Et cap. Quando licet unicuique. Sive fupra 1.2. Et
utrum occide ns deffenfer vertus diet vale at ,qukm invafery
&fur noBurnus,fifodiens inventus,fine lafione ne quit de-
prehendi , & percuffus mortuus fuerit, percutiens reus ho-
micidii non cenfetur, ut habetur in c. Siperfodiens. De
homicid. Sechs de fure diurno, quia potefi difeerni,
an ad furandum , aut occidendum venerit y & idea
non debet occidi, nifi telo fie defenderit. Hoftis etiam
k m Ute potefi occidi , fuple in jufto hello , ut no-
tatur c. xxin. Quæftione eadem. De occidendis:
ubi recitantur] verba Auguftini ad Publicolam. De
occidendis, inquit| hominthus, ne ab eis equifquam occi- ^
datur-y non mihi placet eonfilium , nifi forte fit miles,
aut publica funBione teneatur ; ut non pro fie hoc faciat,
fed pro aliis, vel pro civitate, ubi etiam ipfe efi, accepta
légitima Poteft ate , f i tarnen ejus congruit perfona.
U t eft, decimo Libro, De Civitate Dei. Et habetur
eodem capite vigefimo nono: Miles, inquit, cum
obediens poteflati fub qua legitime efi confiitutus, homi-
nem occidit, nulla civitatis fua Lege reus homicidii
efi , imo f i non interfecerit reus Imperii deferti , ac
contempt i efi. Quodfi,feta fponte, at que fiua author it ate.
feciffet, in crimen effufi humani fanguinis incidiffet.
itaque unde punitur , f i fecerit injuffus, inde puniretur
f i non feceritjuffus. Et fequitur in alio capite: Cum
minifier Judicis occidit eum quern Judex juffit occidi,
profeBo fiid fponte facit, homicida efi, etiam fieumoc-
cidat quem feit à Judice debere occidi. Sanétus T h o rn
as, in capite fecundo. Quæft. 69. Art. 5. quærens,
Utrum lie eat privatoeperfiha hominem peccatorem occi-
dere, déterminât in refjponfione, quod A d ilium folum
pertinet occidere , cui committitur cura civitatis con-
ferv.md.a y ficut ad Medicumpertinet prkfeindere mem-
brumputridum : quoniam omnin'o eis commiffa Princi-
pibus public am authoritatem habentibus , & idea eis foils
licet malefaBores occidere, non autemprivatisper-
fonts. Et ad Argumentum, quod efi utile bono commuai,
five occifio malefaBorum utilis éfi bono commuai ;
vulgo laudabile efi quod private perfona occidant malefactor
es. Relpondet quod facere aliquid ad utilitatem
communem , quando nulli nocet , efi licitum cuilibet
private perfona y f i autem fit cum nocumento alicujus,
hoc non debet fieri, nifi fecundum Judicium ejus ad quern
pertinet exifiimare quid fit fuis tradendum partibus ,pro
falute corporis. Hæc fàn&us Thomas , ubi ftipra.
Prætereà Frater Auguftinus de Ancona, prima fua
parte Eccléfiafticæ, quærit A n Papa poffit difpenfare
quod aliquis ahum occidat, fine transgreffione div ' -
occafionem y & tarnen par cere maluit, confifus de Dei
mifericordia ; qui eum fine peeçatopoterat liber are. De-
crevit ergo expeBare patienter ut ille vifitaretur k Domino,
reddita caritate, aut in pralio caderet , aut alio
jufioDei Judicio moreretur.Si quidem ex eopotes infigniri
patientia ejus quod cum oram chlamidis ejus pracidiffet
in fpelunca : & alibi, de noble, cqfira ingreffus, cufiodis
negligentiam increp affet, ipfum Re gem coegit profit eri ,
quod David caufam agebatjuftiorem. Et hic quidem
modus delendi tyrannos utiliffimus & ' jufhjfimus efi.
