S. Gregorii Papse I.
vladius occidere recufavit 3 A t inconfultis quidem mfs. in quibus una eademque eft ha c leBio :
Aut nefcis quia ea de qua fcripfifti bcftia I oris tui gladio occidi recufavit 3
In Epiftola 20. d im decima H H a n tea : Sin veto ita difcordia inter Vos partes fuas ar-
maverit, ut in timore fcandali voluntas veftra partes armavem. V b , mfs. e xh ib ent :■ ut m
tumore ’fcandali; nec aliter legi poteft citra fen fu s detrimentum & g ra v e mcommodum: agi-
tu r enim hie de tumore fuperbia , unde fca n d a la in Ecclefia Salonitana , contentionefique genera-
In Epillola z j . olim z S . Gregorius ju x ta fu p e r io ra ed ita , f e n b i t : Et tamen in ilia invi-
fibilium contemplatione fufpenfus (P a u la s ) ad cubile carnalium mentis aciem revocat;
cum in veteribus libris manu exaratis conftanrijftme legatur : Et tamen ilia invifibilium contemplatione
fufpenfa (P a u lu s ) ad cubile, & c . '
I n eju/dem Epiftola fe r ie alia editiones legendum e x b ib e n t : In his velut in quadrato lapidc
fanSte fidei ftrudura confurgit, & cujuflibet vitae atque adionis norma confiftit. Quif-
quis eotum & c . Sa n e non ad mentem fianBi D o c lo r i s , qui hoc loco quatuor Concilia acumcni-
c a , tamquam certam fid ei regulam p r o p o n it : de v i ta v ero moribus & aBibus nihil attingit. In
ha c tamen leclione ab editotibus gratis conftata eadem Concilia d icuntur , cujuflibet vitae atque
adionis norma. Sed lege u t in m f . Quia in his. . . . . lands fidei ftrudura confurgit . ac
cujuflibet vitae atque adionis exiftat, quifquis eorum foliditatem non tenet, etiamfi lapis
effe cernitur, tamen extra aedificium jacet.
Epift. 34- alias } } . in excufts exemplaribus ha c occurrunt : Si autem fortafle in caufa Dei
minus credor. A t f t fe r io attenteque libros mfs. confuluijfent ed ito res, legififent: Si autem effe
fortafle in caufa Dei nimius credor, & pro zeli mei ardore fufpedus fum. Q u a ultima v e r ba
mfs. leBionem mire conftrmant.
N eg le x im u s obfervare in inferiptione prima epiftola legendum ejfe e x unanimi mfs. confenfu:
Gregorius fervus fervorum Dei; quod tamen omijjum in vulgaris.
H a c modo fuffician t, u t ftudiofus L e flo r intelligat non inanem fu i j f e laborem, quern in recen-
fen d is denuo S. Gregorii Epifto lis , p e r annos plures ajjidue impendimus.
U b i religio f u i t quominus a recepta leBione recederemus, qubd plerorumque mfs. auBoritate
nite retur; fa t i s nobis v ifum eft diverfas lechones occurrentes annotarc, etiamft pro optimis ac g e -
nuinis hatferi potuififent. S ic in ep. 72. olim 70. cum obfeurum f i t quod legitur : Quia tantum file
parva nativitas fuit, ut nifi auxiliante Deo frumenta de Sicilia congregentur, fames ve-
hementer immineat ; & ’ longe praftantiorem cenferemus earn leBionem quam fu p p ed ita t codex
m f. V ita S . Gregorii, auBore Joh anne Diacono in Bibliotheca Bigotiana Rotomagi ajfc rvatus ,
fc ilic e t lib . z . cap. 37. Quia tantum hie parva fativitas, & • ubi fuperferiptum legitur, v e l fatio:
rerinuimus tam en , parva nativitas, in qua leBtone conveniunt tarn editi quam manuferipri co-
d ic e s , & ftngularem exemplaris Bigotiani leBionem notis inferuimus.
