tîflimos confiliarios familiarefque delegit Petrum Diaconum , coætancum fuum, cum
quo poftea difputans, quatuor Dialogorum libros; compofuit. Et in 1. 4. c. 7j. Gregorius
fândorum miraculaPatrumcum Petro fuo Diacono,quæ perinquifitionematque relpon-
fionem protulerat, expofitionis altius ftudium interrumpens, fola nominum prænotàtione
diftinxit, Si in libros quatuor ordinavit, Sic.
Hadrianus Papa I. an. 787. in epiftola ad Carolum magnum pro feptima fynodo adio-
ne 5. cap. 1fi. citât Dialogorum c. 9. 1.1. his verbis : S. Gregorius in Dialogis fuis meminit
de S. Bonifacio, &c.
Anaftafius Bibliothecarius in vita Zachariæ Papæ ait, eum quatuor Dialogorum S .Gregorii
libros ex Latina in Græcam lingyam vertifle : obiit autem ann. 887.
Alcuinus Bedæ difcipulus St Caroli Magni prrcccptor , in fine libri de divinis Officiis
ubi de 3.7. Si 30. die pro defundis agit, teftimonium fuper ea re ex c. j j . 1. 4. Dialogorum
affert. Florebat ann. 790.
Hincmarus Remenfis Archiepifcopus, qui floruit an. 860. plurima in operibus fuis ex
Dialogis Gregorii teftimonia profert; ut torn, i.pag. 106.411.4fi0.jz4.337. j 48.&aliis, quæ
referre tædiofiim effet.
Pafchafius Ratbertus, Corbeienfis monachus, circa an. 8jo. in libro de Corpore Se Sanguine
Domini laudat cap. j8. lib. 4. Dialogorum.
Prudentius Trecenfis Epilcopus an. 843. librum fcripfit de prædeftinatione contra Jo-
hannem Scotum Erigenam, in quo nonnulla profert teftimonia ex Dialogis Gregorii, ut
in c. 17. num. i o . ' c . 19. n. 1. & aliis.
Photius Patriarcha Conftantinopolit. an. 870. in fua Bibliotheca cod. iji. poft elogium
Gregorii,de 4. Dialogorum libris ab eo fcriptis,'Si à Zacharia Papain linguam Græcam
tranflatis ita loquitur : Quin etiam vitas eorum qui in Italia claruiflent, faluBribus admiftis
narrationibus, quamor Dialogis concinnavit. Etenim per centum 8i fexaginta quinque
annos hi qui Latinam linguam ignorarent, fola utilitate hujus operis fruftrati funt.
Zacharias vero, qui hujus Sandi viri poil illud tempus fuccefîbr fuit, tantum opus Italiâ
conclufum Lp linguam Græcam vertens, communem utilitatcm orbi terrarum benigne ex-
hibuit. Taceo plurimos alios c Græcïs, Johannem Damafcenum, Euthymium &ahos, qui
Gregorium ob Dialogos ab ipfo feriptos Dialogum cognominarunt.
Regino Prumienfis Abbas, qui exceffit anno 904. lib. 1. de Ecclefiafticis difciplinis
c.198. narrat hiftoriam quæ habetur 1.4. Dialogorum cap. 31. de quodam, qui filiolam fuam
polluerat. ■ . * \ ^ $
^Concilium Triburienfe fub Formofo an. 895. cap. 17. Ut nullus in Ecclefia fepeliatur,
refertexlib. 1. Dialogorum cap.33. hiftoriamValentini cujufdam in Ecclefia fepulti, & ex
ea à dæmonibus ejedi.
Berno Augienfi.s Abbas an. 1010. in libello dequibufdam rebus ad miffam fpedantibus,
c. 11. narrat, quæ à beato Gregorio de Pafchafio Diacono feribuntur in lib. 4. Dialogorum
cap. 40.