Et fubjungens remedium quo uti debent tyranno-
rum confcientia flagellati : Et f i qui, inquit, pre-
muntur , ad patrocimum dementia Dei humiliter con-
fugiant , & pronas mantis levantes ad Deum, devotis
precibus , flagellum quo ajfliguntur advert ant : pe'ccata
etenim delinquentium vires funt tyrannorum. Et éx-
plicat de fàlubri confilio Achior Ducis filiorum
Ammon , Oloferni dato, de perquirendo an aliqua
iniquitas in co.nfpe&u Dei effet in populo ïfraël, ad
quemdebellandumvenerat. Namfi, inquit, Deum
fuum pradiBus populus non offendiffet, ipfum fubjugare
nequiret.
Aliæ authoritates præcedentes, de criminofis in généré
loquuntur y & quædam de certis aliis crimini-
bus in fpeciem, maxime prima authoritas Auguftini,
led ifta Salberienfis expreflîvè de tyranno à nemine,
automate propria, puniendo, & præfertim ab eo cui
fidei, autfacramentiReligione tenetur aftri&us, qua-
lis eft permaximè fiius fubditus&vaflàllus, qui fideli-
tatis facramento debito, ad contenta infexfequenti-
busvocabulis, Dominoluo tenetur, incolume, tu-
tum, honeftum, utile , facile , poflibile : incolume
, quod non fit ei in damnum de fècreto fuo, vel
de fuis monitionibus, per quas tutus efiè poflit} & fic
de aliis,fuo modo. E t quia non fufficit abftinere à
malo, nifi fiat quoddam bonum. A t reftat ut in
eifdem fex fupra di£tis eonfilium Domino fiio , &
auxilium fideliter præftet : ut habetur xxn. quafi.
cap. Quod quidem. Caput etiam formaliter habetur,
Conftitutione Frederici, De Feudis, Collatione décima.
Hæc itaque fidelitatis præftatio fupervacua & in-
utilis videtur, quin imo non fidelitatis præftatio, fed
potius infidelitatis & perfidiæ, juramentum merito
dici poflè t, fi vaflallus, per hujufmodi juramenti
præftationem, poffet & deberet Dominum occidere,
prætextu tyrannidis , vel alterius criminis cujufli-
bet : & idem, de quolibet amicitiæ foedere, juramenti
interpofitione violato , quod nequit fine perjurio
Pracepti. E t refpondet, quod Solum decern cafus exci- q violari quod poteft taliter fuaderi in juramento pro-
piuntur, inquibus hoc-'licet. Primus,in hellojufio. Se-
cundus, in eo qui habet Officium Judicis, & publica potefiatis.
Tertius, f i ex divinoprofeffo *. Quartus,fiex di-
vina infpiratione interiori , & private confilio Dei.
E x quibus dare conftat quod nemo poteft, vel debet
äliquem propria authoritate occidere, neque in ne-
cem aherius armari, quantumcumque fuerit crimino-
fus: fortiori'ratipne, licere non poteft illud fiibdito,vel
vaflallo, qui ad ejus falutem multb plus ceteris jun-
gatur.Septimö Salberienfis Libro oftavo,capite decimo
nono. De interfe&iöne plurium tyrannorum .Hoc,
inquit , cavertdum docent hifioria , ne quis illius mo-
liarur interitum , cui fidei, aut facramenti Religione
confiriblus: nam & Sedechias, ob negleUam Fidei-Re-
ligionem legit ter captivatus, E t quod in alio Regt
miflö * reis. Quicumque jurât ad licitum,fê faâurum,
aut mentaliter hoc adimplere proponit,autnon : fi fit;
aut poftmodùm cogitât proponi, & venit contra
juramentum, altero non veniente, decipit credentes
& per fequens eft perjurus, chm perjurium fit ne-
quiter decipere credentem. Et dicit Auguftinus,Sermone
primo : Domini efi terra. E t habetur, 2 1. Quyfi.