brorum e V. Sanato ac reftituto Epiftolarum t e x t u , de ordine turn librorum, turn ipfarum Epifihlarum
piiMamm j^m cogjtandum fu i t . A d libros quod a tu n e t , eorum ordo a c numerus ab indiBionibus, f e u annis
& °U°10" Pontificatus S. Gregorii repeti debent. I n Regiftro enim nulla continentur Epiftola , n ip q ua a
Greeorio jam ad regendam Ecclepam ajfumto fc r ip ta fu n t . Itaqu e cum p e r tredecim annos &
f e x menfes, paucis diebus additis, v i r fa nB ijfim u s Pontificis officio d cfunB u s f i t , fin g u li, pro ftmgu-
lis a n n is , Epiftolarum libri fu e r u n t ajftgnandi. H a c etiam ratione eofdem m m e ra v it Joh an. D ia -
conus lib. 4. v i ta cap. 7 1 . Poftauam enim cap. 6 t . d ix i t , Gregorium fedem Catholics & Apof
tolicx fandae Romans Ecclefiae annis tredecim, menfibus fex , & diebus decern obtinuif-
f e a c illuftraffe, fu b d it cap. 7 1 . quarum ( v id e lic e t E p iflo la rum ) tot libros in ferinio rcliquit,
quot annos vixit ( in Pontificatu.) Unde quartum decimum Epiftolarum librum feptimat In-
didionis imperfedum reliquit.
N o n difftmulandum tamen in ed itis , imb in pler ifque mfs. codd. le g i; unde tertium decimum,
& c . A t error g ra v is e ft, qui e x narrationis co,ntextu fa c i le emendatur. S i enim tot. fu n t
libri E p ift. Gregorii quot anni ejus in Pontificatu ju x ta Johan. D ia c . cum e x eodem feriptore &
aliunde conftet indubitatis teftimoniis Gregorium tredecim annis cum dimidio in Pontificatu v i x i f -
f e , ultimas Epiftolarum liber imperfeftus non poteft effe decimus tertius 3 f e d decirnusquartus. D e nude
liber imperfeBus Epiftolarum fep tim a IndiB ioni refpondet e x J o h a n n e : at huic In d iB io n i m i-
nime convenire poteft liber 13- u t liquet.
Praterea v eram leBionem in codice U tic e n fi f e u M ona fter ii S . Eb rulft optima nota ac .6001.
am o rum tandem deteximus. N e quis v e rb p u tet h a e jo h a n n i alia cogitanti & _parum attend
enti,
San£ti Gregorii Papæ L 479
denti c x c id iffc , acccdat ejufdem teftimonium in P ra fa tion e ad Johannem Papam : Si cui tamen,
inquit, ut aflblec, vifum fuerit aliter, ad plenitudinem ferinii veftri recurrens, tot charti-
cios libros Epiftolarum ejufdem Patris, quot annos probatur vixiffe, revolvat.
I ta legerat b a u d d ubii apud Joh an n em D ia con um Sigebertus Gemblacenfis monachus, q u i u n -
decimo fcculo florebat; h a c enim in libro de feriptoribus Ecclefiafticis a it : Epiftolarum tot libros
pofteris reliquit S. G r eg o r iu s , quot annos in Pontificatu vixit ; ia eft tredecim & fends.
. .
Opponi poteft I ld efa n fi Toletani Epifcopi tejlimonium lib. d e v ir i s illuftribus cap. t . ubi de G r e - ç,riants Epiftolis : Has, in q u it , uno volumine ardans, in libris duodecimdiftinxit,Régit
trum nominandum effe decrevit. H in c fortajfe data editoribus occafio laudatas E p ifto la s in duo-
decim libros fa ltem fp e c ie tem s d iftr ibu endi, cum tamen reipfa libros quatuordecim exhibeant om-
nes e x cu fi codices. N am liber fe cu n d u s bis numeratur, f c ilic e t In d iB io n e x . In d iB . x j . L ib e r
item feptim u s bis computatur, fcilic e t in IndiB ionibu s prima & feeunda.
A d tejlimonium v e rb S. Ild efon fi, rejjiondemus ipfum in leBione Operum S. Gregorii prorfus fu ijfe
peregrinum : unde p o fl commémorât as Epiftolas q d d it : Fertur & alia opufcula edidiffe egregia,
fed ad manus noftras nondum pervenerunt. N eq u id em E p ijh la s a d ejus noritiam p e r v en ijft
penè certum nobis v id e tu r . H in c Johanni D ia c o n o , Sigeberto, & omnibus f e r è m fs . q u i Grego-
rianas Epijhlas quatuordecim libris çomprehendunt fides magis adhibenda. E t f i enim nonnulli fine
m f .cod ic es , in quibus abfque ulla librorum dijtinBione laudata reprafientantur E p ifto la , nulli tamen
occurrerunt nobis, q u i eas in libros d iv id en d o , in pauciores quam quatuordecim parrianiur.
