8c Magiftri Hieronymii 8citajuravoluntfficfieri „ eft, de opinione faciunt Fidem ad libitum, vel
in Fifiei ,, e contra, quam dicunt verfari, Fidem videlicet
Proteftatione infuper fada , de nolendo tende-
re ad injuriam , vel infamationem cujufcumque 3
fed ad extirpationem 8c emendationem errantium,
8c ad exonerationem propria: confcientiae.
Ego Frater Petrus de Verfailles , Parifienfis
Dioecefis, de nobili genere procreatus, Religio-/
fus Sandi Dionifii inFrancia, Ordinis Sandi Be-
nedidi 3 Sacra: Theologia: Profeflbr immeritus,
Prior Prioratus Sandi Petri de Calvomonte, 8c
Ambaffiator Chriftianiflimi Regis' Franciae 3 con-
fiderans quod inter maxima Fidei, ac Religionis
Chriftianae, imo totius Reipublicac pericula, 8c
fcandala, quibus obviandum eft fummopere per
quemlibet, juxta vocationem fuam, debet illud
cenferi perniciofiflimum, quod inter Prariatos, 8c
Paftores gregis Dominici, ac Dodores no ft r eg Legis
, inveniatur contentio , feu contradidio notoria
, de, 8c fuper its qua: pertinent ad principia
Legis täm divin«, quam naturalis, ficut funt Pra:-
cepta Decalogi. Tfon occides. Ifonperjurabis. 8c fimi-
lia: neque enim pcflimt talia, cum fuis dependentiis
manifeftis finepericulo Fidei , nefciri, qualia qui-
libet Catholicus, habens ufum rationis, Icire, vel
credere tenetur , fecundum fenfum 8c intelligen-
tiam planam Dodorum.
Nunc autem experimur controverfiam talem
qualis dida eft, notorie altercari circa principia 110-
ftrse L e g is , cum fuis fequelis manifeftis, ubinon
eft relinquendus locus opinioni 3 ciim fcire opor-
teat in Republicä, maxime per Pradatos , D o d o res
\ 8c Judices, qualiter pofiint, aut nonpoflint
homicidia, perjuria, infidia: mortifene, 8c fubitae
perpetrari, attento quod, ex opinabilibus, ad certain
mortem procedere nemo debet.
Ec ce enim ex una parte quod Reverendus in
Chrifto Pater, Dominus Epifcopus Parifienfis, 8c
Inquilitor ha retica pravitatis per totum Regnum
Francia: , cum Concilio Fidei celeberrimo Pari-
fiusexiftente, dixerunt, 8c docueruntjudicialiter,
8c publice , quod novem Aflertiones denuntiatas
coram Reverendiffimis Patribus 8cc. Commiflariis,
in omnibus caufis Fidei , per hoc facrofandum 1
Generale Conftantienfe Concilium,8c qua:de di-
red o refpiciunt pradida P racepta, de nonocci-
dendo , de non perjurando 8cc. funt erronea: in
F id e , Scmoribus, 8c multipliciter fcandalofte.
Ceterum, ex aha parte Dominus Martinus E-
pifcopus Attrebatenfis dixit pluries palam, 8c publice,
etiam coram prafatis Dominis Commifla-
riis, quod e x Aflertiones novem funtopinabiles 8c
probabifes, 8c quod multum mirandum eft,non-
nulli de fua fatua opinione volant facere Fidem.
Iterumque alias eadem verba coram Notariis in-
pradidis caufis Fidei deputatis, repetens, dixit,
eafdem efle probabiles, probabilitateneutrali. De
iis quidem verbis Inftrumenta publica fidem prä:- j
bent.
Pofiiit infuper inquadam cedula tradita per ma-
num ejus pra:didis Dominis Commiflariis , 8c
led a p e r MagiftrumPe.Salomonis, Cordigerum,
v. die Menfis Septembris 3 refpondendo cuidam
cedilla:, 8c concedendo quod materia Fidei non
erat de lana caprina.