1. cap. in dolo. Si autem in jurando non intendit adimplere
promifium , in dolo jurât, fàllendi inten-
tione , & per fequens feperjürat, eadem ratione.
Proptereàfècundhm Hieronymum, fuper Jeremiam,
Lib.2.&habetuf c.caufà 2.quæft. 1. cap. fubfequen-
ti. Jusjurandum habet très comités y veritatem,judi-
cium &Jufiitiamyjuxta illud Jeremia, iv.2. Vivit D o minus
in veritate & in Juftitia & in Judicio, f i ifia
unde non memini, eruti funt oculi ejus, quia Deum cui tnquit Hieronymus defier in t, nequaquam juramentum
juratur, cum ex càufajufiacaveiùr, tapfo in perfidiam ,
non propofuit ante corifpeStum fuum : fed nec veneni, licet
vide am ab infdelibks aliquando ufurpatam , nullo
finquamJure induit am lego Sententiam. Non quod tyran-
nos de medio tollendos -effe non Credam, fed fine Reli-
gionis & honefiatis difpendio. Nam & David Regum
quoi legerim dptimus , & qui excepto fermone * ZJrist
Ethoei, in omnibus inculpàtus incèffit, licet tirannumfrd-
vijfimum fufiineret, ut eumperdendi fitfe riaftus fuerit
* For*» Pr*cepto.
erit, feed peryurium. Veritatem , id eft, confcientiam
veritatis, fecundhm Gloflam. Et quoddam aliud, capite
eodem, caufa & q. *Ut quod juratprocédât'k con•
feientiapuritate , fine doloproponendo, & iri juramento
promifforio fe fideliter adinipleturum quod promitt it.
Judicium,id eft , diferetio, pùtadiferetadeliberatio, ut
non juret nifi propter veritdiem , ' & evidentent utilitatem
, & qüod delibèraie cotifidcret quid promittat, cui
et iam,&proptèrquid. Jtfiitiarn,id cRfluodpromit tit,rhe-
* Locus corruptus. ' v ' 1 • 1 ■ dio
' 1 confpirationum contra Dominos temporales,& maxime
ad afîerentis intentionem,quæ fuit juxta fub jedlam
materiam , quemlibet appellare tyrannum, tyranni
conditiones habentem, nam alios fuos propofito * non
ferviret. Cum autem, utÆgidiusdeRoma,interdo
dio juramento, fit licitum & honeftum. E x quo,patet quod
juramentum praftitum de foedere amicitia fideliter ob-
fervando, cum fit de fe res licita& honefia ,praceden-
ti deliberation , & cum intentione adimplendi pro-
miffumy finonobfervetur , eft perjurium manifeftum, déficiente
prima comité, idefi veritate.
' Ex quo etiam patet quod fine reatu perjurii, non
poteft ilium occidere fponte fua tyrannum,etiam
Libro Traétatus fui, De regimine Principum, tangens
plures cautelas quibus tyrannus utitur adfuumDo-
poteit quis mum occiuerc îpunic îua ly rauiium, ciiam minium confèrvandum, dicit : Sicut nullus efi forte
vel alium criminofum, cum quo foedusiniit amicitiæ A omnino tyrannus, quia malum fe ipfum deftruit, & f i
violatum vinculo juramenti: quod patet etiam ratione; f i t , intègrum efi. Sic forte vix aut nunquam reperi-
nam perfonæ, cui juratur, qualitas vel conditio, non tur aliquis , qui fit omnino Rex, quin aliquos tyranni-
poteft impedire, quoniam jurans fe faéturum aliud fet : effet enim quafi femi Deus, f i in nulla tyrannide
quam promittat illud juret intentione fàllendi, & participaret : inde effet ergo , inquit, quod dum
per confequens fe perjurat, chmperjurium fit,ne-
quiter decipere credentem, fecundhm Auguftinum,
ubi fupra : alias enim in decepti poteftateeffet, in-
tentionem decipientis qualificare ad bonum, vel ad
malum, prout vellet; & fic alicujus meritum , vel
demeritum ab alieno arbitrio dependeret. Prætere
à , ut dicit Auguftinus: Verba inftituta funt, non ut
per ea fe invicem fallant, fed ut eis quifque in alterius
notitiam cogitationes proférât : verbis ergo uti ad fai-
laciam , & non ad ea ad qua inftituta funt, peccatum
eft. Recitantur hæc verba 2p 1. cap. Omnis autem.
