verec. Sed qua: caufa eontigerit, ut eadem fcri- A bis tranfmifi, quxfuper a:gro$ mtiltis foletmira-
pta retiuercm , prsfentium lator vobis innotcf- culis corufcarc; nam ctiam de ejus catenis inte-
cet. Ejufdem tarnen domni Anaftafii animum co- riüs habetur. b Esedem igitur catenae , qua: illa b
gnofcitc, & quidquid ei de hac re placucrit, vc- fan&a colla tenuerunt, fufpenfa: colla veftra fan-
jftris mihi Epiftolis indicate. ftificent.
E p i s t o l a * X XIX.
Ad Ariftobolum Expræfe&um & Anti-
grapnum.
Ilium cottfoUtur , & rogat ut in epifiolis fuis e Latino in
G racism convertendis, non verba fed fenfum reddat.
i Gregoriusa Ariftobolo Expræfe£to de b An-
tigrapho.
A D explendum afFeaum meum, fatcor, lingua
non fuffiçic : fed quidquid de vobis
fentio , vefter vobis meliùs affedus dicit. Quh-
bufdam verb vos adverfit^tibus laborare audivi.
Sed non hac de re y aide contriftor, quia plerum-
que navis, quæ pervenire ad alta pelagi per proi-
peritatem poterat, in ipfo navigationis initio ven-
ro adverfantc repellitur, fed ad portum repulfa
c revocatur. Præterea fic prolixam Epiftolam meam
ad interpretaridum accipere fortajfife contigerit:
rogo, non verbum ex verbo, fed fenfum ex fenfu
tfansferte ; quia plerumque dum proprietas vçr- i
borum attenditur, fenfuum virtus amittitur.
E p i s t o l a * XXX.
Ad Andrcam Illuftrem.
De fua ad Ep'fcopatum affumùone dolet ; clavem a.carport
S. Petri tranfmittit.
Gregorius D Andres * Illuftri
OMnipotens Deus dulciflimo cordi veftro in-
dicet,quia &. abfens corpore, à caritate ve-,
ftra animo non recefli. Bona enim veftra, etiam .
f i volo, oblivifei non valeo. Hoc autem quod.
me ad Epifcopatus ordinem cognofcitis perve-
nifle, fi me diligitis , plangite : quia hîc hujus,
mundi tantæ occupationes funt, ut per Epifcopatus
ordinem pene ab amore Dei me videam efie
feparatum. Quod inceflanter defleo, arque ut pro
me Dominum.exoretis rogo. Præterea facratilfi-
mam clavem à fanifti Petri Apoftoli corpore vo-
N otæ ad E p i s t . x x i x .
a Forte is eft Ariftobalus, de quo Simocàtta lib: 3. hiftor. Mauric.
cap. 3. qui cùm effet domus régi* Procurator-^ Przfc&um Palatii vel
Curopalatcm vocant, iis fixir.Mxis oixtus vgetsJiu ) ab .Imperatore.
Mauricio ad cxcrcitum mi (Tus, ad fedandam feditionem inter : milites
exortam, quà verbis, quà muncribusduros 8c implacabilesanimosali- "■
quantulùm emollivit. Gujjanv.
b Antigraphus Canccllatium aut Notatium fignificat. Grxcis àrn^x-
Çtls, dictator, referiptor. Budzus Annotation, in Pandoftas ex ritulo de
officio Quxftoris, ait Contrarotulatores, Gall. Controllers., im -
%*<pùs, à Grxcis dittos : eorum autem feripta, *n(ygf.<px quafi contra
feripta. xrnyçpÇitf etiam diifti funt Magiftri feriniorum. Gujjanv.
