quidem cetera omnia privat, & tollit : fi ergoad moniis dandis, ad accufatiohem alicujus irijudicio,
condcmnationem alicujus ad mortem, vel ad occi- & confequemeradfententiandumjuxtatcftimonium
fionem requiruntur teftimonia vera, evidentia, 6c ma-
nifefta, requiruntur allegationcs, rationefque clar«
& lucida: non involute, nec intricat«, «quivoca-
tiones; vel amphibolia: neque enim per conjeduram,
vel fulpicionem quantum cumque vehementem, vel
etiam probabilitatem quantumvis apparentem pof-
fet 6c deberet homo quifpiam ad mortem condem-
nari: 6c Judex fic faciens, per conjeduras fcilicet,
6c probabilitates & fufpiciones hominem reum mortis ^
judicans , reus eflèt homicidii, 6c reatum incurre-
ret «tern« damnationis. Allegari poflent ad h«c 6c
Decrèta Pontificum, facri Canones, 6c Leges politic
« 6c civiles, qu« Decretiftis dimitto.
Suppono fècundö, quod adjuftificationem occi-
fionis, vel mortis alicujus jam fa#« vel illat« j fi
juftificatio ilia efficax efle debeat & valida, requiruntur
teftimonia tarn clara 6c evidentia , tamque
lucida, 6c «què manifefta, abfque intricatione « -
quivocationis , ambiguitatis 6c amphiboli«, ficut
6c adcondemnationem faciendam requirerentur, five
ad mortem inferendam. Apparet iftud , quia
juftificatio occifionis, vel mortis alicujus jam fa#«
6c illat«, talis eflè debet, tamque efficax, evidens
ac manifefta ad probandum vel convincendum, ta-
liter quod fi mors illata non eflet, vel occifio non
eflet fada , ilia juftè 6c merito propter teftimonia
qu« in juftificatione aflèruntur 6c proponuntur eflet ’
infligenda, vel facienda : alioquin juftificatio nulla
eflèt, 6c infufficienter, ac invalidè juftificaret.
Apparet fecundb iftud : videmus quod in con-
demnatiorie h«reticorum, poft mortem, ilia omnia
6c fingula adhibentur qu« fierent, fiille fuper-
venirét contra quern fit proceflus ; ad cujus condemnationem
, licet obierit, 6c mortuus fuerit, ta-
lia debent èflè teftimonia tam clara 6c"evidentia,
6c allegationes ita manifeft«, non ambigu« , non
amphibolic«, vel perplex«, quod fi non eflèt mortuus
jure 6c merito deberet tanquam h«reticus
condemnari.
Suppono ulterius quod, quoniam in juftificatione
occifionis, vel mortis jam illat«, adducuntur,
& proponuntur proteftimoniisrationes, argumen-
ta 6c allegationes j ill« rationes, vel argumentation
s addud«, vel propofit«, tenent vicem 6c locum
teftium ; hoc eft dicere , quod quemadmo-
düm in condemnatione juridica, vel judiciali homi- 1
nis ad mortem , teftes produdi coram Judice, palam,
elate 6c manifeftèj non ambigue, veldubiè,
involute, «quivocè, velamphebolicè deponere
debent de crimine alicujus malefadoris, vel crimi-
nofi, propter quod merito mortem ei infligendam
requirunt, 6c proponunt: fic oportet quod rationes
6c perfuafiones addud« adjuftificationem mortis
jam alicui illat« , probent 6c adducant dare,
evidenter, 6c dilucidè , 6c manifeftè, ilia fcilicet
evidentia , fumma juridica, qu« fufficere debent ad
mortem inferendam.
Sic ergo apparet quod adhoequodfeiaturutrum
juftificatio aliqua pro morte jam alicui illata fit rite,
bene, laudabiliter 6c fecundumLegemfada, oportet
videre an rationes , vel reprobationes, aut ar-
gumentationes pro teftimoniis addud«, fint tales,
6c ita evidentes 6c clar«, quod fufficerent ad condcmnationem
vel mortem, fi non eflèt illata, vel
fada , inferendam, faciendam, & promulgandam.
Ncceflarium eft etiam quod ill« perfuafiones 6c rationes
, feu allegationes, fi debeant efle efficaces6c
valid«, habeant 6c obfervent ilia qu« teftes idonei
produdi ad accufatioijem alicujus ad mortem inferendam,
facere 6c obfervare debent, 6c tenentur.
Videamus igitur, applicantesad propofitum, ilia
qu« obfervanda funt a teftibus idoneis , 6c teftieorum.