Sequitur in forma. „ Sed i f t i , ut prxmiflum
„ per eos æftimatam, circa principia Fidei: quod
,, verum non eft 3 imö etiam nec circa conclufio-
,, nes ex eis dedudas, vel etiam deducendas Aflèr-
„ tiones verfari circa Fidei Articulos, qui prima
,, principia ejufdem Fidei dignofcuntur. Præte-
„ rea quomodo etiam poteft flare, eadem verfari
,, circa prima principia Fidei, 8c prima princi-
„ pia Legis naturæ 3 ciim hæc inevidentiam, ilia
,, verb evidentiam manifefteincludant? „
Confiât autem quod ifta 8c fimilia verba fonant
firmiffimam adhæfionem, ne dicamus pertinaciamj
in qua adhæfione multos habet fequaces , ficut
dicit. Similiter præfati Parifienfis Epifcopus, 8c
Inquifitor , habentplurimos faventes fuis fenten-
tiis, ficut funt Chriftianiffimus R e x Francorum,
8c cariffima ejus filia , Parifienfis Univerfitas,
cum aliis pluribus , tàm Prælatis , quàm D o d o -
ribus.
Quocircà , nullus redè mirabitur , præmiffis
attends, fi plurimi fcandalifentur, turbentur, do*
d i 8c indodi. Ego inter ceteros minimus, qui
occafione præmiflorum motus , videns 8c dolens
tantis patere difcriminibus , nediim Chriftianifli-
mum Franciæ Regnum, fed univerfum populum
Chriftianum, circa ea quæ funt L e g is , 8cFidei,
nifi per hoc facrofandum Conftantienfe Concilium
fuerit, matura celeritate , de remediö falu-
briter ordinatum, procedendo conftanter, 8c intrépide,
fummariè, 8c de plano , ficut obligatur
8c potens e f t , ad declarationem Veritatis in præmiffis.
Denique fuppliciter, 8c inftanter, ego præfà-
tus Frater Petrus, cum mihi adhærentibus in hac
parte, peto , requiro , 8c obteftor ab hoc facro
Generali Concilio, quod hæc declaratio veritatis
non tardetur, vel negetur, quæ etiam ad reque-
ïlam unius fimplicis vetulæ negari non débèret.
Porrô, n e , quod abfit, veritas noftræ Fidei, vel
perfonarum', favoribus , vel importunis clamori-
bus, aut aliunde fupprimatur , ce letur, concul-
cetur 3 neque impuaens errantium temeritas for-
; tior quàm conftantia Catholicorum appareat: ego
prænominatus Frater Petrus permotus zelo Fidei,
ficut mihi confciusfum, dico, propono, 8cindi-
co quod verba d id i Attrebatenfis Epifcopi, quæ
dida funt, 8c fimila, funt de hæretica pravitate,
vel ejus fautoria, nedùmleviter, fed vehementer
fufpeda: addens, zelo quo priùs, quod fi ea deffen-
dere 8c fuftinerevoluerit, facio me partem denun-
ciantem3 imo, 8c, fi opus e ft, accufantem, cum
mihi adhærentibus, 8c adhærere volentibusinhac
parte : prædidis tarnen p^pteftationibus obfèrva-
tis. In cujus rei teftimonium huic piæfenti cedu-
læ manu propria me fubfcripfi.
, P. d e V e r s a i l l e s »
Produda coram Commiflariis in caufa Fidei,
per præfàtum P. de Verfailles. Die Martis xvii.
Septembris. cc ccxv.
L a refponfe de P E v e fq u e d ’ A r ras e f t f o l . j j . verfi.
R E SCod.
M B
fol.S7-
vcrfo*
R E S P O N S I O
Epfcopi Attrebatenfis,
Cedillas
P E T R I DE v e r s a i l l e s .
p Edula: traditae 8c produda: coram vobis Do-
^ minis Commiflariis in caufa Fidei, per Fratrem
Petrum de Verfailles. Die Martis xvm. Menfis
Septembris , Anno Domini M. ccccxv. taliter,
fub proteftationibus confuetis, praefertim 8c po-
tiflimb, de femper flare volendo determinationi
praefentis facri Conftantienfis Concilii Generalis 3
8c fub compendio refpondetur, etiam proteftan-
do quod illae quae in hac cedula confcribuntur ,
non dicuntur in injuriam alicujus, vel infamiam3
fed ad veritatem prorsüs elucidandam, 8c ad ca-
lumniantium fiilfitatem, 8c malitiam refellendam.
