum unicuiquc tribuens.,, Vel fic fecundum fan'
£tumThomam. 2. 2 , q . l v i . „Juftitia,eft habitus,
„fecundum quem aliquis conftans in perpctua vo*
,jluntatfc j Jus fuum unicuiquc tribuit. „ V el fic, fecundum
Philofophum: in v. Ethicorum.,, Juftitia,
,5eft habitus, fecundtim quem aliquis dicitur opera-
„ tivus, fecundum ele£tionem jufti. „
Ec nota hie quid fit Ju s , veljuftum. „ J u s , vel
,, juftum, eft quod refpondet fecundum qualitatem
„ operis; puta recompenfatio mercedis debit«, pro
, , fervitio impenfb j & poena pro delifto. „
. Item. Sciendum quod duplex eft Juftitia, ut in
fexto Ethicorum ponitur. Una commutativa: altera,
diftributiva. Commutativa, eft fecundum quam
una perfona reddit «qualitatem quantitatis alteri, in
datis & acceptis: ut pecuniam, pro re empta* &
iftarecipitordinem partis apert« * multitudinis, &
unius hominis ad alterum hominem. Diftributiva verb
, eft habitus, fecundum quem redditur unicui-
que «qualitas fu« mercedis , vel pcen«; quamvis
fit in«qualis ex parte recipientis: quia unufquifque rc-
cipit fecundum fuam conditionem, prout unus me-
returmagis, vel minus j utfur, & fornicator: ma-
jorem enimpeenammereturfur, quam fimplex fornicator.
Et h«c de primo principali.
Secundo. Principaliter declarandum eft , quali-
ter iftud Pr«ceptum, Non occides, fit intelligendum,
fecundum Legifiatoris intentionera, 8c fan&orum
Dobfcorum interpretationem. Unde materia iftius
P r« cep ti, non continet infeparabiliter rationem
indebiti} imo clarum eft, quod fi fumatur genera-
liter, fecundum rationem nominis, non eftillicitum
occidere: quin imo, in multis cafibus, licitum eft, fecundum
Legem Divinam, qu«dicit, Exod. Xx i i .
18. Maleficos non patieris vivere fuper terrain. Et
fecundum Leges humanas, qu« idem dicunt in
pluribus cafibus : 8t ideo rion pertiriet ad Pr«ce-
tum Decalogi, non occidere, fecundum rationem ge-
neralis nominis. Reftat ergo, quod illud Pr«cep-
tum, Non occides, ut pertinet ad Decalogum, ut f
intelligatiirde occifione innocentis, ut Le x videtur
exponere, dum excipit maleficos. E t fic,iftud Pr«- 1
ceptum, quantum ad occifionem innocentis, non pof-
let caperc dilpenfationem hominisjled tantum difpen-
fationem D e i: qui cum fit Dominus vit« 8c mortis,e-
jus authoritate licite pofletoccidi innoccns, 8c nocens.
Vel intelligitur de occifione, qu« fit de au-
thoritate privata , quod etiam videtur haberi ex
L e g e ; quia Le x excipit tantum occifionem,
qu« fit authoritate publica, abiftoPr«cepto, Non
occides, 8c non alias occifiones. Cum dicit: Ma-
teficos nonpatieres vivere. Exod. x x i i . 18. ibij in il-
lo loquitur de judiciariis , quorum executio pertinet
ad perfonas utentes authoritate publica* & fic,non
eft difpenfabile, quoad authoritatem privatam: quia
nunquam licet, authoritate privata, aliquem interfi-
cere. E t fi de Mandato Dei aliquis alium occi*
dit, non difpenfatur in Pr«cepto: quia non occi-
dit authoritate privata, quod occidere prohibetur,
per illud Pr«ceptum, Non occides j fed occidit authoritate
publica D e i, qui eft univerfalis Judex, ]
& Dominus. Et fic Deus poteft pr«cipere, quod
mala pcen« -J-, non manente conditione cu lp«: quia
mala & illicita uno tempore j alio tempore, ex P r«-
ceptoDivino, fiuntbona, Sclicita. U t patet,Exod.
xxxi. ubi legitur , quod Deus mandavit, quod u-
nufquifque occideret proximum fuum, & fratrem
fuum, 8c amicum,pro vituli confiatilispeccato. Et
fic patet ex diblis, qualiter intelligitur iftud Pr«ce-
ptum: Non occides.
* Forfan a parte, f Forfan d tltn d um ut. 4- Lochs corrupt us. .