Primo enim ; ad accufandum aliquem juridice,
non fufficit accufare per conjeduras, per probabilitates,
6c pr«fumptiones > potiflime ubi de morte
tradatur, vel occifione, ad quam teftimonia vera,
manifefta, 6c evidentia requiruntur, cumdefupre-
mo hominis bono in hac vita, quod eft vita hominis,
agitur. Ideo talia teftimonia probabilia, vel
pr«fumptoria, five conjeduralia, adduda ad condemnationem
alicujus, non foliimdigna funt repul -
fione in Judicio , verum etiam fic accufantes per
conjeduras, fufpiciones, pr«fumptiones, merito
ad peenam talionis condcmnarentur.
Sic ergo, quoniam juftificatur homicidium ali-
quod jam perpetratum 6c illatum , quia de morte
hominis agitur j oportet, fi juftificatio valida dici
debeat, quod allegationes, rationes, argumenta-
tiones, 6c perfuafiones qu« adducuntur loco teftium,
clar« fint, dilucid« 6c evidentes j tanquam mani-
fefte, 6c evidenter arguant 6c convincant, ficut 6c
teftes produdi loqui debent in Judicio.
Exquibus apparet contra unum quod iniftocon-
cilio tadum eft; quam abfiirdumfit dicere quod ad
juftificationem homicidii, quod eft extremum hominis
malum in hac vita, poflintrationabiliter, 6c ju-
fte admitti, tollerari &adduci rationes 6c argumen-
tationes tantummodb probabiles, 6copinativ«, ut
fic loquar ; vel probabiliter hominem ad mortem
condemnare, vel mortem jam illatam 6c homicidium
aliquod perpetratum velle fic probabilibus
arguments 6c opinando juftificare, ad quod certi-
tudo maxima j & evidentia fuprema juridica requi-
ritur ab eoquo in Regno Franci« nulli mors infli-
gitur judicialiter, quantumcumque 6cquodcumque
teftes clare, 6c manifefte deponant de crimine, nifi
ipfe criminofus condemnandus crimen illud fatea-
fur.
Secunda', ad hoc quod teftimonium aliquorum
teftium deponeritium in Judicio, fuper accufationem
alicujus ad mortem fit efficax 6c fufficiens , vali-
dum 6c idoneum; non fufficit quod ambigue, dubie,
amphibolice, «quivoce, perplexe 6c involute lo-
quantur in depofitionibus fins , fic quod dida eo-
rum 6c depofitiones indigeant declaratione, diftindione,
glofla 6c expofitione; imo tales merito ar-
2 guerentur 6c increparentur ä Judice de calumnia,
velut dolöfi 6c malignantes homines fophifte lo-
quentes , 6c fortaflis ad poenam talionis condem-
narentur. "
Confimiliter ergo, velle in juftificatione alicujus
homicidii jam illati, vel perpetrati arguere, loqui,
probare , 6c perfuadere ratione, perfuafione, vel
dedudionc, five argumentation ambigua, dubia,
perplexa 6c involuta, per amphiboliam, vel «quivo-
cationem diftinguenda, omnino abfurdum eft6cin-
tolerabile tales ambiguas diftindiones, dedudiones
6c argumentations diftinguendas recipere, vel admitted,
6c talia gloflare, exponere, interpretari
6c falvare, manifefle probat quod rationes ill« 6c allegationes
non eränt in tali negotio admittend«, nec
recipiend« , quando de morte hominis agitur, 6c
poteffime quoniam iile cujus eft dodrina, non eft
D od o r approbatus, vel Sandus, nec ejus dodrina
eftinScholarecepta: &jitanon videtur neceflarium
fua dida gloflare, vel falvare, qu« fic involuta funt
6c ambigua, ut diftindione egeant, de quo 6c Sapiens
bene nunciavit: Qüi fiphiftice loquitur, odilvhs Deo
eft. Eccli.xxxvii. 2,3.