Sed conftat quod eifdem verbis utiturjuransmalo ficut
bono. Ergo æquè peccat uti verbis ad fàllendum malum
, ficut ad fàllendum bonum, cum quilibet con- g
tra verborum propriam inftitutiqncm æqualiter ipfis
utatur.
Item. In juramentis promifloriis, quoniam alter
habet reéhim intelle&um, & alter dolofum, intelli-
gendum eft juramentum fecundhm intentionem illius
qui habet re£tum intelleétum. E t eifdem caufa,
& quæft. cap. Hic videtur. E t colligitur ex his
eifdem, caufà & q. Si tyrannus habeat veram intentionem
promiflà fèrvandi, fed alius dolofàm, in-
telligendum erit juramentum fècuridhm intentionem
tyranni ; & dolosè jurans, fi promiflà non ob-
fervaverit, eft parjurus.
Item. Quacumque arte verborum, vel qua intentione
homo juret, Deus duplicitatis afpernator, qui fimpli-
ceni intentionem utriufque confiderat , fic accipit ,f ier
amentum, ficut ille cui juratur ,intelligit. Verba flint
Ifidori, in capite prælibato. Sed tyrannus accipit juramentum
de foedere amicitiæ tali modo quod per
hoc à promittente debeat eflè tutus. : ergo promitomnes
aliquid habent de c aut élis Regiis, & aliquid de
verfut iis tyrannorum, ex hoc fequeretur quod licitum efi
fet omnes Dominos indiftinctè per fubditos occidi, maxime
propter exaEliones fùbditis onerofas : & non folùm
Dominos, fed etiam Officiarios e orun dem , & prafer-
tim Receptor es ,? ColleElores, & alios pecuniarum quofli-
bet ExaElores y cum hujufmodi exaiïiones fintpopulo multiplie
it er odio fa , & tkm propter eas qukm alias, fint fa-
tis proclivi ad rebellandum, & infùrgendum contra Dominos
temporales, ad Frincipatuum & aliorum Dominio-
rum debitum modum , & ordinem Jubvertendum.
Prætereà periculofà etiam nimis & temeraria videtur
Aflertio, quod juramentum promiflîonum & Af-
fërtionum fit reformatio veritatis, ad incredularum &
dubitantium mentes in finceritate Fidei folidandas,
fi cuiquam præftitum juramentum, prætextu tyrannidis
, vel cujufcumque criminis, licite rumpi, ad vul-
gi deveniret notitiam ; omne juramentum fufpe&um
eidem redderetur : thm quia penès vulgumnon di-
ftinguitur tyrannis ab alio Dominio, quin imo à plerif-
que reputatur tyrannus omnis pecuniarum exaétor,
& etiam omnis Reipublicæ regimini præfidens, ôe
regens, & dominans non ad placitum fingulorum ;
tum etiam,etfi tyranni conditiones agnofeeret, nullam
caufàm poflèt perpendere, quare magis tyranno,
quàm altero inffingi deberet præftitum juramentum :
conceptaque hujufmodi fufpedtione, univerfà Con-
traétuum genera, & omnia quæjuramenti interpofitione
vallantur, fucceffu, dubia redderentur, neenon
& pacis feedera, inimicorum reconciliatio, & cetera
concordiæ benevolæ & amori^ defèrvient, Fide cef-
fante vel tepefeente, tepefeerent vel ceflàrent, regna-
•entque dolofitates, fraudes, deceptiones & diffidentens
non obfervans hujufmodi juramentum, apud ^ tiæ, rixæ, contentiones& diflîdia, bella, rapinæ,
Deum perjurus elle cenfètur.
