6yi S. Gregorii Regiftri Epiftolarum
lie cum Gongrcgationc tna confifterc per omnia A & hanc vobis merccdem propitius cum laude fer
I dcbere,Deo annuente,perfpeximus : quatenus in
fuprafcriptæ domus monafterio,juxta voluntatem
.dcfun&i, Domino Redemtori noftro ferviensef-
fc congregatio potuiflet, & imminens pofles pe-
riculum evitàrc. Unde neceffe cft ut &: nunc te
in futuris temporibus, Dei illic laudes per earn
quæ modo eft vel fucceflura eft, congregatio-
nem, modis omnibus celebrentur.Conliderantes
igitur antcdi&i Prefbyteri voluntatem ; perpetuo
- illic tempore monafterium efle, atque ad id eam-
|dem domum in integro cum horto fuo &: rebus
*nferiùs defignatis, quæ à teftatore rclidæ funt
vavit. Fcrtur fiquidem quod Nafas quidam fcelc-
ratiflimus Judxorum, b Tub nomine beati Elia: al-
tarc punienda temeritate conftruxerit, multofquc
illic Chriftianorum ad adorandum facrilega fe-
dudione deccperit : fed te Chriftiana , ut dici-
tur, mancipia comparavit,&: fuis ea obfcquiis ac
utilitatibus deputavit. Dum igitur feveriffime in
eum pro tantis facinoribus debuiflet ulcifci, glo-
riofus Juftinus medicamento avaritia:, ut nobis
feriptum eft, delinitus, Dei diftulit injuriam vindicate.
Gloria autem veftra hxc omnia diftrida
examinatione perquirat: te ft hujufmodi manifef.
proprietatis jure conftituimus pertinere ; id eft, ß cum effe repererit, ita diftridiflimè ac corporal!
maffam Magulianenfcm cum appendicibus fids
via Numentana milliario plus minùs undecimo,
c! tabernam in hac urbe, quæ eft pofita d juxta Pa-
c lacenis, te e Salgamum poficum ante domum fu-
praferipti monafterii.Oportet ergo ut ita Diledio
tua diligenter invigilet, ut te Dei illic,ficuti præ-
fati fumus, laudes falubri ftudio devot«, ut moris
eft, eelebrentur, te fuprafcriptæ res ad jus ipfius
pertinentes, nulla, te négligente, occaftone depe-
f reant. Hanc enim follicitudincm f non folum te,
fed etiam cas quæ tuo loco fucceflèrint in prædido
ter in eumdem fceleratum feftinet vindicare Ju-
dxum; quatenus hac ex caufa te gratiam fibi Dei
noftri conciliet I &: his fc pofteris pro fua merce-
de imitandum monftret exemplis. Mancipia autem
Chriftiana, qusecumque eum comparafle pa.
tuerit, ad libertatem , c juxta legum prxeepta,
fine ambiguitate perducite ; ne, quod abfit, Chriftiana
religio Judxis fubdita polluatur. Ita ergo
omnia diftridiflime fub omni feftinatione corri-
gite, ut non folum pro hac vobis difeiplina gra-
tias referamus , fed te teftimonium de bonitate
monafterio te rebus fuperiùs defignatis,confti- ç veftra, ubi neccffe fuerit præbeamus.
S tuimus nihilominus exhibere g. I ____ __
E p i s t o l a XXXIX.
E p i s t o l a XXXVIII.
Ad Libcrtinum PræfcÊtum.
Ut Nafam Jud&um fcduElortm pun'sat, ntenon Chriftiana
mancipia ab illo comparata libérer.
Gregoriusa Libertino Præfe&o Sicilian.
A B ipfo adminiftrationis exordio, Deus vos
in caufæ fuæ voluit vindidam procederc,
Ad Epifcopos Corinthios.
Diaconum mitt it , qui de audita Hadrianum inter dr Epifcopos
ejits accufatores reconciliatione inquirat.
Gregorius univerfis Epifcopis Corinthiis.