P ro duodenario librorum Epijhla rum numéro pugnare v id e tu r ha c noftri J o h . M a b illo n ii nota
ad Prafiationem Johannis D ia co n i : Sclediores Epiftolas in Decrctalium libros x i i . redegiffe
dicitur Hadrianus Papa primus, infra lib.4.cap. 71. S e d lagfus e ft ca lam i,p ra te r doBiftimi
Scriptoris mentem aberrantis , au t in typographos mendum hoc regerendum : nam in loco G r e -
goriana v i ta affignato, laudatus J o h a n . D ia c . non duodecim f e d duos tantum Decreta lium libros,
ab Hadriano P a p a collcBos commémorât. P raterea non h îc de fieleBis Gregorii Epiftolis D c c r e -
talibus q u a r i tu r , fe d de integra quarumlibet Epiftolarum ipfius complexione & colleBione : n t -
que curamus quot in lib ro s Ha dr ianu s Papa prad iB as Epiftolas partitas f i t , f d de d ivifione ab
ipfomet Gregorio inJHtuta fo lum eft controverfia.
VI. In rejlituendo EpiBola rum ordine magis laborandum f u i t . E x earum quippe tories ite - SpiaoUmm
rata leBione f a à l } compertum nobis f u i t , multos loco fu o motas fu i j f e , & alio tranfpofitas. V etus
ejfe malum probant plu rimi antiqui codices, à 700. circiter annis f e r ip r i, in quorum calce, m a x i- ,
me Normannorum m ult a colliguntur E p ifto la , cum hac inferiptione : Epiftolæ qux de fuperio-
ribus indidionibus prætermifTæ funt. In p ler ifq u e m f . e x ta n t 31. P lu r e s exh ib et P a u li D ia coni
colleBio ad fa n B um Ad ala rdum Abbatem Çorbeienfem m i f f s , quam exiftimamus ejfe Regijlri
Gregoriani fupplementum : nam e x 74. E p iflo lis in ilia contenusplurimas plerifque in m f . defiderari
o bfervavimus. N e q u e f i n e p o te ft ulla ratio excogitari cur paucas illas E p ijh la s , q ua u tp lu r i-
mttm n ih il fe i tu dignum nos docent, p r a ceteris deferibi curafifet v i r doBiJftmus & fapientifftmus.
C um itaque multas E p ijh la s extra R eg ijlr i ordinem vagantes i T f f i r ja s inv enijjent amanuenfes,
& qui ipfis fuc cejferunt typographi, eas intra v a r io s libros cogere, f e d v i x ullo p r ia s admbito
cr iterio, cceperunt. Inde mali lakes, & Epiftolarum prapoftera diffiofitio, qua e x rerum in E p iftolis
commemoratarum fe r ie , & hiftoria illius tempons v e l mediocri notifia fa c i le deprehende-
tur.
H o c v itium non latuit Petrum Guffanv itiaum , cujus h a c v erba f u n t , in P ra fa t. ad E p ifto - «
las : Porro ordinem cujufque Epifto la abfit u t ftatuam a u t propugnem. Imo plurimas alieno loco «
pofitas fp on te agnofeo. Do ceb unt paffim nota. N e c tamen receptam fe r iem interturbare p la ç a it , «
n e , quod in aliis quibufdam libris temere fa B um e f t , tenebras leBoribus offunderemus; quibus „
citariones Epiftolarum S . Gregorii p e r omne librorum genu s Jparfia, fièrent in u tile s , au t eerie la - ...
bortofa. «
Op tim a fa n e ra tio , qua tantum laborem a f e deprecari conalfatur v i r alias diligenrififtmus. E r go
cognito malo numquam mederi lic ebit i i s ib f i t a u tem , u t e x reftituto legitimo Epiftolarum
ordine, tenebras qjfundi.fufpicemur. Imo tenebra p o tin s , ubi nullus eft o r d o , fu n t metuenda. A t
e x ordinata rerum difipofirione lu x affulgct maxima. U t a d rem ipfam v eniamus , quanta d u -
bitatione ajluare necejfe eft L eB o r em , cum intelleBa e x prioribus Ep iBo la rum libris cujufdam n o -
ri Epifcopi morte, jÿ1 alterius in demortui locum ordinatione, poftea in librorum poBeriorum f e rie
leg it E p ijh lam a d ipfummet Epifcopum , quern jam e v iv i s fiublatum n o v i t , q u a fi r e d iv i -
Tom. I I . H h