Sed ulteriiis feiendum eft, quod authoritas publica
dupliciter poteft fumi. Unomodö, pro potc-
teftatedata, 6c executionemandata, immediataper
Dominum ördinarium : quemadmodum miles po-
teftatis data fententiä, ex Mandato Judicis fufpen-
derc facit hominem furem. Alio modo, authoritas
publica fumitur non ita exprefla, 6c proprie, fed in-
terpretativb, 6c Lege ipfa cöncedente: ut quemadmodum
homo, prodeffenfione v it« fu « ,in cafü
neceflitatis inevitabilis,interficit inimicum,vel hoftem
^ fuum ipfum invadentem,: 6c in ifto cafu talis videtur
interpretative, 6c improprie publica authoritate
uti, ipfa Lege rationis, 8c divina permittente:
quia ifte, in tali cafu, minifter eft divin« Juftiti«* 6c
ideo licentiatur, quemadmodum perfona privata, ä
Jure divino naturali, 6c Lege Imperiali, quod hominem
poflit interficere fine peccato, & noh contra
Pr«ceptum divinum, in cafibus infra ferip-
tis.
Videlicet
Primo. Quandoqucfur, de noae,depr«dari, 8c
rapere moliturbona proximi, 6c hie fe deffendit,
bona fua ne amittat, 6c fur fäciat ei violentiam,
6c infultando ei, de morte minando, 6c ipfum in-
vadendo armis, 8c infultibus: tunc licet vim vi re-
• pellendo , 6c cum moderamine inculpat« tutel«,
ilium interficere, quia ex Lege natur«, & Scrip-
turis debet, 6c tenetur homo vitatii fuam pr«pone-
re morti latronis, 6c confcrvare fe , propter ejus occifionem.
Secundus cafus eft. Ciim infidelis cultum divinum
6c Templum fuum exterminare , delere, 6c
ignominiofe confundere conatür * 6c fuos fideles ma-
6tare, 6c captivare a&ualiter ftudet: tunc, authoritate
Legis divin«, etiam natur«, & Legis ferip-
t« tenetur, & poteft homo , hunc & talem inter-
ficere. D e hoc habetur exemplum, de Phinees,
6c Mathatia, de quo ioquitur 2. Mach. 6c N i
quod videns Jud«um volentem facere facrificium
fuper aram , 6c idolis facrificare, in confufionem
D e i, irruit in eum, 6c interfecit ipfum, 6c ilium
quem Antiochus R e x miferat ad eompcllendosju-
, d«os ad immolandum Idolis. Etiam de Moyfe le-
' gitur, Exod. n| quod interfecit iEgyptium infide-
lem, facientem injuriam Hebr«o proximo fiio. Similiter
Judith, interfecit Holofernem, volentem D ei
Legem deftruere, 6c populumejus, ut patet in L ibro
Judith.
Tertius cafus eft. Cumexinadvertentia, 6c piaster
intentioncm, aliquis, a cafu, interfecit hominem,
diligentia debita, & bonä curä appofita , 6c non
neglebla. Et ideo Lamcch non fuit a culpa alienus,
quia interfecit Cain, non apppofitäöccurä, 6cdiligentia
, ut patet, Genefeos iv.
Quartus cafus eft. Cum quis vidit hoftem manü
armata invadentem Dominum fuum Regem, vel Im-
peratorem, neque poteft per alium modum ipfiim
liberare, nifi per mortem illius: tunc,exipfoJure
divino, 6c humano, non tarnen ex m aloodio, fed
Juftiti« zelo, licetfibi ipfum interficere, ifto modo,.
pr«fervando caput multitudinis ä morte. Propter
hoc David, ut legkur in Libro fecundo Regum, in-
1 terfecit ilium nuntium qui fe ja&abat interfecifle
Saiilem in monte Gelboe, qui aufus fuit .miterema-
num in Chriftum Domini.
Quintus cafus eft. In perpefiione, 8c extrema ne-
ceflitate. Cum quis in mari, vel in aliquo periculo-
fo cafu remedium fibi procuravit v it« , non valens
aliud facere, cum periculo altcrius, intendens principaliter
fuam liberationem, non damnamnuüi alicu-
jus. V c l quando eft in naufragio, capiendo unam ta-
bulam, & fubtrahendo cam alteri. Vel quando eft
m
in neceffitate ultima cibi} 6c non poteft vivere, nifi 1 v ' * ' '
habeatpanem, quemfocius vellet habere: tunc in
tali cafu, debet fibi potius homo fubvenire, quam
proximo j datoquod exinde moriatur ille, propter
hujus rei fubftraclionem.