DEfiderii noftri eft ad concordiam * redire dif.
cordes, te unito's efle in gratia eos, quos di-
vifos ab altcrutra diledione voluntatis facit die'
Corb. Rem. Colb. {idem : imo contra totius Epiftolx feriem, ubi in fin-
gulari legitur : experientit tue., 8c infra, perferutiris.
b Duo Vaticani, Norm. & pi. concurrenças.
;-f ; Refertur extr. de teflibus attefiat. c. 3. ubi Gloflà notât 1. Mu-
lieres produci telles adverfùs Clericos : z. focios criminum admitti ad
teftimonium : 3. in criminalibus mulierum teftimonium non recipi.
Quamvis autem leir.per reje£tz fint feminz à poftulationibus, teftimo-
niis, acculationibus, judiciis, varias ob caulâs ; nihilominus non raro
fuifleadmiflas, multorum legibus aut moribus confiât. In Dig. de tef-
tibus, leg. i8- qui teftam. fac. leg. zo. §. mulier. In jure Canonicoextr.
de teflibus c. 3. & 33. Et apud Grat, caufa 15. q. 3. referuntur plures
textus ex ]ure Civili. Jure Gallico muliercs admitti, nccnon in foro ec-
cleliaftico , praxis hodierna teftatur. De fbciis criminum, quod tefti-
ficaii non poffint, ait Alex. 3. extr. de teflibus c. 10. & c. zo. quia ft milt
morbo laborant. Et Clement. 3. extr. de Confejf. c. 1. lècundüm juris
utriulque ftatuta, de fe confefTi fuper aliorum confcientiis interrogari
□on debent. Auget.
N ot je ad E p x s t . X X X V I I .
* In edit. vet. Bono abbati. Confirmât hanc leftionem quod in fine
£piftolz legitur juxta mfs. Norm, très Romanos, & alios nonnullos :
non folum k te , fed etiam k tuts fuccejforibus ; ideoque viris, non fcb
In Norm. & /tribus Vatic, compléta eft, noflra follicitudine, pie, dif-
fofttionis voluntatem; & hoc quod decejfori noftro injunflum eft, prtvidi-
mus efte complendum : ideoque neceffarium efte perjpeximus ut dedicari
oratorium ipfum protegente Domino debuiftet. Et quia.
* Bccc. & Pratell. debere, quatenus & in fuprafcr'tpte. domûs monafte-
tit cmgr.£*\o ,ff, pot.ijftc, & imnimns r,i pminium n iim t. vnit.
* Locus eft in urbe Roma, ubi ruit monafterium S. Laurentii Marty-
xis, de quo Anaft. Bibliothec. in Greg. IV. Guftanv.
e Salgami nomine à fale fortafle dedufto intelliguntur quxcumque
falc vel aliis falis vim habentibus condita, ad cibum in vafis fervaban-
tur ; ut mala, fici, uvz, cucumeres &c. Vide Lexicon Martinii. In Cod.
Juftin. lib. iz. tit. 41. eft, de falgamo hofpitibus non preftando. Ubi ca-
vetur : ne quis comitum vel tribunorum, aut prepofitorum, am milt turn
nomine, falgamt gratia, culcitras, lignum, oleum a fuis extorquent hofpitibus.
H îc tamen per falgamum intelligitur cella falgamaria, leu offi-
cina in qua falgamum aftervabatur & venumdabatur à fàlgamariis.
Conqucritur. Concil. Chalcedon. ad. xr. falgamarios fuilTe ordinatoc
Epifcopos ; unde gravilfimum in Ecclefia damnum.
1 In tribus Vatic. & in Norm, non folum k te, fed etiam k tuts fuctefforibus,
in prtdi&o oratorio.
* In Colbert, vet. legitur ad ealeem Ep. Menfe Mato, lndiH. at.
N o t * a b E p i s t . X X X V I I I .
* In Corb. Pratell. & Michaclino legitur, Libertino pretori. In Rem.