Didus namqueFrater Petrus, fuä duplici proteftatione
pr^mifla, qui fe aflerit de nobili gene-
re procreatum, Ordinis fandi BenedidiReligio-
fum. Primum, non oftenditur in moribus3 cum
tarnen, fecundum Tullium: Vera ilia nobilitas eft,
qua in moribus comprobatar ornata: fed etiam fecundum
minus apparct in lingua. Q u i enim , fecundum
Apoftolum Jacobum 1. 26. fe dicit religiofnm
ejfe, non refranans Imguam fu am , fe d fedttcens cor
fp tum, httjtts vana eft reltgio. Sed ulteriiis, fe aflerit
facrae Paginae immentum Profeflorem, Prio-
rem Sandi Petri de Calvomonte, 8cAmbafliato-
rem Chriftianiflimi Regis Francorum. T andern,
in fententia, in praefata cedula propofuit fyllogif-
mum, cujus Major incipit ibi: Inter ma xim a F i d
e i y & fteligionis & c . Minor autem ibi: nunc autem
experimur & c . Majorem probat ibi, ciim dicit:
neque enim pojjunt talia cum fu i s dependentiis & c .
Minorem verb ibi: E c c e enim e x una parte. Et du-
rat ufque ib i: Quoc irca nullus retie 8cc. ubi re-
fert fuam Conclufionem 3 cui confequentel adjun-
git fuam requeftam 8c atteftationem , fuum di-
d um , judicationem, 8c propofitionetn, denun-
tiationem, 8c fi opus fit 3 accufationerti.
De proteftatione fua duplici transferendo: ciim
univerfis plene poflit innotcfcere, didum Fratrem
Petrum, efle, 8c fuifle hoftem publicum Illuftrif-
fimi Principis, 8c Domini mei, Domini Ducis
Burgundia:, 8c notorium inimicum, 8c omnium
fidelium fervitorum ejufdem 3 8c per confequens
mei, qui fum Epifcopus Attrebatenfis, fidelis fer*-
vitor, 8c Ambaffiator ejufdem, in praefenti facro
Concilio Generali; 8c, per confequens, poteft
concludi ä quo fonte hujufmodi cedula derivetur,
an ä zelo Fidei, odii 3 vel rancoris, 8c an in injuriam,
feu infamiam alicujus.
A d praefatum autem fyllogifmum propofitum
accedendo, primitus propofuit in M ajori, quod Inter
maxima F id e i, ac Religionis Chriftiana , imo totius
Reipublica pericula & fc a n d a la , quib us obviandum
eft fummopere per quemlibet , ju x ta vocationem fu am ,
debet illu d cenferi pernicioftfftmum , quod inter Praia-
to s, d r Paftores gregis D om in ic i, a c D o tior es noftree
L e g i s , inveniatur contentio, fe u contradiftio notoria,
de, dr fuper iis qua pertinent ad principia L eg is , tarn
d iv in a , quam n a tu ra lis, f ic u t fu n t P racepta Decalogi
talia. Non occides« Non perjurabis & fim ilia .
Qua: quidem Propöfitio per me ad bonum fenfum
interpretata, utique vera cenfetur, licet in
fenfu quem facit, prima fronte pofletvideri falfa,
fi l i perniciofiftimum , exponatur negative, vel
T om . V , Pars I I I .