Sextus cafus permittitur ab humano Ju re , non
tamcn eft fine peccato. U t cum quis invenit adul-
terum cum uxore adtualiter jacentcm: tunc, in tali
Cafuadulterii,Lexhumana permittit, ut eum poflit
occidere: fed non fine peccatomortali, nec eft fe- A non rerum,
Mandato j imo, etiam cum Mandato, adhuc non eft
licitum interficere talem tyrannum, eo quod non
licet Clerico, vel Sacerdoti commoranti, 6c ftan-
ti fub Dominio alicujus Principis, vel Regis: imo
6c eft fibi prohibitum, & eft contra LegemCano-
nicam , 8c Divinam. Patet hoc per fan&um Tho-
mam,2. 2. q. lxiii. Et per Jura Canonica, 6c Po-
fitiya. Imo nunquam licet fibi, nifi in cafu inevita-
bilis neceflitatis, pr0 deffenfione propri« Patri«, 6c
cundum Legem Divinam.
Pro omnibus iftis fupra di£lis, notandum eft, fecundum
D o lo r e s , quod fe ipfum confervarc in vita
, in cafu neceflitatis, propteralteriusoccifionem,
poteft quadruplici intentione fieri.
Primo. Ex inftin&u natur«: quia qu«libet res na-
turalitcr nititur ad fui confervationem. E t fic, licitum
eftjquod omne quod eft de Jure naturali,licitum eft.
E x inftin&u natur« informat« per gratiam, fei-
licet quando aliquis dolens occidit aaverfarium, devi-
tans hoc quantum poteft: fed tamcn potius vult,
compulfus per ejus inftantiam, eum occidere, quam
Vitam fuam perdere. Etin tali cafu neceflitatis ,oc*
cifio talis non imputatur fibi in peccatum.
V el poteft tertio, talis confervatio vit« venire ex
fuperfluo amorc hujUs v it« , quo fe magis fruitur,
quam utitur : 6c ideo inconfideratd non attendit,
an fic fe deffendere fit licitum, vel illicitum, non
•. A !io m°do capiturfabditus^ pro inferiori fiippofito
alicui Domino, v e lR e g i, fecundum poteftatem,
& flatus conditionem, 6c ordineih. Etifto modo,
unus Clericus non eft fubditus uni R e g i , vel Domino
j datoquod fit fub cura Domini lüij co quod
ipfe eft altcrius flatus, 6c ordinis 5 fed folùm laicus,
eft Regi 6c Domino fubditus : quia fecundum poteftatem
, 6c flatus conditionem tcmporalem, 6c fæ-
cularem fibi fubjicitur. E t fi fecundum hunc modum
intelligitur: tune dico, quod in aliquo cafu
poteft elfe fibi licitum, 6c in aliquo modo fibi lice-
ret. Nam fi tyrannus capitur primo modo, ut di-
étum eft, pro potenti Domino, & fideli Chfiftia-
no à gratia Regis non cxclufo , in crimine fupra
diélo nondùm manifeftè conviélo & depræhenfo ;
nec R e g i , 6c Domino fuperiori patefaâo, datb
quod habeatur vehemens fufpicio per multa fîgna,
6c judicia verifimilia, 6c etiam teftimoniahominum
curans quomodocumque de offenfa. Et fic noncft B fide digna : nullo modo alicui fubdito fæculari talicitum
, imo eft peccatum
Vel poteft efle ex odio quod Concipitur contra
ipfum qui fe invadit j per quod ita concitatur, quod
etiam fi poflit eum evadere # fine ejus occifione, potius
vellet fe fic de co vindicare, quam ipfum inva-
dere. E t fic,non eftjicitum,6c eft contra Jus divinum.
Vel etiam, fifponte, ex caufa illicita,aliquis ponit
fe in tali neceffitate inevitabili 5 ficut faciunt latro-
nes, & adultcri. E t tales non funt excufabiles a culpa
: quia dederunt operam rei illicit« j nec tantum
publica authoritate eXprefla, vel interpretativa di-
^la tales latrones 6c adulteri ppflunt homicidiacom-
mittere, fine culpa, & reatu homicidii. Ethocfuffi-
cit de fecundo principali.
Tertio. Principaliter, iftispr«miflis,procedoad
lem licet interficere Dominum pötentem, non fà-
éta accufatione, 6c relatione R e g i, Ôc non habita li-
centia, 6c authoritate.