Unde advertendum eft quodaliter loquendum eft
in ScholaTheologi« coram viris litteratis 6cfcienti-
ficis, aliter coram fecularibus & la’icis. In Scholis
etiam Thcologi« poflumus multa probabiliter 6c
fchofcholaftice,
difputationis gratia, qu« coram illitera- ^ ' ’ ’ ” ; ' K/*
tis 6c laicis, vel fecularibus non effent dicenda, coram
quibus dicendum eft, non probabiliter 6c opina-
tivè fed quantum fieri poteft clarè, evidenter 6c manifeftèj
6c uti nomine probabiliter, eflèt indeferete 6c
incongrue loqui, utpotè apud illos qui tales termi-
nos fcholafticos ignorant, qui omnia recipiunt tanquam
aflerta 6cindubia.
tum fpirituale Spiritus fandi, quöd non agit, nifi
Spiritui fando movente , diligente 6c impcllente,
ficut nec fècuris, nifi mota a manu artificis; fequi-
tur tune quod Michael fentiebat interius Deum illud
jübere, pnecipere, 6c mandare: 6citanonfine
Pr«cepto Dei infpirantis, quemadmodum ponit Au-
guftinus. Primo, D e civitate Dei : Santfon habnit
Pr&ceptum, D e o interius ju b en te & impellente, ut f e ip-
fum occidere
Unde etiam nec Magifter Joannes Parvi dixit,
nec unquam expreflit quod probabiliter tatummodo Sic 6c fecundum eundem Auguftinum, dejepte
loqueretur in juftificatione ilia quam pofuit: feiebat dicere opportet, quod filiam fuam interfecerit. Et
enim non efle tunc locum, hbi apud ignaros iftorum
terminorum non eflet loquendum, ficut in fcholis,
opinative vel probabiliter : feiebat enim quod irri-
fus fuiflet merito , dicendo quod homicidium de
quo fiebatfermo, probabiliter 6c opinative bene perpetratum
fuiflet; feiebat enim quoniam tunc non
erat locus fcholaftic« difputationis , vel approbation
s , in qua non admittuntur , nec recipiuntur
allegationes , feu argumentationes tantummodo
probabiles, etiam apud Gentesbarbaras, feuNatio-
nes extraneas: feire debebat etiam non efle illuc af-
ferenda dida , feu argumenta alia, qu« indigerent
expofitiohe, aut interpretatione, vel diftindione,
ubi charitas "j" fermonis exigitur, 6c certitudo fuprema
judicialis.
tamen in exemplo fic loquitur ille qui pofuit.
„ L e tiers exemple eft d e fa in t M i c h e l V j în g e , qui
, , fa n s M a n d em ent, ou Commandement quelconque d e
,, D i e u ne d 'a u tr e , mais tant feulement meu de amour
„ n a tu r elle , occit le tyran dejloyale a D i e u , L u c if e r .
Adhuc circa iftud exemplum, quod Michaël occi-
dit Luciferum , hoc ab uno Magiftrorum noftro-
rumReverendorum expofitum eft,quod Michaël pri-
vavit Luciferum vita aliqua, pro quanto expulit eum
de Paradifo , qui quidem locus erat ipfi Lucifero
pro quodam gaudio , 6c ita erat quædam vita ei.
Hoc cum corredione videtur in duobus deficere.
Primo, in hoc quod non fecit fine Mandato divino,
ficüt ponit Propofitio, vel Aflèrtio, Sans M a n d em ent
d e D ie u , ne d 'autre. N on enim eft difficultas noftra,
Noverunt nihilomniùs Magiftri noftri Reveren-B utrùm Michaël expulerit Luciferum de Paradifo 6c
........J‘ I flj '~r~ ‘ ' ” ’ ~J j a- privaverit eum gaudio iliius : fèd quæritur, utrùm
Michaël fccerit iftud fine Mandato D e i , vel fine
authoritate : Michaël enim non habebat authorita-
tem fuper Luciferum ex naturalibus fuis ; quod fi
authoritatem habuerit, oportet neceflario dicere
quod hæc à Deo acceperit, conftitutus ab eo Prin-
çeps militiæ coeleftis.
Secundo, deficit expofitio ifta : quia Michaël ex
amore naturali, vel ex vi naturalium fuorum, non
potuiflet expellere Luciferum de Paradifo, velpri-
vare eum de gaudio loci iliius, quia erat longé
inferior, 6c minus potens Lucifero,in naturalibus
fuis.
Proindè nihil adhuc didum eft quomodo falvari
poflèt 6c exponi ilia Glofla quæ ponitur in exemplo
illo de Michaële, ubi dicitur : C a r D ie u lu i donna
des ricloejfes d e fa gloire tant comme i l v o u lu t, id-
eft tantum quantum erat capax. Ifta Gloflà utique
di: vidi 6c ego ipfè, junior inter eos, quod dida
erronea, vel Propofitiones erroneæ, 6c malè fonantes,
probabiliter etiam 6c opinativè pofitæ in Scholis
Theologicis, revocatæ funt ab illis qui probabiliter
etiam fic 6c opinando pofuerunt.
