847 W$a in Concilio Confiantienfi 848
gemAgag. DeAbfelon, quijufto Dei Judicio ,ie -
cundüm Dominum Nicolaumde L y ra , interfecit
Ammon fratrem fuum, filium Regis David. Item.
Hieu, qui congregavit omnes Prophesas Baal, 8c
eos infidiofc occidit. Studiofe egefli quod reäum er at f it
tlacebat in oculis me is. 4. R e g. x. 30. Haze enim omnia
, 8c multa alia, ex decurfu Scriptural apparent ma-
nifefta cuilibet facras Litteras fpeculari volenti.
Ex prasdidis exemplis, 8c aliis innumeris appaomni
via polfibili obviandum decrevit Juris totius
æauitas} taliaque machinantes penitùs exterminare
neccflè eft : hofque talibus viriliter obviantibus non
folùm ingentibus præmiis remunerandos forej
quin imo magis præconiis, atque laudibus attollendos.
Licitum eft, prout, ex façræ Scripturæ decurfu,
pluribus in locis clarè oftenditur, nempe propter
conlervationem pads pu b lics , 8c locietatis hu-
manæ, juftum videtur, ut perturbarorespacis humanæ
de focietate humana excludantur : quoniam A r e t , quod quando contingit hujufmodi Politfæ,
turpe eft membrum fuo toti minime conveniens, 8c
per conlequcns, refeindendum.
Qua rto. Supppo.no quod ex ordine charitatis,qui-
libet tenetur diligere proximum fuum ficut fe jp-
fum, & per conléquens, omnibus faluti, 8c vitæ
proximi dcrogare volentibus obviare : 8c amplius
ille, qui non Iblum charitatis ordine, fed fidclita-
tis juramento fuo naturali Domino aftringitur 5 cum
reciprocè le habeat fubditus ad Dominum fuum,
quem Dominus fuus ut fe ipfum, de omnibus noci-
vis vitam 8c faluterrï impedientibus, cura pervigili
præfervare tenetur, 8c debet.
Nempè fi oppofitum verum foret ; ftaret ali-
quem licite 8c abfque culpa poflè confencire in mortem
(ui R e g is , 8c luperioris Domini jufti, 8c inno-
centis j quod non eft dicendum.
Item. Licitum eflet alicui venire contra jura-
mentum, quo aftringitur quis fuo fuperiori Domino
, 8c Reipublicæ cui præfidet : dicere enim,
quod in cafu fubiti 8c imminentis periculi, non pa-
tientis tantam moram, ut Superior remediare habeat,
aut aliter evitari, ablque diferimine graviori, necefli-
tatem inevitabilem ex tali periculo indudam non
habere difppnfationem, aut impetrationem fibi an-
nexam à communi cafu ablolventem, eo quod ne-
ceffitas non habet Legem, citm quis minime pec-
care dicatur in his quæ vitare non poteft 5 videre-
tur injuftum , 8c rationi penitùs diflonum. In tali
enim cafu malefadores, hoftefque Reipublicæ oc-
cidere, aut occidi facere, DecalogiPræcepto, quo
homicidium prohibitur, minimè contrariatur, pro-
ut fentit Auguftinus, Libro primo, De libro arbitrio.
Illud nempè Præceptum, fecundùm mentemfen-
Reipublicte, fuique veri, 8c Supremi Domini efle
tales deftrudores, aut deftruere conantcs, quantum
in eis eft, machinando proditorie in ipfius nccem,
odio, mente, confenlu,cum intentione, 8cpropo-
fito pertinacibus fiiam damnatam intentionem ope-
re complendi, hujulmodi cautelis occubuifle} temc-
rarium efle videtur, ä tali adu divinam difpenfatio-
nem excludendo,ad inobedientiam Mandatorum Dei,
vel finiftram intentionem adum ilium referre: cum
tales cenfeantur hujulmodi Prsecepti, Non occides,
potiustranfgreflbres, 8c prievaricatores, quarnob-
lervatores, atque deftenfores.
