San&i Gregorii
K E 5> A A. A 2 . C a p u t X X X V I I .
D e Sanêhtlo fresbytero prou incite Nurfite.
G RE g o- À N T E dies quoque ferè quadra-
r i u s. ginta vidifti apud me eum, cujus
* fuperius memoriam feci,venerabilis vitæ pref-
byterum San&ulum nomine, qui ad me ex Nur-
fiæ provincia annis fingulis venire confucvit.
Sed ex eadem provincia quidam monachus ante
triduum venir,qui gravis nuntii moerorc me per-
culit , quia eumdcm virum obiifie nuntiavit.
Hujus ergo viri, etfi non fine gemitu dulcedi-
nis recolo, jam tarnen fine formidine virtutes
narro , quas à vicinis cjus facerdotibus a mira
veritate Sc fimplicitate præditis agnovi. Et ficut
inter amantes fe animos magnum caritatis fa-
miliaritas aufum præbet , à me plerumque ex
dulcedine cxa£tus,ipfe quoque dehis quæegë-
ra t, extrema quædam fateri cogebatur. Hio
namque quodam tempore cùm in prelo Lan-
gobardi b olivas premerent, ut in oleum liqua-
ri c debuiflfent ; ficut d jocundi erat ôc vultûs &
animi, utrem vacuum ad prelum detulit, labo-
rantefque Langobardos læco vultu falutavit,
utrem protulit, & jubendo potiùs qüàm petendo
eum implcri fibi dixit. Sed Gentiles viri, qui
tota jam die fruftra laboraverant, atque c ab
olivis exigere oleum torquendo non poterant,
verba illius moleftè fufceperunt, eumque inju-
riis infe&ati funt. Quibus vir Domini læÈiori
adhuc vultu refpondit, dicens : f Sic pro me
oretis, iftum utrem San&ulo impleatis , & fie
à vobis revertetur. Cumque illi ex olivis oleum
defluere non cernerent, & virum Dei ad im-
plendum utrem fibi infifiere vidèrent , vehementer
accenfi, majoribus hune verborum corç-
tumeliis deteftari coeperunt. Vir autem Dei vi-
dens quod ex prelo oleum niïllo modo exiret,
ço iü p a v , Ï a&jov ovJk/iaç vo&tip%vro } iïJùp Daquam fibi dari petiit , quam cun&is videnti-
^ |H ° m t bus benedixit, atque in prelum fuis manibus
ja£tavit. Ex qua protinus benedi&ione , tanta
ubertas olei erupit, ut Langobardi qui priùs
diu incaflum laboraverant, non folùm Tua vaf-
cula. omnia, fed utrem quoque quem vir Dei
detulerat, implerent, &c gratias agerént : quia
is qui oleum petere venerat, benedicendo de-
dit quod poftulabat.
Alio quoque tempore vehemens ubique fames
incubucrat, & beati Laurentii martyris Ec-
clefia fuerat à Langobardis incenfa. Quam vir
Dei reftaurarc cupiens, artifices multos, ac plu-
rcs fubminiftrantes operarios adhibuit, quibus
neceflfe erat ut quotidiani fumtus laborantibus
fine dilation© præbcrentur. Sed exigente ejufï
î i a i '5»cLp‘t7 tv ? ê v fStpioCv'nçyv N oupcn&ç,
r P H r O - F T P O r tï/Mgpv <£<1tuv id e a -
P I O 2 . A 1 ow 7m p ifA9 ‘ o r r a toi» tjj Ça>ri < £A y.€ içu -
70V 'S.cltimvT&v tov orçtoQvTAÇ$v. oçtjç nrçjç pie cm tHç
btovpmuç yCàÇçpÇ HçpS ïf&ÇOV ivicWTOV sd v ç eis&V TO iÇ -
j.fJ9va^QH 0 W o» TÏÏç cw.tHç
fpiepßv êAS&v, ÇS-m toi» avjpci Tt-nÂ&JTtiKÆViy ecprmvy
ogtç iv ßcip&ta. Autj-ji (aa Sfe rmÇ tx.7myfeÂiaç
vuvtxç. (çvtou to avJpoç xair cmtdç çzvalpyo riw Ttiç B
. yXuxÀ)iy\iüç curry pweiav 7Wiiioztc&aj où% xzsofytçy»,
ÙUV 0/UùÇ CMTOÇ 7m 7tlÇ IJSIOÇoAtfç (&Ç thurd/MiÇ cuml cfïtl“
y j i ï p i S ytiTvia^órmv omttS U ptm (Mpigc&U&y
cxpôcffict ccXtidivcïïv mçwv ovtuv- e/V ^ 7rup' ip y S
if durü yXuxxrrnç tçcpTUfjfyy-, ßia^OfÄpn /<£Mqv , oXiyx.