Butchardus Wormatienfis Epifcopus plurima in Decretis fuis ex Dialogorum libro teftimonia
adducit. Vivebat an. ioööfWS
Algerüs Cluniacenfis Monachus, qui florebat an. 1030. lib. 1. de Sacramento Corporis
Si Sanguinis Domini, profert c. 31.lib. 3.' Dialogorum Gregorii.
Lanfrancus Cantuarienfis Archiepifcopus, an. ip8o. in libro de Corpore Si Sanguine Domini
c. 14. Si 10. argumentum fumit ex cap. 38. 1.4. eorumdem Dialogorum.
Idem facit Durandus Troarnenfis Abbas, qui circa an. 1073. florebat, in libro de Corpore
Si Sanguine Chrifti, parte fi. Si Guitmundus Averfanus Archiepifcopus ann. 1070. in
libro de veritate Euchariftiæ.
Anfelmus Lucenfis Epifcopus, qui deceffit anno io8fi. in colledione Canonum lib. 3. c. 14.
refert caput fere integrum 30.1.3. Dialogorum. Lib. ii.c. 139. affert teftimonium de Pur-
gatorio ex I.4. Dialogorum c. 39. Si plura alia.
Alulfus Monachus Tornacenfis, qui floruit an. IQ90. edidit exemplo Paterii, fèdlongè
Pateriano ampliorem librum infignem, compofitum ex omnibus operibus Gregorii, quem
propterea Gregorialem infcripfit : ubi teftimonia rendit in 11. Prophetas Si in alia quædam f.
Scripturæ loca quæ Paterius omiferat. Is itaque in exceptionibus tam fuper vêtus quàm fuper
novum Teftainentum innumera profert loca ex variis Gregorii Dialogorum libris. Ceterum
hoc
hoc opusa Alulfi extat in tribus voluminibus antiqua manu8ielcgantichara£tereexaratum,
in Monafterio Loiigipontis Orainis, Ciftercienfis, Diaecefis Sueîtionenfis.
Poffemus adducete plurimos viros infigneS,qui Dialogos illos apptobarunt, Sigebertum
Gcmblacenfem, Ivonem Carnotenfem, Honorium Auguftôdunenfèm, Rupertuni Tuitien-
fem, Bernardum Claravallenfem, b Gratiâtium, Petrum Lombardum, diitum Magiftrum
fententiatum, Guillelmum de Campellis, Canonicorum S. Viftoris Parifienfis Inftituto-
rem , ac poft Epifcopum Catalaunenlèm, Petrum Cluniacenfem, Albcrtum mao-num
Thomam Àquinatem, Bonàventuram, Si alios qui ad feculum ufque noftrum florucrunt.
Verùm ne fimus faftidio, ledorem ad eos remittimus,
Sed nec manuferiptos Dialogorum Gregorii codices enumerate operæ pretium eft, cùm
infiniti propemodum ubique inveniantur, nec ullüm fere antiquum Monafterium fit in
quo duo aut tria exemplaria Dialogorum Gregorii feripta non reperiantur.
Quibus machinis tôt teftium teftimoniorumque roburvaleant adverfarii infringere, non
fans video. Reftat ut quæ à ratione petunt, argumenta diffolvamus. Sufit autem tria
quæ maxime opponunt. Primum ducunt ex ftilo, quem in Dialogis omnino diverfum,in-
æqualem, Si inelegantem, barbàris Si corruptis'vocibus refertum aiunt, Si Gregorii inge-
nio, majeftateque prorfus indignum. i°. In éis multa mirantur, quæ funt penitus incredibi-
lia. 3°. Dodrinæ Gregorii quædam advetfantur, ut lib. 4. Dialogorum c. 19. ubi gehen-
næignem effe corporeum dicitur,cùm è contrario manifcftèdicat Gregorius 1.13. Moral,
c. 17. ejufmodi igneni elfe incorporeum.
