turkenfisqui Joùnnis régis tertius filius cm ajjervata, olimque magno pretio comparata;ac *
plurimis litis. Bibliothecam Monafteni Lyram in Dkecefi Ebmcenfi ptrlußrandg 1 mctdtmus
in codicem joo. ann. eofdem Dialogos Gallicè redditos & ryihmicl contincntcm. Extant quoque
Ib-iBa oratione latina defcripti in Bibliotheca Gemeticenfi. E x his omnibus unicam tantum Interpretationen
exhibcmus, fcilicet Gracam, in qua edenda quid à nobis praßtum fit die emus,
pofiauam de ipfius latini textus nova.hac editione quxdam fuerint pramijja : de aliis er>im qua
pracejferunt, frjfciet legere Dialogomm Findicias AuBore Petro Guffanvillxo fitpraexcufis ,ubi
plunmas rcccnßt| quarum copiant bob«"- W ÿ fi q™»}“ ' pèfi rtcenfitos mjf. codices, quos confuluerimus
fubjicictur. I . , 1
g ü ü I X X I I . i° . Quqmvis argumenta feu capitum mulos retmucnmus, quod m mJJ. fere omnibus
pï'iog" ç | j legantur, atqûiab ipfomet Gregorio prodiijfe jure credantur, plurimis tarnen notis margins inferi-
obfervatime digna occurrunt in titulo non defignata, infuper indicate curavimus.
i ° . Alias breves notas infra colùmnas attexuimus,in quibusaut variantes teaiones inferimus,
aut reftitutionum à nobis faaarum rationem reddimus, aut qua S. Gregorius narrat illußrantur,
■ aut nonnullis dijficultatibus occurritur, ferupulique removentur. Ex his autem notis paucas aGuf-
fanvilheo & Mabillonio mutuati fumus; parum curantes utrum noßra daremus an aliéna, modo
noftris meliora. Illorum autem à quibus eas mutuo fumfimus, nomen in dice duxitnus adferibendum.
;
Adquos codi- X X I I I . 3°. A t n ih il nobis antiquités f u i t 3 quam, totum opus priftina reddere [anstatt & in te -
«csieccHïïci. q r ita t ij ope mjf- codicum. quorum indicem h ic accipe.
Codex S. Germ, a Pratis faltem 800. annorum notatus à tergo 16z. quem brevitatis caufa Ger*
man. appcllamus. ,
D u o alii codices in fér ion s atatis in ejußlem M on a ß e r ii Bibliotheca a jje rv a ti 3 quos Sangerm.
nuncupaturi fiumus. v-j •
SanSli Petri Carnotenfis codices tres 3 units nonoßeculo3 alter undecimo3 tertius vero decimo-tertio
dejeriptus. , > H f l H H f l
Duo S. Theoderici prope Remos notati j8. & jß. qui non raro ab invicem dijfentiunt.
Compendienßs Monaßerii Sanéli Corne lit à tergo ßgnatus 3o.
Codex Monaßerii Longipontis Ord. Cißercienßs.
E x em p la r optima nota M on a ß e r ii V a llis -C la r a ejufdem Ord .
D u o M o n a ß e r ii S. P e t r i Gemeticenßs 3 quorum a n t iq u io ra d 700. annorum atatem accedit.
Codex Monaßerii Pratellenßs 3 ejußlem ßere avi & antiquitatis. f i
Duo Monaßerii S. Audoeni in urbe Rotomag. non minus quam 600. ann.
Totidem Beccenßes aliquando mutili.
C o d e x Biblioth. Bigotiana apud Rotomagum jo ö . ad minimum annorum.
C o d e x M on a ß e r ii L y ra n i. , • , V
Tot mjß. Gallicanorum ßeriem claudet inßgnis codex Biblioth. Regia 3 nono circiter fieculo exa-
ratus f at ex longe antiquiori deßeriptus 3 ut conjicere licet ex titulo 3 ubi Gregorius minime voca-
tur Santtus ; ßcenim legitur : Incipit liber Dialogorum Gregorii Papx urbis Roman de diverts
miraculis pulcris. Et poßea: Dialogorum GregoriiPapæ urbisRomænum.4. denii-
raculis Patrum Italiæ.