w 7ii(Gsçct,?$ c/iuytTn» pyi. a/ JŸ àycTrvç aAAîf
A&Ç a/ov/j%roj , Tlcd &r&ç tewmç 7mppn(nav tmtovoiv.
oÏÏtdç &h'ivj ov Kitfpci! nvt Aofypêapcfh)!' TiveSv I Ag/aç ctAti-
divnu'V, v l iw rm ç ÙM7ne^ôvTavy07za>ç tj\&iov cJ%evefkaat,
« ‘(Çutciç ’Qnça ç Umov ozé&ouçpv /M ' Iü /to ^ki^tÇ9fjSf)0Çf
ß }(p.da)ç id o ç cùmS V7iHpyt, K?) r f K34 ß
Cù7rcù ht djtpçpouvn ehrci] y G’J, xg.fjj/ov'ra.s AofypÇctpJbtç
ycLÇj.i'rn ‘r&£?cm7rq> tzrçyonypp&Jcrz, ^ toj» clokov rr&çga-
crytyav , ,(rhrrçi7rràv /{£?Aov , V'zSp ccjT&v eAgciov outoïç ^
'(s'jTiv yz/AAtruj fA ê ‘$ o . ‘ o/ cfi iSiuxo) aiSp tç c otéipoi, tfg.
y to 7xasuv 'deu yjM&iv eiç ctv^çgv / cwtoiç )&juvciv , jÙ
tA&iov cK iüç cf%eveß&j pui S iu ia c fr ij, 7a pn-pytnc
cmW $iç ovefèv ygytimpfyjoi, /uô' uCptcov cujtdv ebn7iipc-
S 7T0V7V. cîç 0 TS Ôêocf ai§çcpw>ç yzßlivTi 7mÀiv <zfrÇ9<T-
Cû'TîCà ctTrzxpidy y Aiy m % oùitnç dÔ ^ d S i vm ç tp(ÿ$ , fu
'rov àcv.ov (JJrov 7z f SafitTOüAço yt/Mcmm , Civci ovt&ç
« 7rarç iîptfyj xzsoçpi^n* céç J ï 'Srç^a^pyOfÀ^dV ( 7\gil0V CM
0 l/\çtldv QPC idlCûçpiLU y l(Çfj toV to ©soef cu/Sçpmov
to yçpu&lujcii Tov àffxcv 'Çm/ÂpovTd, oxpotfpa ôu-
F fUâ'diVTeç , vCpiOlV CUJTOV 7 TlkeiçcifÇ cfortlAÇ/JÇ piipytTUV
Ct7K7li/A,7WVTO. 0 d/V TO ©êO<T uji)$çcp7I0Ç dvCûptiattç 071 0
l ig u â t
tU/TOp JoSlurOj w7*107X70. TOTO Jï , TrdvTCàV ^ttùÇÿXJUÔTtdl ,
nC?\9y*ot y rtfy cv lofe cm?mÇopiïpcuç Ix&icqç 7ujg icf/ctfç
pgpenv i ppJ-^pîVi & 70V ch y iy r v é ïc ç , (pouviti dCfpogJa tS
£/\ÿ.iQU <&r£?i£}ij coçi (gig AofypCavJotÇy (s>iç ‘GrQj'nçgv eiç
ctycftçpy K07ncSrmçy » p&vov © ’icha. ox&uti mlvra. yt/Motif3
« M a tov âoxov , ôVdf 0' 7S ©soef ujvSçcrmrg v y ty e 9
’JP, yâeiv cPè cùnr/ pÆÿîçwv t ^ v eô/j&T&ynoMi, o u sAdwv
Ç e J&iov ^TÜottfy àuToç 2 ]& tHç dCygyaç ot^> tm 7u>* J é -
cDvxav-
. Ej< «Mû) (p'ivtuj JfÇHpctî / liygoç Aiyÿç ibra.VTXLyi\ nÿ.-
Tê/\$c£sv. cMxAiioia. ch tS pytK&eîou AcurpevTJOu to a.tfp-
TOgpç tJsîo ^ Aofy>CapJbùv iy ^ t i é h lo u V7ffiç%tv. Iuj 0'
to ©soef cu>S,çip7wç aicufojv'ioztf ’ÇfciSupuZv , 7ro7^hoiç, rs-
^/ntiÇy 75M epytTctç ch 7iXeio tç owjifS’Qpioiv. (ivâfyjv\ où v
V7l$P/& 'dUJ Kîf-$H/lAeivl(M chcTZtvluj TOiÇ J(Ç/[,pWOUOl 7m -
CSiftiSluiaj y 0X7oç v?npdioia>ç 7monç. tüç ch ayafiwrç
« Mf. iw , xei
ß Mf! tJ réffÿi
yV Mf. *i-nh K
£ MC. Qu/J/J is
• Editi, mir,
k Germ- &
' Modus eft
plerique
loquendi Gregorio
ferè fùppî
tibus mH. & <
noftro familia
ertciecur. Ecda lib, i
iflîmus, qui ctiam in
Greg. Turon. lib. de
mm,
Hili c. 13. Au,Mi~
Ujkm . . . . peregrinationcm adiré ieberent.