Quodad ftilum attinet, agnofeo diverfitatem aliquam, non tamen omnimodam. Et vero
quis nefciat idem fere in omnibus fândorum Patrum operibus animadverti, 8i varium
effe ftilum pro varietate tradatuum acmateriarumîNequeenimeumdem efle orationum,
epiftolarum, hiftoriarum, dialogorum, Sic. ftilum, quis fanus afferuerit. Quamquam in
hifee Dialogis multa funt, quæ ceterorum Gregorii operüm ftilum', vim, elegantiam, im-
mo Si feientiæ altitudinem référant, utlegenri patet. Sed Si ipfam ftili diveifitatem non
mirabitur , qui viderit Gregorium ipfiim ingenuè fateri fe eümdem ftilum in folo opéré
Moralium obfervare non potùiffe. Sic enim loquitur l.n. Moral, c.i. Quamvisin prolixo
opéré effe culpabilis ftili mutabilitas non debeat,Scc.Et paulo poft: Immutationem ftili,lcdor
meus æquanimiter accipe, quia Si fæpe eofdem cîbos edentibus diverfitas placet codionis.
Ad phrafes Si didiones barbatasquod’attinet,quis nefciat multa ejufmodi in fândorum
Patrum tradatibus reperiri, qui non tam eïegantiæ Si puritatifèrmonis,quàm veritati Si fim-
plicitatiftuduerunt.Idque fc deinduftriafaditaflèfatetur ipfemet Gregorius in epiftola ad
Lcandrum Moralibus præfixa, ubi de his ita loquitur c. j. Ipfam arrem loquendi, quam magi-
fteria dtfciplinæ exterioris infinuant, fervare defpexi. Namficut hujus quoque-epiftolæ tenor
enuntiat, non metacifmi collifionem fugio, non batbarifini confufioncm devito, finis
motiifque præpofitionum, cafufque fervare contemno : quia indignum vehcmenter exi-
ftimo, ut verba cæleftis oracidi reftringam fub regulis Donati. Neque enim hæc ab ullïs
interpretibus in Scripturæ facræ audoritate fervata funt. Idem de vocibus barbaris dicen-
dum,quas Longobardorum 8i ahorum poj)ulorum barbaries in Italiam invexerat : unde
& jam Latinæ linguæ puritas velut lutoifto prorfus inficiebatur. Immo & ilia verba, pâul-
lo ut ita dicam rufticiora , non ipfius Gregorii, fed aliorum effe ipfemet profitetur in.
prologo Dialogorum: Id vero feire te cupio, quia in quibufdam fènfum folummodo, in
quibufdam vero Si verba cum fènfù teneo ; quia fi de perfonis omnibus ipfa fpedaliter
verba tenere voluiffem, hæc rufticano ufu prolata ftilus feribentis non apte fufeiperet.
De hiftoriis quæ in Dialogis continentur , nihil eft quod dicam, nifi quod Gregorius
eas referendo prout ab aliis didicerat, fidem fuam liberavit. Paucæ enim funt, quas ipfe
fe vidiffe, aut quibus interfuiffe dixerit. Fëdt quod plurimi fândorum Patrum fecerunt
in multis hiftoriis, quæ urique incredibiles videbuntur, fi ad rationis humanæ trutinam ex-
pendantur. Quia vero funt miracula, id eft fidem humanam excedentia, humano judicio
metienda non effe quis ambigatî Standum putavit rumoribus publicis, ubi teftes oculati
ipfi defuerunt ; cùm ex eo præfertim fidelium poffet âugeri pietas, Si nulla erroris aut fàlfi
a Alulfi opus in novum Teftàmentùm, Paterii nomine inïignicûm, prod lit têorfim Romæ anno i j j î . Sc inter S. Greno-
tii Opera ann. 1591. ac deinceps in.vanis..Qregoi‘ianisedicionibus, Hallucinationem oflcnfurifumusscùm Pateriumintegrum
& gcnuinum infla exhibebimus.
b Inferta Gratiani Decreco Dialogorum teftimonia quotquot occurrerunt in marginc nocare, quod neclexit Guflanvillxus,
nobis curæ fuit.
M //. H