Ceterum, non erat opus, nec neceflàrium illam
Propofitionem gloflare 6c exponere , quæ ut con-
feflùs eft Dominus meus, ille qui falvare voluit in
applicationibus fuis ad fadum illud quod juftificare
intendebat, turpiter erravit. Ad quid ergo glofla-
bitur, vel exponetur juftificatio ilia quæ in applica-
tione fua errat, 6c principali fùo intento ? Hoc at-
tento quod fecundùm regulam communem j Intel-
ligentia diïïorum fitmenda eft & açcipienda e x eaufis
dicendi.
Defcendamus poft ifta generalia, ad improbation
nem expofitionum, gloflàrum , vel falvationum,
quæ datæ funt in primo.
In exemplo de Michaële dicebatur quodamorna- c indiguiflet expofitione, & adhuc indiget, nefeio
quare non gloflâbatur, nifi quia manifefte erronea
eft, ideo non eft exponenda.
Circa aliam Aflèrtionem de Phinées, dicebatur
exponendo, quod Phinées occidifle dicitur Zambri
fine Mandato, hoc eft fine fpeciali Præcepto. Iftud
non fufficit : primo, quia fi hoc admittitur, fequi-
tur quod ifta poflèt dici, quod Præpofitus Parifien-
fis, &alii Præpofiti Provinciales, interficiunt homi-
cidas, fures 6c latrones fine Mandato, quiainqua-
libet condemnatione hominis non accedunt ad R e gem,
ut habeant Mandatum fpeciale, de occifione
hujus& iliius: imo in Mandato generali commit-
titur eis, & præcipitur condemnatio fpecialis cujuf-
libet malefadoris.
Item, faltem habemus ex ilia expofitione,quod
ad juftam occifioncm hominis Mandatum Principis,
vel fpeciale, vel generale #, quod eft contra intentioturalis
ibidem accipitur 6cidentificatur cum'amore
gratuito. Ifta refponfio primo affert unum «que
dubium , vel magis quàm principale , quod videlicet
idem adus eliciatur ex amore naturali 6c gratuito,
quæ funt omnino diverfâ.
Item, ifta Propofitio eft exprefle cohtratextum
litter«, ubi dicitur fic : M a i s tant feu lem en t meu d 'a mour
n a tu r e lle , tantummodo eft accenfus amore
naturali. Ceterùm 4- eft autem quöd tantum, vel tantummodo
eft didio exclufiva excludens omnia, 6c
ille qui pofuit non erat tam ignarus terminorum
theologicorum , quin feiret amorem naturalem e f
fè diftindum, 6c differre ab amore gratuito.
Item, fi ifta expofitio recipiatur, fequeretur quod
ifta eflèt vera , juxta illam expofitionem : homo,
ex amore naturali, meretur vitam æternam, con-
fequens eft damnative * apud omnes San#os, etiam
Theologos, 6c confèquentia probatur, quia diceret D nem iliius qui exemplum prædidum pofuit, inifto
Mnniirnr itpi mnflofnr nnn>1 uv ntvinva o/l Sfr expofitor, vel gloflator quod ex amore naturali, qui 1__ ' : J."__ru., i i
eft idem cum amore gratuito , fècundum ipfum,
meretur vitam «ternam , 6c hoc eft verum. E t alia;
multa inconvenientia poffent inferri, ut videtfe.
Item,expofitio ifta eft contra intentionem iliius qui;
exemplum pofuit, quia, fi dicatur quod Micbaël
ex amore naturali qui eft idem cum,gratuito, Luci-;
ferum de Paradifo expulerit, cum fecundum San-,
dos 6c Theologos, charitas vel gratia fit inftrumen-
+ FowèClaritas 4 - turn. * Hie aligaktvidetur define.
vifus eft , 6c voluit juftificare homicidium illud de
quoloquebatur: non enim allegat in Propofitione
fua quod illequi fecit, vel mandavit illud homicidium
fieri, habuerit Mandatum generale, neque fpeciale à
Rege, veLà'Deô, quia merito ei didum 6c refpon-
fum fuiflèt: Doce, litteras oftende.
Item, tettio, quia dicitur in exemplo fic : L e f e cund
exemple eft d e Phinées, qui. fa n s M andement,
ou Commandement quelconque occit:. 6cc. in quo apparet
, quod. omne Mandatum univerfaliter ex-
* Defidcrari videtur, Requiritur. d ud it