; German. Regius, -Norman, duo Carnot. & altcrius ffag-
mentum , duo Theod. Longip. &c. Ih edit, legitur : ficut jucundu*
erat & vultu & anime. Ceterùm hilaritas etiam in Sanôis & in
ipfis monachis, licèt poenitentiæ addifbis. laudatur. Macatio juniori
Archimandritæ Nitrienlî laudi tribuitur, quod hilari fronte advenien-
tes exciperet, & lepido fermone 0 Lie Star et, urbanitate quadam juniores
ad dtfeiplinam monaft. alliciens. Vide de eo Socratcm, Sozome-
num, Theodoritum , & Palladium in Hift. Laufiaca.
• Pratel. ab olivis exire oleum.........non potuerat.
* Ita Germ, cum Longip. Val-cl. & plurimis. Idem habet Grar-
cus Interprcs. In Norm, n Gemct. ac fecundum Audoën. excipiaç,
fi mihi creditis. Confentit fècundus Carnot. In primo, fi pro me
361 Dialogoram, Liber III. ?6±
dem famis neceffisare, pams'defuki èoepcnmp. Aw ><ifisS m r n p ^ w ,d m Ê È oS, di que laborantes mllantcr vidtum quaîrcre, quia rhvrmvluu ’fhÇvTéJv. Jbm/Mv >V && Ç S Wvires
.ad Iaborem per inopiam non haberent. put» ch^. d*™ç minç. gfe £ „• ■£QeoS aSip-
Quod vir Dei audiehs, cos verbis tonfolabatur
foris, promittendo quod deerat : fed ipfe graviter
anxiabatür intus, exhibere cibum non va-
lens quem protnittebat. Cùm verb hue illuc-
que anxius pergeret, devenir ad clibanum, in
quo vicinæ mulieres pridic panes cojcerant, ibi*
que incurvatüs âfpexit, ne forte panis à co^
quentibus remanfifiet. Tune repente panem
iniræ magnitudinis, atque infoliti candoris intwç
axovtmç , cwTóiy impiuA/Stiw Cmf/vou/B/ror;
ïfJbSi, b ir t
foi t%m aù-m däiv liai 7?0j i d i v Cmw-m,
u J l -n x ç it iiln à i stm y u e ito * r ê t t jé f» « * iÂSzir Ht ’(drt
d m xA/Suw, h S, n fà tifdesiç «pwk iïiw 0’M m m i aj
y tlm iU Ç o vm i am jS i yM id jx iç , ^
nopihaïuç apToç ouéten ovumfaivev. ccjçvnç ovv apnv fa uL
M&çoü/Mytdotç 5(go) aoiwtiQvtç ß acurQpiijToç ciüto^j n
ë o ïo v 0 i7rdptç y à?nvîhj^ jwtç T venir : quem quidem tulit, fed deferre ârtifici- _ tjv 'n^qç ch c Awc^, pA
B K M i a o l dulnam ? M H H bus noluit, nefortafie alienus effet, & dulpam wcifoptau \zzo7TZon. nfOç ouv Tàç yntviaç odoùç 'ÿuudfi^
velut 'ex picrate perpetrâret. Per vieinas itaque
hune mulieres dëtulic, eumque omnibus often-i
d it , ac ne cui earum remanfifiet, inquifivit.