Quinto. Suppono, quod publicis Poteftatibus
malorum punitio pertinet, dum ipia Poteftas publica,
8c juridica,per hoftis violentiamquafi fuftbea-
, ta tenetur, ad naturalis Principisinteritum, & Rei-
publica: defolationem: tunc malita talis deft.rudo-
ris fidelibus fubditis videtur eo ipfo punieö^Pfebm-
mitti: quatenus Princeps, Refpublica, ä^pJö'Dei
populusnon peccat. Quamobrem DomindS^N'ico-
laus de L y ra , de interfedione Siferse:| Judicum quarto
. Sic dicere videtur : „ Jael interficiens Sifa-
„ ram, non foliim fecit rem licitam j fed meritoriam:
„ feiebat enim, quöd ipfe Sifara erat oppreflor ma-
„ximus fidelis populi, cujus Fidei ipla era t*, ea
„propter, ficutmembrum illius Communitatis, ha-
,, Suit juftum titulum, abfque aliquo Mandato inter-
„ fleiendi eum.„
Sexto. Suppono,ex tertio Politic. 8c odavo Ethi-
corum, quod Monarchiarum alia optima fcilicet R e-
gnum. Aliapeflima, 8c Regno contraria fcilicet ty-
rannis. Tyrannidum verb , ea proprie 8c maxime
videtur tyrannis, quas exiftens aiftorta, eft incordorum
Dodorum, non eXcipere videtur tyrannum ; C rigibilis Principals Monarchicus, ad bonum procùm
folùm intelligatur de occifione innocentis, feu
jufti j aut de ilia quæ fit livore propriæ vindidæ >
aut authoritate privata : quia,fecundùm hoc,includit
in fe formaliter rationem injufti, mali, 8c indebiti :
non autem occifio quæ fit authoritate Legum præ-
didarüm. Si enim Reipublicæ deftrudor, atque fub-
verlbr, authoritatejudiciaria exterminari non poflït ;
quilibet poteft, authoritate publica commiflàj hoc
eft, authoritate Legum prædidarum, ipfum inter-
ficere laudabiliter, divinum Judicium in eumexer-
cendo. Deus enim aliquoties interiùs monet, ut
aliquis de populo contra Reipublicæ, 8c bonæ politise
violatores 8cc. propriofque Dominos iuteri-
mere machinantes, inftrumentumdivinæ ultionisfe
gerat, 8c illos quos non poteft publica Juftitia reprium,
8c non Reipublicæ conferens. Regnum
verb propriè, ut ponit ibidem Ariftoteles, eft Mo-
narehia cui principatur quis libéré, fecundùm Do-
minationem univerfelem,fine ulla ipfius ardatione, ad
bonum Reipublicæ conferens. Tyrannorum verb
alius eft hoftis, alius eft Dominus naturalis converfus
in tyrannum , ut patet odavo Ethicorum : '& vi.
PoliticA.
Has nempè diftindiones fecra Scriptura, fendique
Dodoresadmittunt,8c approbant. Diftindionem verb
de hofte tyranno, 8c naturali Domino in tyrannum
convcrlo frequenter habemus ex Scriptura fecra : ut
patet, Ezechiel, xvm. 33. 8c 38. E t dicit fandus
Thomas, in Libro luo,De Regimine Principum, quod
Ajoth, qui interfecit Eglon, magis, inquit, judiprimere
, hie executor divinæ voluntatis cautelis D candus hoflem inter emiffe, quàmpopuli Reäorem. T y -
convenientibus, de medio tollat, prout facra Scriptura
clariùs luce de multis exemplificat : ut puta
de Ajoth interficiente Eglon. Jahel Siferam. Moy-
fe Ægyptium, non conftituto Judice Ifraël. Fure
nodurno domura elfodicnte. Judith Holopher-
nem, quæ interficiendo Holophernem fecit adum
laudabilem, 8c meritorium, 8c virtuofum, prout
allegat Beatus Hieronymus, in Prologo ; inquiens,.
quod Pro liberationepopuli fui crudeliter oppreJfi,invi-
äum ab omnibus hommibus vicit, & infitperabilem fu-
peravit. Et paulb antè ibidem> Accigite, inquit,
Judith caßitatis viduant, & triumghali laude perpe-
tuis earn praeon is declarate.
Item. De Samuele, qui in frufta concidit Reanni
igitur hoftes, 8cufurpatores, nedùmRempu-
blicam opprimuntj fed ipfius Reges 8c Monarchas
in fuis Dominiis turbant, fpoliare , 8c exheredare
conantur , interficere cupiunt : imo 8c quidquid
noxæ, aut inquietationis , feu periculi civilis , 8c
moralis veris Regibus, 8c Monarchis adveniat, pau-
latim , vel lemper , ut plurimum , non ex aliis
quàm fuprà didis tyrannis hoftibus provenire : quorum
fi noneflètiniquitas, ut dicit Auguftinus, lub
veris Regibus 8c naturalibus Dominis ita Régna
quieta eflènt, 8c arnica pace gaudentia , ficut in
compofita civitate diverfæ familiæ j aut in eadem
fàmiliadiverlæ perlonæ.