& Vatic. D. Expretori■ Si ex altcrutra ledione una eligenda nobis foret,
priorem cenleremus anteponendam. Nimirum conqucritur infra S.Greg,
de juftino qui Siciliz Prxtor fucrat, ex Ep. z. lib. 1. ad eum feripta; &
Libcrtinum, qui fortafle fucceflor ei datus fuerat, admonct hie ut ca
qui bus mederi neglexit Juftinus, emendet. Recinemus tarnen Prefeäo,
quia legitur in tribus Vatic, in Norm, quinque & in plerifque; aliunde-
quenon minus ad Prxfe&um fpedabat ea e medio tollere de quibus
expoftulat ländus Pontifex, quam ad Prxtorem.
* Vide in Cod. lib. 1. tit. p. defudtis ctlieolis, legem fudeos quof-
dam: ubi prohibentur Chriftianos ritus Emulate, crucem fuis immilcc-
re, &c. Guftanv. Cultum & honorem Elix exhiberi non improbat fan-
£ ftus Dodor, led malas fceleratilfimi Judxi artes. Alioquin legimusS.
Elix prophetx templum in Petrio a Zenone imperatore conftrudum, poll
reditum ex Pcrfica expeditione. In xdem Elix quam dominicum nun-
cupabant, babes epigramma S. Gregorii Nazianz. in edit. Leunclavii.
Conftat tamen in Ecclefia Latina, (altem ufque ad S. Bernardi tempora,
S. Elix nullum diem feftum dccretum fuifle: Bernardus enim in Ep. 98.
novx ed. refpondet ad quxftionem , cur ex juftis antioux Legis Ecclclia
fobs Machabxis diem feftum aflignavit.
* In Cod. lib. 1. tit. 10. fudeus fervum Chriftanum nee eompatare de*
bebit, nec largitatis aut alio quocumque titulo confequetur. Quftdftali-
quis Judeorum. . . . . . . . . »0» folum mancipii damno multetur, verirn
etiam capitali fententia puntatur, See. Et Lege fequente :Grtcus,feu Pa-
ganus, & Judeus, & Samaritanus, & alius heretieus, id eft, non exif-
tens orthodoxus, non poteft Chriftianum mancipium habere, 8cc. Lege
diftind. f 4. & extra, leg. j . tit. 6. de Judxis cap. z. Infm palfim de Ju-
dxis, necnon in Conciliis Gallix, ubi plura vioebantur Judxis permif-
fä; qux prolequi noftri non eft inftituti. Guftanv. Vidc infra lib. 4. Ep.
£ z i. & Eulebium lib. 4. dc vita Conftantini c. %j. ubi refert pinm Im-
peratorem legem tulifle , ne Chriftianus ullus lerviret Judxis ; & fi
quis Chriftianx religion is fervus penes Judxum deprehenderetur; ilium
quidem libertate donandum, Juaxum verö pecunia multandum.
N otjb ad Ep i s t . X X X IX .
a Recent, cd. redigere, inconfultis fane mfs. faltem antiq. & potio-;
ribus.
diverficas. Scripta igitütFraternitatis vcftræ rcle- A lentam adionem tuam præfatæ puellæ anima dc^
ventes, agnovimus quèd hi ,t qui contra b Ha-
drianum fratrem te coëpifcopum noftrum aliqua
dixerant modo cum eodem Epifcopo in amici-
tiam conveniflent j te magna nobis ad præfens
fada eft de eorum unitate lætitia. Sed quoniam
ca quæ dida' funt, indifeuffa remanere non pati-
mur Sedis noftræ Diaconum ad ea inveftiganda
dirigimus : quia nuntiati nos facinoris qualitas vehementer
impcllit ut ea quæ audivimus, diffimu-
trimèntum aliquod in defidcrio fuo fuftineat,
Epi stola XLI.
Àd Pantaleoncm Notarium.
Stuprator virginis aut lam ducat, aut corporaliter cafliga-
' tus in monafterium detrudatur. Diaconus captivus Eccle•*
fia fumtibus rtdimatur.