Omnes autem quæ pridie panem coxèrant, fuuiri
hune cfle négaverunt, atque panes fuos nume^
ro incegro fe à clibano retulifie profeffié funt*
Tunc lastus vir Domini perrexit ad muftos arti-*
ficejs cum uno pane ; ut omnipotenti Deo gfa*
tias agerent, admonüit; & quia eis annonarn
præbüerat,indicavit} cifque ad refeftionem ptôj
tinus invitaris inventum panem appofuit. Qui-»
bus fufficienter pleneque fatiatis, plura èx édj _ t *, . , ' >, ■ * r"—.*'
quàm ipfe panis fuerat, fragmenta collêgit.-^ f* i'^pùcàêivàcwTi/ç <pa^/v7mçi!frnev'~âf4ÿio)ç
imvifycpÇyTwLùïv ùm<ki%tv 'içcpTmvypui twôç w/'cùrmPv
càfeitrt ifçf.'tzÀ'eiçBri. 7iuottj sh ctf yuvajxÆÇ ccj wMoz ap'tov
OTifycrctoUf j fùi étvdf (&0T0V icPtôv cujTtev eôpjpPigytiotcv, cy
uiiAÇctica y^p iwvrrJv apfotç cm to «A/éayoy A £ & $
efityyeiÇov-m. toto o' to Qeccf jroç dyifài&'ityjoçy
t7rï}Àdz <srç9ç (su; jroT^Kot^ to^ / to^ /mtu, cvoç ctpiov,
(fft/Tôiç ttS imv'xrrSïùja./j.ep ©go) dCyctÇAçîjozii 7rnpisj^.Aim,
fttimvku eww/ç Tmplÿ%v iptlurVoiv. dCdeaç
to içtaSiuictf ‘Zfr&cmàfaozl/M/joç à uwiç , tov dCpidtvûx. âpwv
fàiptSwtAV. étç koQpv eh cwTaiv epôTiArit&zvT&Vy 7iA&tà> >iAci-
o/iàTa 'Z&iuj(>i2nm>iïy trmç a o etp-wç cM&tvôç v 7 iijp^. ^ ;
A\~ *>ic idj ,.«A.AÎrt«/»rr» fn j °V ^ ***** Pÿ^^TZÇy TO TXOfTOV xAd O/AMTO. * î7KdtJTov
Quæ die quoque altèro eis aef refedionem ln-
tullt ; fed id quod ex fragments fupererat, ipfa
quoque, quæ appofita fiiérant, fragmenta fupe-
rabat. Fadumque.eft, ut pet dies decern omnes
illi artifices atque operarii ex illo uno pané
fatiati, hünc & quotidic ederent, & ex eo quo-
tidie, quod edi poffet, in craftinum fuperefle^
ac fi fragmenta panis illius per efum crefcerent,'
& cibum comedentium ora repararent.
P e t r . Mira res, atque in exemplum Domi-
nici operis vehementer omnibus ftupendav
1,:XpÇTCt&tV
etasivoav. cwtu Stvtuu toc ‘G&asevovfix. xAdo/icna. ttcLAiv
twixiïç •&QefiTi9 &v> yiysviv, açz ’(diï Jï>(ct. tf/ué^ç 7rdvrzç
ImUvoi 01 rwyvt7Uf Ttj oi içytTUj çj% turrJ' fü tyèç ap-wu tçS-
JOV^Ç iyoÇTtt^OVTÙ. tîfligpv cJ% CWTîf g’tSvoVTOÇ,
oàov (paytïv vJbvcurro , (sooStov imAtv iiékjlooivzvy ooùp eiç
thVoSVtiov clüto7ç àptdaztf £> T&iasiiïcrtif ycJtivwWyfà o fjftp
apioç cM&tvoçy Tci toi» i&iovTcev ôrî>fjig.Ttt orvetfgjyt^e nfàç JÙ-
vct/MVy Sficp ch 0 hAoo/iA tuv yc$ tf/Açgcv •ù£pt\i}%arvev.
ITETP. ©ewfi&çov rsfpßiyfxa t/o} cftpo jfia è)i?rkmrwv,
» ---- ------1--------- - -T-tyif-osç I5^I 0 TO -ch--C-U--T-O-"TIX'O"V "\2/z0r e htyiAa. TO ‘tpp^jyOJVV w&Ov 7fu0 /SÀéW .