Quo circa, fandus Thomas, Libro prædido De
* Hic aliyiid d e ef / R e -
849 CircdDamnationem
Regimine Principum, de tyrannis hoftibus fic con-
cludit. Fortajjisautem, inquit, necßdelitaticontra-
rium reputabitur , fecundßm opinionem multorum, f i tyrannic
a nequitia qualitereumque obvietur: E t rursum,
fuper fecundo Sententiarum,idem dicit: Quando aliquis
aliquod Dominium fibi per violentiam fubripit,
nolentibus fubditis , vel etiam ad confenfum coaliis,
& non efirecurfiisad Superiorem, per quem de tali in-
vafore Judicium pojfit fieri: tunc enim qui äd libera-
tionem Patria talem tyrannum occidit, laudatur, & pra- .
mium accipit. Sandus enim Thomas, licet in de-
curfu fui Libri, De Regimine Principum, videatur dif-
luadere interfedioncm tyranni qui Monarcha eft,
8c Dominus naturalis: veriimtamen dicendum efle
fecusinnuit ibidem, de hofte tyranno, 8c non Principe
naturali: clandeftinam enim interfedionem E -
glon Regis Moab fic falvare nititur, eodem Libro
C . vii. Quia , inquit, Ajoth magis judicandus efi
hofiem interemijfe,quampopuli Reäorem,licet tyrannum,
ut diäum eß fupra.
E t infra, eodem Lib ro, fic dicit: Non eß facile,
inquit, ut Principle, fcilicet Afonarcha, & Domini
naturalis perturbetur Dominium , quod tanto confinfu
populus amat; quapropter, de Monarcha,per tituli veri-
tatem, non per ufurpationem,dicit Rex Salomon, Prov.
xxix. 14 .quod thronus in teternum firmabitur .Hoflium
verb ufurpantium Monarchias, Dominium cum fit mul-
tum odiofum, inquit Thomas, nonpotefi diu confervari 5, ß
eo quod votis multorum repugnat: occaßo enim deeffe non
potefl infitrgendi contra talem tyrannum j & ubi adfit
occafio, non deer it ex multis unus quioccafione utatur,.
nec, defacili, care bit effeäu, quod cum favore multitud
e s attempt atur.
Hasc 8c alia fimilia dicit Thomas, de hofte tyranno
Rempublicam 8c titulum Monarchias Regalis
nitentis ulurpare, de quo prima Aflertio , 8c alias
fibi innitentes proloquunturj quas cafum necelfita-
tis inevitabilis, ut vitas Principis fubditus luccurrat,
comprashenditj nec aliud quasrit,nifi conlervationem
verorum Monarcharum Principum, non autem in-
teritum.
Septimo. Suppono, quod omnis tyrannus proprie
didus, eft notorie incorrigibilis: 8c conftat ex
ipfius diffinitione , quae talis eft , Tyrannis enim,
deferipta ut fupra patuit, eß incorrigibilis Principatus.
Perfeverantia nempe concomitat tyrannidem notorie
, nec poteft habere, conquerens de tali tyranno
notorie, recurfum ad Superiorem: eft nempe u t 1
Monarcha Supcriore * qui ilium valcat caftigarej
vim quippe infert, ut potentior exiftens. Propterea
Joamies Sarisbirienfis, in fuo Polieratico L . in. 55T y r
a n n is , inquit, non modb publicum crimen eft •,
„ fe d fi fieri poflet, plufquämpublicumeflet.„ Et
idem, Librov 11. ,,In omnigente, 8cpopulo, in-
„ quit, manifefta eft nequitia tyrannorum. „ Idcir-
co primam Aflertionem continere in fe inevitabilem
neceflitatem fuccurrendi Monarchic in tali periculo
mortis, ac fuas exheredationis conftituto > patet ex
his quas nunc dida funt, 8c quas, ut didum e ft, folo
hoftilis tyranni nomine importantur: quibus infuper
fubjungitur in dida Aflertione fraudem, vel forti-
legium, non allevians, led aggravans machinatio.
E x praedidis manifeftum eft quid fit tyrannus,
8c quid fit incorrigibilitatis perfeverantia , carentia
caftigantis j notoriumque periculum intentus f Principis
naturalis 5 8c tranllationis, vel ufurpationis tituli
Monarchias, fimulcumnotorietate expreflä ipfius
tyrannidis, 8c omnium prasdidorum tyrannidem
hoftium proprie didam manifefte concomitan-
tur: quarerefertmultum inter hoftem, tyrannum,
8c Dominum naturalem ex Rege in tyrannum con-
verfum. His autem omnibus fuppofitis,venioadde-
terminationem dubii propofiti.
Tomi V . Pars III.
* Addendum carens. f Locus corrupt u s .