E t hoc probatur triplici ratione. Primo. Quia
non fervatur debita forma Judicii : nam reus debet
condcmnari per allegata, 6c probata, per telles fide
dignos, fecundum Legem V eterem, 6c Novam,
quia In ore duorumvel trittm teßiumfiat omne verbum.
2 .C o r .xn i. f.
Secundo. Subditus, non eft perfona communis,
fed privata , non utens authoritate publica, fecun-
dùmquam, ut fuperiùs didlum eft , debent puniri
malefici, 8c condemnari.
Tertio. Hoc eft de dire&o contra Legem natur«,
morum, 6cfcriptam. Nam omnisLex intenditbodeclarandum
materiam Affertionum, 6c earumcir- q num, 6c prohibet malum. Sed fi eilet licitum pro-
ü « ~ priäauthoritate interficere reumj tuncdabiturcaufa
6c materia, ut unufquifque alium interficiat, 6c
quilibet fubditus interficere Dominum fuum valeat.
Probatur. Quia fi redargueretur, dicere poflet:
Ego interfici, ciim machinabatur malcficium,
mortem, 6c exterminium Domini, nulla fuper hoc
vifa ratione. Ideo Deus in LegeVetcri noluit * ut-
r e i , vel malefici, per telles, 6c publicam authoritatem
condemnarentur, 6c punirentur, ut veritas
mali elucefceret. E t fimiliter Chriftus,dedit formami
corrigendidelinquentem, dicens, Quod f i veccave-
rit in te frater tuns , vade & corripe eum inter te, Ó1'
ipfum folum. Matth, xviu. i f . E t pofteaafTume
teftes: 6c fi fe non correxerit, debet dicere Eccle-
fi«. Et fic apparet, quod, in tali cafu, non licet ali-
cui fubdito aliquem interficere,privata authoritate.
Alio modo poteft capi tyrannus, ut diótum
eft prius, pro Rege iniquo , 6c peflimo Domino
, fine L e g e, 6c Juftitia vivente, ut ponit in
forma, fecunda tyranni deferiptio. E t tunc dico,
quod fi talis tyrannus eft publicus hoftis Regis, 6c
exclufus a fua gratia, 6c de fuo Regn o, 6c Dominio
pullus , 6c in fimilibus deliótis compr«henfus,
Ut dicit Aflèrtio conftat manifeftè, quód talis venic
ab Unoquoque fubdito capiendus, & occidendus,fecundum
Regis intentionem, 6c propter tales cir-
cumftantias; nifi R e x , vel Dominus inhiberet*
quod non occideretur, -J-velDominii, civitatis , 6c
K k k 3 mul-
* lorfin voluit, f Hie illiquidvidttur fitijft omsjfn0 ex. MS*
Cumftantiam, per diftinâioncm. E t primo. Infiftam
contra primam, ex qua omnes ali« habent feque-
lam, 6c dependentiam,exccptis duabus ultimis, qu«
videntur tangere materiam fpecialem, 6c diftinótam
à materia aliarum Aflertionum, quamvis poflintre-
duci ad intelledlum 6c fertlum earum.
Pono ego f primam Aflcrtionem hie in forma,qu«
talis eft-
Licitum efl unicuique fubdito 9 fine quocumque Mandato
, vel Pracepto , fecundum Leges , naturalem^ moralem
9 & divinam, occidere, vel occidifacere quem-
libet tyrannum, qui per cupiditatem , fraudem, forti-
legium, vel malum ingenium machinatur contra falu-
tem corporalem Regis fu i, &fipremi Domini, pro auf-
f erendo fibi fuam nobiliffimam, & altiffimam Do mi-
nationem j & nedum licitum, fed honorabile , &me-
ritorium, maxime quando efl tanta potenti* quod ’flu-
flitianonpotefl, bono modo , fieri per fitpremUm.
H « c eft prima Aflèrtio.
Ad iftam Aflèrtionem dico, diftinguendo hoc nomen
fubditus. Quia, uno modo, fubditus, idem eft
quod minor, fub Dominio 8c poteftate alicujus
Regis, vel Domini pofitus, qui habet regimen civitatis,
vel Regni. Et ifto modo, unus Clericus,
vel etiam Presbyter, dici poteft fubditus unius
Domini temporalis , quia eft fub cura Regn i, 6c
Dominii. E t ifto modo capiendo fubditum, dico
quod nod licet unicuiquc fubdito, fine quocumque
® Forpm inyadfre, f Itrfin erg««