G r eg o r . Ipfe, Petre , multos de uno pane' £ r P H r OP. Aütoç y t f ÿ j vuZ, rigTçg, -jfè.iS JbvMo
pavit per fervum, qui ex quinque panibus qiiin-
que millia hominum fatiavit per femetipfum y
qui pauca feminis grana in innumehi fegetuïîi
frumentà multiplicat ; qui ipfa quoque femina
produxit ex terra , & fimul omnia creavit ex
nihilo. Sed ne diutius mireris quid in virtute
Domini venerandus vir Sandulus exteriùs fe-
cerit, audi ex virtute Domini qualis intetiuS
fuit. Die etenim quadam à Langobardis captus
quidam Diaconus tenebatur ligatus , eumque
a ipfi qui tenuerant, interficere cogitabant. Ad.
vefperafcente autem die, vir Dei Sandulus ab
ètWrsT ivoç opfov 7W?iA0tÇ i^OpTttOZV y OÇIÇ J Ÿ iCUfàf CM
?nvTè ctpiuv invTZ ^ÀiOihlç oJVefficSv cmI?lÀncrev y OÇJÇ %
oAiyav xoxx&v azrepfi&T&v dmiçcitç t/c/pmoi^ 0 fyjrfipyi-
TdV 7&.ndvv&. OÇJÇ xçfj CUJTCL TM anip/jgiTU CM TWÇ yîjç
àbppÔTiya.'ÿp, 30C| OjUpcf to 7mV7U CM TO pu) OVTOÇ 7H7T0l)1K£V.
iva. eh puntii f 7iXéoy S ztv /y tt^ riç , tj s$osdfv cv rît tS xxjqJlov ■
efbva/AAi à oibtzopuoçaJiîp^ÉctlîiTovAgç eip'yiouTOy MKOi/ooVy.
?w7oç evJbv rîi t o vjjç} ov eJbvôpuf v7iîipXtv. "cv u\u iîptrlpct
QsfcpWÔç TJÇ CÜ^Cf, 0 Aofy&CipStôV X°$tTl1&f)Çyehchfj8{jOÇ
iràp axiTotç v7W\pféy<poviv(rttf Je ctujôp oj (£>Stov x&e'nicïxvTeçeCôoAffvro.
7*iV Jè ifpUçyèç <srppç ecnri&tv nff.TdP\g&fôor\Ç, J
vita côncedi dèbuifiêt : quod pofle fe faceré
omninp riegaverunt. Cumque mortem illius de-
liberafle éos cernerct, petiit ut fibi b ad eufto-
diam tradi debuiffet. Cui protinus refponde-
runt : Tibi quidem eum ad euftodiendum da-
mus, fed ea conditione interpofita, ué fi ifte fu-
gerit , pro eo ipfe moriaris. Quod vir Domini
libenter accipiens, prædi£tum Diàcbnum ifi
fuam fiifcepit fidem : quem no&e media cùm
Langobardos omnes fomno gravi depreffbs afpi-
ceret, cxcitavit & ait: Surge, & concitus fuge,
libérée te omnipotens Dcus. Sed idem Diaco-
• Germ, cum norinullis Norm, eumque ipfi quem.
• Val-cl. cuiü Germ, nd cufioditndnm.
g to ©too arvBçcpTioçfÈaifîtTovy^ç (214 Aoy>èàpJbtç eJbozénniy
OTfÈoç r iw Çcùiio (pvrcp ^tßtoavretf. cwto) eh_ 7rctVTztnztci
<0cTto 7WtHOUf tipvrfOtt-VW. CM 7zJ SïUCmcQTXf OUV atJTOV ou
TovfifavctTov cu/iîf aotpaAoiïç e\ji)i<piotuiTOy jithctu.to cujtoiç Iva
XCLV 'Çjtl TzS •©^ü$ipi»Assort/ dOTOV y (JStOV aÙT&r GyfecpyapŸiotùoiv.
"^TOjtê iÿ f vTÎç Je ermf1 yÇfii mf
/Bp £ J) Jb S/jfyj oil où tov y ’^717 Jl o p cp (sio'jrcp.y 'Iva eoj <
oStoç (puyti y ou air JjjtJ '^rà^J.vnç. ch (pJro
o* to ©god aJSçysTwç ifg.TaJe%àfjJ{joq, tov nrppKe j^évTo.
ÇQcf.KQVov cv rri taunf àvech^àw 7nçei. 7toçX Je to puèoo-
vuxTiov y cJV otrcp twlvtmç (gts AoJy>€apJl)iç UTtvcp ß ctpuju-
rep ng.7lïopfyjotç l9*acru.T0y cJ^uWionç tov Tsficjxovov,
‘sxçjjç cujTov «Trti»* etvctça, >{c£j pwra axrovJÜç <pJjye} Av- i
-TÇûHnnuj ai o ?ràvTôJbvci/iÿç ©eoç. J ovv aùwç AJ0KO-
4 Mf. i«?/orem».
* Mf. i%é(mton.
ß Mf. Ujxl-nj-nt.
y Mf i« forcé Wetos-iiyinie;