M is omnibus accedunt quatuor exemplaria mß'. a d qua in A n g lia collati ßunt D ialogi3 quorum
'varias liftion ts p u b lica v it Thomas Jameßu s. ^ ^ ^ ’ ;
Ad hibuimu s quoque praßantiores editiones : Parißenßem an. i j i8 . per M a g iß rum Bertholdum
Rem b olt & Joh an. P a r v um adornatam •> Gilotianam P a r iß is 'vulgatam an. 1 / 7 1 . V uticanam P a r i-
ß i s reeußam i6 o j. ‘D en iq u e Guffan'villaanam an. 167$.
Eoram ope X X Ï V . Neque .vero tahti laboris in e'vol'vendis tot codicibus 3 nos poenitet ; quandoquidem
u&^ana«11" eorum- auxiUo non folum Jaélamm a Gußdn'villao reßitutionum rationes, quas ipfe dijßmula'vit3
compertas habuimus ; ßed etiam plurima in omnibus editis adhuc corrupta ßana'vimus (9* reßitui>
mus : quod nonnullis exemplis 3 ut fe offerent 3 nunc breviter fumus demonßraturi.
Lib. / . cap. ß. de S. Bonifacio legitur in exeußs: Epifcopatus officium tenuic, moribus im -
plevit. At in mjf. elegantiùs, propter antitheßm : Epifcopatum officio tenuit, moribus implevic.
Eod em libro cap. 11. editi habent : crudi panes figno (ignari folent. A t mjß a quibus ß a n -
Äum credidimus : ligno fignari folent. Cetero q uin 3 figno fignari > quid fe n ju s habet f quid
ß n a t f
JLtb. z. cap. 1. in editione Gujßanvill fed Benedi&us plus appetens mala mundi perpeti,
quam laudes ab hominibus ejuxrere» T r ia u ltim a 'verba q u a proprio maYtê 3 Hullo pralucënte
tnf. codice a d d id it , refeeuimus ; quibus rejedis periodus mugis fu p it . P a u lo anted corrupts ha^
betur in excufis j omnes agnofeerent, à quanta, Benediûus puer converiàtionis gratia per-
fcftione coepiflet. P ro , omnes agnolcerent, Bcnediclus puer convcrfationis gratiam, à quanta
peredlione coepiflct.
L i b , ) . ca p.z .ir repfit in td i to s , juftinianum Seniorem principem,^roj Juftinutn Senioirem *
u t e x mjf. legenditm ; neque f in it ’ hifloria v er itas aliter legere.
Eodem libro cap. 5 7 , de Sa n a u lo in v u lg a tis ha betur: Heut jucundus erat & vuku &ani- .
mo ; ubi e x ta t in mjf. ficut jocundi erat & vultus & animi, Signifient S . Gregorius Sana ulunt
hetofemper a n im O & ‘ v u ltu fu t jfe , u n d e ju b d it .-Laborantes Langobardos læto vultu fàlutavit. E r
p a u lo pofi: Quibus, videlic et Langobardis d quibus injuritslacejfttus fu e r a t ,m s D o m im lætiori
adhuc vultu refpondit.
L ib . 4 . cap. j / . in excufis : Quidam Stephanus qui alio nomine Optio diâus fuit. I n editions
G u ß a n v ilU i ad margmem ad ditur : cüi cognomen Optio füit. ReJHtuimus autem e x m ff.
Quidam Stephanus qui in numéro Optio fuit. E r ror d primis editoribus in ca p it; q u o d fo r fkn
ignoratttnt, iquid KcnumeruS; q u id Optio fignificaret. V trum q u e docebunlnota a d h u n c locum.
Eju fd em libri cap. + 7 . In eodem quoque Monafterio atiüs quidam Johannes didus eft,
magna: indolis adolefcens3qui tetatem fuam intclledu & gravitate tranfigebat./w barbare libri
ed it i, f t ) contra fen fum . A t e x mjf. lumen a ß u lfit , ubi legitu r , tranfibat, quod pratulim us . S ed de
bis , C r de latinis Dia log is fa t i s . N u n c de Perfiotie G ra ca c o n ju n flim k ic édita ,pa u cis pramonitum
L eBo rem v e lim .