Grcgoriiis Pantalconi Notario.
lare nullatenus debeamus ; præfertim cum accu*
fatores te accufatum inter fe fccifle gratiam in- f ^ . . . .
dicaftis , hoc nobis neceffc eft fubciliùs perferuta- B X Z f i * Diaconus, filiarn fuam » à Felice fuifle.
I Ueftus eft nobis Evangelus Sipontinæ Ècclè-
_ ; ne fortafle eorum fit comparata concordia j
quæ fi, quod abfit, non ex caricate, fed ex præ-
mio fada conftiterit, majori hoc emendatione
pledendum eft. Nam nos qui canonicè, révélante
Deo, mala, fiquidem verafunt, refecare præ-
cedentia feftinamus, commiflam poftmodum cul-
pam fine vindida nulla rationc dimittimus c.
Epi stola XL.
Ad Petrum Subdiaconum.
Jftumtrium Diaconum, f i Epifcopatu dignum judicet, Ra- ^
mam mittat conftcrandum. Catellam fervam, f i animo
ftneero Afonafticum habitum petit, a Felice redimat.
Gregorius Petro Subdiacono Campanise.
A Nee aliquot dies tibi feripfimus, ut Nume-
riumDiaconum*Nucerjjpæ Ecclefiæ inter-
rogare b fubtiliter debuifles : te fi nihil effet quod
ci ad facerdotii gradum potuiflet obfiftere , hue
eum confecrandum Deoaudore tranfmittercs. Et
ideo fi fada interrogatione, quam diximus, fu-
praferiptum ad nos Diaconum tranfmiflurus cs,
clerum te populum civicatis ipfius admonere cu-D
rabis, ut cum eo quànticumque potuerint, venire
non différant, quatenus eis præfentibus, fi Deo
placuerit, te ordinandus fuerit, confecretur.
Præterea quia Felix defenfor puellam nomine
Catellam habere dicitur, quæ cum magnis lacry-
mis te vehementi defiderio habitum converfa-
tionis appétit, fed earn præfatus dominus fuus
converti c minime permittit : proinde volumus
ut Experientia tua præfatum d Felicem adcat, atque
puellæ ejufdcm animum follicitè requirar ;
quod dici nefas eft, ftupratam* Pro qua re hujus
præccpti audoritatc fuffultum ad Sipontinam ci- #
vitatem te proficifci necefleeft, te adhibitis tibi
fapientibus illic viris, cum omni fubtilitate ve-
ritatem curabis addifcerc : te fi ita repereris,
earn quam b ftuprâvit, àut uxorem fadis nuptia- 1
libus inftrumbmis accipiat, aut corporaliter cafti-
gatum in monafterium eum privatum communio-
ne, ubi poenitentiam peragat, tradcre feftinabis î
itaut nulla exinde ei fit quoquomodo egrediendi
iicentia, nifi hoc noftra permiferit fortafle præ-
ccptjo.
Præterea quia fupradidus Diaconus de hofti-
bus fe redemtum, ac propterea debitum habere
commémorât : ideo fi talem èjus fubftantiam non
efle cognoveris, quæ ad reddendum debitum ipfum
te fi ita efle cognoverit, pretium ejufdem puellæ £
luo dçmino præbeat, te hue earn in monafterio
dandam cum perfonis gravibus , Domino auxi-
liante, tranftnittat. Ita verb hæc age, ut non per
poflic fufficere , Felici fratri te coëpifcopo
noftro te imminere præcipimus, ut ejus pretium de
Ecclefia dare non différât : quatenus fuprafcriptds
Evangelus Diaconus fine tarditate aliqua à debi-
ti pomt neceflitate, cui eft fuppofitus, liberari;
E p i s t o l a XLI I.
Ad Felicem Epifcopum.
£ c cleft arum miniftcria , pecunia &c. Ecclefia Sipontina
deferibantur, quorum index Romam mittatur.