Tropofit. J . T?awi. 8jo
Pro cujus deffenfione pono hanc conclufionem ;
Hæ novem Aflèrtiones contentæ in hac ccdula mihi
per prasfatos Dominos tradita, Fidei Judicio non
funt reprobandæ. Probatur: 8c primo déprima,
quæ dicit; Licitum efi unicuique 8fc. Quia cùm tyrannus
, de quo loquitur Aflertio, fit tyrannus hoftis;
tyrannus notoriè incorrigibilis > notoriè fuperioris
Judicispotentiam violenter, atque Juftitiam, vi fua
impediens j ejufque fraudibus, cupiditatibus, forti-
legiis , atque malis cautelis procurans intcritum \
propter quæ dida Aflertio continet in fe calum nc-
ccflitatisinevitabilis, adfuccurrendum vitæ 8c Do-
minio Principis naturalis ; vitam ipfius, 8c Dominium
deffendendo,8c vitæ invadentis hoftis præferendo: fie
autem approbare deffenfionem ufque ad interitum
invaforis, eft nullatenùs Fidei Judicio reproban-
dum, quin imo potiùs approbandum. Ergo propofi-*
turn.
Item. Si veniret Judicio Fidei reprobanda, hoc
maximè eflet, quia obviare videretur huic Decalogi
Præcepto : Non occides. Sed hoc non; quia fecundùm
quod dicit fandus T homas ; Occifio hominis non prohibe
tur in Decalogo , nifi fecundùm quod habet rationem indebiti
, & illiciti : fic enim Praceptum continet ipfam rationem
Juflitia. Ergo non contrariatur Præcepto, fi
quis feipfum,vel innocentem Principem fuum,in mortis
, fimul ac exheredationis periculo, alias inevitabili
conftitutum, itadeffendat, feu deffendi faciat ab in-
vadente tyranno ; 8c vitam propriam, fui Principis,
Reipublicæque falutem, vitæ illius hoftis antcponat.
Probatur Confequentia : quia fic facere, non videtur
habere rationem illiciti. Tùm primo, quia conlb-
nat inftindui,naturæ Jure fibi indito, innitentis ad fui
conlervationem. Tùm fecundo, quia videtur etiam
conlonare Legibus, 8c ordini charitatis, quo vita temporalis
propria, alienætemporalivitæ, diledione8c
confervatione præferenda e f t , falvo femper tarnen
debito moderamine inculpatæ tutelæ : ne ex im-
pofitione talis adus delfenfivi ad finem confervatio-
nisintentum, adus ipfe reddaturillicitus, ut dicit
fendus Thomas. Tùm tertio, quia id iplùm conlo-
nare videtur Scripturæ fecræ, didis, &authoritati
folemnium Dodorunr, prout patuit in fuppofitioni-
bus : Dodores namque utriufque Juris, déterminantes
difficultatem cafus prædidi, neceflariæ deffen-
fioni fuimet, vel alterius, omnes concordare viden-
tur. Igitur Conclufio vera.
Iftis ergo rationibus, & aliis quæ poflùnt fieri ^
patet quod non convenit hane Aflèrtionem Judicio
Fidei reprobari : quod fi fieret ; anguftaretur,
imo ferè prorsùs clauderetur via anguftiflima abji-
ciendi tyrannides , 8c aperiretur porta magna, 8c
fpatiofa hoftibus, 8c pervertis viris, 8c frequentatio
aggrediendi tyrannias. E t fic patet totius Conclufio-
nis fententia 5 8c nedùm quantùm ad alias correla-
riè ex ilia fequentes de tyranno, didis eifdem rationibus
, 8c probabilitate confimili, nullatenùs eflè Fidei
Judicio reprobandas.
Penultima verb : Litter a occidit &c. plané intelli-
gitur de eo fenfu litterali quem recipiunt, 8c utuntur
Dodores, 8c Sandi. Unde Gregorius *fuper E techie-
lern, dicit : Si omnia ad lit ter am fentiamus, virtutem
diferetionis amittimus. Et fie, capit ibidemfenfum
litteralem, quem fcilicet littera de fe grammatica-
literexprimit. Et fimilem dicit Hugo, in fuo De Di-
> da féal ico. Nicolaus de Lyra } aliique quampluri-
mi.
Poftremaverb Aflertio non difluadet obfervatio-
nem juramenti, vel confoederationis, aut alligantiæ}
nifi quantùm in eis, in quibusdivinaLex 8c charitatis
ordo per fe obligat: non enim intendit Aflertio,
quod propter bonum minimum fibi, veluxori def-
fendendum, quisiuramentum, velalligantiam fran-
gatj fed quantum ad e a , ad quorum conferva-
H h h tio