XXV. Dialogorum S . Gregorii interpretem ejfe Zachariam teftantur * Anaftafiùs Bibliothecarius, Dc
bJoh annes D iaconus, c PhotiuS; dijfitetur nemo. E r ra n t autem turn Joh a n n es Diaconus, turn P h o t iu s pira”!™”'
in ajfignando tempore quo p ro d iit b x c interpretatio ; Joh annes enim id fa t fum d oc et, poft annos
ferè Centum feptuaginta quinque, temporibus Imperatoris Conftantini, fc ilic e t Copronymi. c Cti- ZSÀk
P h o tiu s 'veroj quem f c q u itu r anonymus in Proefatione Groeca 'verfioni proemijfa 3 ajfc r it centum fe~
xa g in ta quinque annos ejflux:iffc3 inter Dialogos à Gregorio conditos3 eofdemque ab Za ch a r ia G r a -
c e redditos. C o n fiâ t autem S. Z achar iam an. 74 .1 . fed ere ccepijje3nec ultra decem annos & p a u c o S
menfes Ecclefiam r e x ijfe . XJnde cum ab anno y y 3. quo ciùus-condxti non f u n t D ia lo g i 3 ufque a d e x trema
Pontijîcatus Z a c h a r ia tempora3 non mmerantur n i f i centum quinquaginta oôio anni 3 u trum -
q u e in Chronologia peccajje necejfe ejl.
Q u o d f p e a a t a d ipfam njerfonem 3 legenti patebit earn ab authentico L a tin o tUYn in Càpitulo-
rum titulis & arguments 3 tum in aliis multi s dijfentire3 u t aliqu ot in locis objerva vim u s. Q u a n tum
ad fe r iben d i rationem attinet3 •vocibus je a te t barbaris3 q u a doSlijfimo Cangio ling ua G r a co-
barb araGloJfarium colligenti amp lam fegetem juppeditarunt.
XXVI . H a n c interpretationem corruptam fu i j f e l. 2. cap. ultimo anti qua e jl Joh a n n is D ia co n i AGiïtcisfchi&
aliorumque orthodoxorum querela.TJbi enim latine legitur:Cùm confiet, quia Paraclitus Spiritus à |||||| Corru‘
Pâtre Temper procédât &Filio ; Gracus interpret 3*velpotiùs interpolator red dit : Manifellum eft
quod Paraclitus Spiritus ex Pâtre procédât, & inFilio maneat. l d fra u d e Gracorum Spiritus fan -
- é li procejfionem a F ilio impugnantium fa ó lum q uerïtur Joh annes Diaconus . H u ju s autem corru-
p te la auólorem fu i f je P h otium 3peritijjimum f c ilic e t talium depra'vationum artificem 3 inde maxime
Jufpicor 3 q uod Z a c h a r ia opus & Gregorianos Dialogos p lurimüm commendet. PJimirum e x i l II s
interpolatis 3 jamjam f ib i a u t f u i s contra procejfionem Spiritâs-fànôli arma conjlabat, <& machinas
comparabat.
Proccltîônem
Spiritus fâtiéU
à Filio docec
Grcg. apud
Johan. Duc.
lib. z. cap. z.
Ceterum a Gracorum errore quantum j i t alienus Gregorius 3 probare inprom tu efi3 turn e x AJym -
bolo quod initio f u i Pontificatu s ed id it 3 ubi docet : Spiritum-fàndlum nec genitum necingeni-
tum j fed coæternum de Pâtre & Filio procedentem, turn e x multis M o r a L loçis. N cm p e lib . /.
num. j o . olimeap. 7 . a it : Dum fan&um-Spiritum qui à Te procedit, id e jl à F i lio . E t lib. /,
num. <5/. Qui de Pâtre procedens,& de eo quod efl Filii accipiens. Clariùs adhuc Horn. 2.6.
in Enjang. p o fl initium : De Pâtre procedit & Filio.
XXVI I . Su pe rejl u t quantum a nobis laboratum f i t u t emendatiorem editionem procuraremus Quid in eden
hu ju s interpretatioriis G ra ca 3paucis aperiamus. Dijjimulare non pojfumus in recenjenda editione G^capraïu-
G uJfan'villaana,offrcndiffe nos in gravijftma arpà\{js-ra., Comparatione autem fa é la cum JTaticanis
editis 3 intelleximus G u jfa n v illa um e x iis omnes pene typographies lapfus etiam graviores 3 in fu a
tranjlulijfe ; religione erga Romanos typos 3 an o feitan tia, ju d ic en t a lii. Q u o d 3 ne inaniter à nobis
ja é la r i credatur3 quibufdam exemplis in medium prolatis confirmandum eft.
Tom. I L x i j