Gregorius Felici Epifcopo Sipontino.
PRopofiti noftri follicitudo nos vehementer
adftringic, utitarernm Ecdefiafticarum, Deo
auxjliance, debeamus providere caujelam, quatenus
in eis nulla poflit ex neglcdu evenire jadu-
rä. Proinde Fraternicas tua una cum Bonifacio,
necnon te Pantaleone latore pradentium , Sedis
noftrje notariis, res Ecclefiarum, qux apud Sipontinam
nofeuntur efle Ecclefiam , eurer fubtiliter
fingulas quafque deferibere :ut tarn minifteria Ecb
Forteis eft quem injuftè ab Epifcopis quibufdam condemijatum ab-
folvit Gregorius Bpift. 6. & 7. hujus Iudiäionis. Guftanv.
c Turon. cod. S. Gatiani, cui conciuit edit. PariE 1518. addit :
Menfe Junio, indict, x i.
N o t a a d E p x s t . XL.
* Nucetia utbsolim Campanix in Picentinis, nunc Principatus citerions
in Regno Neapolit. ad hue Epilcopalis fub Archiep. Salernitano.
b Id eft, curiolius, diligentids ; quo fenfo Ixpc à noftro Greg, ufurpa-
tur. In Epift. feq. cum omni fubtilitate veritatem curabis addifeere ; hoc
cß fummo ftudio, omnique follicitudine. Ita in Epift. 41. curet fubtiliter
fingulas quafque deferibere.
* Converti, habitu converfionis indui, Sanftimonialem aut ancil-
lam Dei fieri idem eft. De fervis fine domini confenfu ad habitum con-
verlionis non admittendis, lex ipfa naturx prxcipit, Evangelium confirmât
, canones agnofeunt, ftatuunr Imperatores & Reges. Jus cuique
fuum fervari, juris eft natoralis. Paulus 1. Timoth-. 6. Quicumque fitb
jugo funt fervi, &c. Et additur : 5i quis aliter docet, &c. quem textum
explicant Patres, Ambrolius, Primafius, Hieronymus, Chryfoftomus,
8c alii veteres : concordant novi commentatores. De canonibus legere eft
Canonem Apoll. 81. Chalcedonenfis Concilii c. 4. Gangrenfis can. j. Ca-
pitularis Aquifgrancnfis c. Z3, Gclafius Papa peenam aepofitioois & excommunicationis
decemit ad versus eos, qui contrarium fecerint. Re-
ferciir dift. 54. cum pluribus aliis au&oritatibus. Adde extra, lib. 1. tir.
iS. De fervdrum monachifmo, ignorante aut invito domino. Videarlc-
ûor Leonis Impcratoris conllitutiones 9.10.11 quas Icgillè non crit in-
jucundum. Imperatores tamen feveriùs adversds dommos infidèles edi-
xerunt, prxcipuc Judxos,’ ut fupra Ep. 38. oblèrvavimus. Vide in Au-
H H B (. c. i . Nov. i.J. c 4- HincCanon«pofleriotesin fervo-
Him gratiam mult. flatucruiH, «c citr. 4/ Judatir c. 1. & a.lib. Fi-
d.Vtïi domm «m f i n i ,, fid d . u m • liin.Mm. Heffitlius
in Paulum in cap. 6. B Timoth. de îltis tractat iuüus, quern confu-
le. De cadem matetia fæpc fit in fcquentibus Epiftolis mentio. Çuf-
* Fuifle nepotem Felicis Epifcopi Sipontini docet Ep. 43.
b Ea dë re multas leges videre ell in, Dig. ad Tegem Juliani, de vi pH-
blica. Aliquot etiam canones extr. de adulterio & ftupro. Deponebantut
Clerici in hoc crimine deprehenfi, & monafterio indudebantur pccDitcn-
tiam a£luri. dift. 81. cap. Si quis Clericus: Auget. Supponit vir eruditus,
ftupratorem Clericum fuifle ; quod ex poena ipfi iufli€ta facile poflumus