Item. Si juramentum tyranno præftitum poflèt
licite, dereli&a veritate, violari ; hoc non effet nifi
quia tyrannus eft hoftis publicus vel privatus ; fed
hoc non obftat, quiaGabaonitæ hoftes publici filiorum
ïfraël erant, & per eos, Dei imperio, occiden-
di ; & nihilominhs Joflie, quem fraudofa fimulatione,
& mendofà Afîèrtione fefellerant, chm ipfos, fraude
cognita, populus delere vellet, hoc fieri prohibuit,
propter juramentum ipfis præftitum à fènioribus If-
raël, ne fuam fidem folveret, dhm perfidiam redar-
gueret alienam : nec quia hoftis privatus , quia taliter
etiam fides promiflà fervanda eft. Vigefimafe-
cunda quæft. 1. Noli exifiimare.
Item. Omne juramentum quod fine falutis detri-
mento fèrvari poteft, etiam fitalefacramentum fuelatrocinia,
violentiæ, & quæcunque alia, de quibus
quævis Policia & ordo pervertitur Univerfi.
Aliæ duæ circumftantiæ, deinfidiis & adulatione,
non egent reprobatione, quia ex fola vi nominis repro-
bantur, præcipuè ad finem fàcinoris tam feelefti ; & fi,
ut nonnullis videtur, hofti licite parentur infidiæ : hoc
tamen verum non foret, nifi in jufto bello, turn in quo
eft licitum militare, fed etiam nec inillocafii,fiper
hune committeretur mendacium , ut frangeretur
promifliim, ut dicit fanëtus Thomas in Summa: Si
adulatio que efi peccati nutrix , ut ait Beda , ad nullum
finem poteft licite coërceri. Nam, ut dicit Auguftinus,
Sermone primo, Adulatio eft fallaci laude de-
ceptio. Fallacia autem & fèduâio femper fbnant in
malum. E t Salberienfis : Politicum. Adulator omnis
virtutisinimicus efi. E t Petrus Ravennenfis,in quodara
ritgraviffimometu extortum, eftobligatorium&te- D Sermone: Vitiis femper ferviunt blandimenta , lern■
nendum in cap. Si verb. T)ejuram. 2 1. Quaftione 2.
in pluribus cap. Sed tale juramentum tyranno pras-
ftitum, faltem quod ad ipfum perimendum propria
authoritate fervari * fine detrimento falutis a^ternas,
cum nulla Leg e aliquis obligetur ad aliquem taliter
occidendum. Glofla: Nemo debet vel tenetur tyrannum
occidere contrapraftitum facramentum.
Item. Aflerere tyrannum pofle & debere perimi
avaflallis&fiibditis,poft, & contra fibi per eosprze-
ftitum juramentum, diet generativum feditionum, &
* Deeffevidetur poteft, aut debet.
Tom. V . Pars. II.
cinantur dulcia, dereliBis virtutibus vera vifeera funt.
E t fi adulatio ergacun&os eft peccatum, &incafu
veniale, ergamalos tamen femper eft mortale: quoniam,
ut notatur 2 f . dift. in cap. Alias. Adulatio tribus
modis committitur: vel attribuendo alicui bonum
quod non habet; vel nimium extollendo bonum
quod habet, & utrumque iftorum veniale eft : vel
approbando malum quod habet, & iftud eft mortale,
& tamen non exercetur, nifi circa malos, in quibus
non poteft nifi malum laudari.
• Locus corruptus. + Locus corruptus.
F 1 Hunc
i l i f S
€ fe i IlüSM i i i