etiam affirmative, ficut terminusfuperlativuscom-
muniter folet exponi, videlicet affirmative, fie,
quod eft perniciofius quocunque alio perniciofb 3
vel negativè, quod nihil eft perniciofius ifto. Quod •
tamen an fit verum, judicet quifque dodus jpræ-
fertim cum fuppofito quod Prælati invicem con-
fentirent in eis quæ funt oppofita principiis præli-
batis, quod de pluribus poteft effc, perniciofius
foret quàm fi alter tantùm fèntiret ; alter verb con-
tenderet contra ipfum,8cnotoriediflentiret. Ipfa
verb Major ad bonum fenfum per me interpretata
, videlicet quod eft valdè perniciofum, fi veri-
A tas jam agnita, vel agnofei débita, per malitiam
impugnetur. Seciisautem, fi ad majorem eluci-
dationem difputativè contendant, feu etiam notorie
contradicant 3 cum etiam fibi ipfis Dodores
Catholici, in fuis quæftionibus, etiam de Fidei
Articulis, 8c aliis evidentibus, opponendo, pro fal-
fitate, 8c veritate, 8c refpondendo contra falfita-
tem, pro veritate, fibimet contradicere videntun
Dicitur etiam quôd licet nulli liceat fentire con-
trad idoriè principiis Legis divinæ, feu naturalis :
tamen erga circumftantias licet contradidoria
opinari. Undè licèt non fit contradidoriè opi-
nandum huic : D eu s eft tr in u s, & m u s : tamen
circà conftitutiones perfonarum licet contradidoriè
opinari : ut patet ex dodrinis Sandi Tho-
mæ, Bonaventuræ, Scoti, qui in Diftindione
Bxxvi. primi fu i,dicit quod T em erariumeffet affetfiv
e tenere qua v ia iftarum e ft vera 3 an conftituantur
per abfoluta, v e l per relationes , ufque a d détermina-
tionem Ecclefia. Et ita tenent Dodores, de opinione
Gilberti Porretani, de relationibus affiften-
tibus, vel infidentibus in divinis, quæ ante deter-
minationem Ecclefiæ non fuit hæretica 3 fecùs, fi
poll tenuiflet. Et Bonaventura, in principio,
Diftindione xxvi. In annexis dubiis qua nec fequun-
t u r , nec repugnant, licet dubium opinari. Ciim hoc
fit rationis conferentis non aflerere, cùm fit rationis
contra Deum fuperbientis : ideb avertant * qui
condemnant Propofitiones dubias 8c opinabilesan-
te determinationem Ecclefia, 8c aflèrunt oppofita.
Probatio etiam vera eft, quæ ait : T fe q u e enim poffunt
ta lia , cum fu i s dependentiis manifeftis, fin e p ericulo
F id ei nefciri,qualia quilibet Catholicus habens u fum rationis
f c i r e , v e l credere tenetur i fecundum fenfum dr
ç in te llig en tiam planam Dotlo rum . Ideb ipfam re-
linquo intadam.
Ad Minorem autem, per quam dicit : f e expe-
r iri controverfiam talem apartijfimam , qualis d i l l a
e f t , circa principia noftra L e g i s , cum fu is fequ e lis manifeftis
, u b i non eft relinquendus locus opinioni, cum
fc ir e oporteat in Republica maxime p er T ra la to s, D oc-
tores , dr Judices, qualiter pofjint, aut non pojfint homicid
ia , perjuria, infidia mortifiera, d r fu b ita perpetrar
i , attento quod e x o p in a b ilib u s , a d cert am mortem
procedere nemo debet.
Utriim ifte præfatus experiatur fe fore contre
aliquem in hujufmodi tali controverfia qualis di-
-da eft, apertiflima, ipfe viderit: vel utriim in a-
liquo alio3 præter me, hujufmodi controverfiam
expertus fuerit;: tamen, quantum eft in me ,
^nuliateniis involutus fum in tali controverfia, fed
neque vellem involvi. Licet etiam circa ceitas
Aflertiones opinabiles, de morte alicujus, certis
circumftantiis convollatas, 8c convallata controverfia
, 8c contradidio notoria fit exorta : 8c etiam
juramentum,fub certis circumftantiis defignatis ob-
fervandis, vel non obfervandis ; non tamen propter
hoc controverfia hujufmodi, circa principia
Legis noftræ, cum fuis fequelis, ubi non eft relinquendus
locus opinioni, verfâtur, five confiftit.
Quis enim litteratus fidelis, aut etiam infidelis,
N n z diceforftw
advertani