ùmyçâÿtt* recenfere eft ac referibere : dicebatur autem referibere opuîf
fuum, qui emendandi animo illud rccognofcebar. Antigraphorurti in-
genio formabantur Principis fan£tiones, epiftoiæ, rcfponfa & referip-
ta : mentem enim tantum , non manum commodabant : poftquam verd..
diâaflènr, relegentibus librariis & feriniariis diftata recognofcebant
ac corrigebant. Plura videfis apud Hofmannum in Lexico. Fuo&um
quoque fuifle interpretis officio, declarant hase verba : Si prolixam Ep.
adinterpretandum accipere fortaffe contigerit, &c.
* Superiorem ad quatuor Patriarcbas Epiftolam 15. forte intelligit.
N o t a a d Ep i s t . X X X .
* Titulus.hic præfeélis prattorio , magiftris militum, aliifve digni-
tatibus przeipuis artribuebatur : immo Francorum Rcgcs, donee Chrif-
tianijfimi à Romanis Pontificibus didii funt, hocce gloriabantur titulo^
E p i St o l a ^ XXXI. Ui.
Ad Johannem Exconfiflcm, atque Patricium,
& Quæftorcm.
Clavem fanüi Petri, & de catenis ejus tranfmittit0
Gregorius Johanni a Exconfuli, atque b Pa- j
tricio, de Quæftori.
Onitatem Exccllentiæ veftræ expertus,tan- S
I ) to erga vos amore conftringor , ut veftra m*
memoria de meo pedore aboleri nullatenus pof-
fit. Sed contra amorcm non modicè contriftor :
quia quietem me quærere cognoviftis , & ad in-
quictudinem perduxiftis. Vobis quidem omni-
potens Deus , quia hoc bono animo feciftis, bona
æterna rétribuât ; fed me à tanto loci hujus
periculo qualiter voluerit abfolvat : quia ficut
peccata mea merebantur, non ftomanorum,.fed
Langobardorum Epifcopus fadus fum, d quorum d
fynthiciæ fpathæ funt, èe gratia poena. Ecceubi
me patrocinia veftra perduxerunt. Gemo quoti-
die occupationibus prefliis, relpirarc non va-
leo. Sed vos, qui adhuc valetis,e mundi hujus e
occupationes fugite : quia quantum in eo quifquc
profecerit, tanto, ut video, ab amore Dei am-
püùs decrefcit. Præterea facratiflimam clavem à
beati Petri Apoftolorum Principis.corpore vobis
tranfmifi, quæ fuper ægros multis folet miracu-
lis corufcare : nam etiam de ejus catenis interiùs
habet. Eædem igitur catenæ , quæ illa fanda
colla tenuerunt, fufpcnfæ colla ve^ja fandifi-
cent.
E p i s t o l a ^ XXXI I. , . „ u
^ Ad Philippum, Comitem Excubitorum.
Epifcopatui cur tandem confcnfcrit exponit ; Italia caufas
cotnmendat.
Gregorius Philippo,a Comiti Excubitorum. j,a
IN quantum homo difeutete inveftigarc ju- 'fha
diçia fuperna non fufficit, in tantum fub eis
yir illufter, ut’ ex ipforum diplomat ibus confiât. Formulam qua Jlhif-
tratus feu illufiris titulus conferebatur habcs apud Calîîod. lib. 6. Variar.'
Fôrm. xi. In exeufis legicur, Andrea ill. de Debiria. quar ultima verba
abfunt ab omnibus mfs. quos confultiimus. In Andeg. pro illuftri, legi- .
tur lllyrieo.
b idem Ep. ftquenti. ï.ib.3. Ep. 33. Lib. Ö. Ep. 6. Lib. t1.Ep.14. Lib:
ix, Ep. 7. Pari religionc, præfidii & cufiodkr caufa, moris fuit Evange-
lia collo fufpeofa gefiare. Johan. Chryfoft. hom. 19. ad Antioch. Al-
teferrd.
N o t a ad E p i s t . X X X I .
* De hoc titulo vide notam c. ad Ep. 3. hujus libri.
** De Patricïâtus dignitatc Caffiodorus lib. 6. Variarum Form. l.'VH
de Caffiodori V*tam a nobis gallicè feriptam lib. I. cap. J. num. 6.
' c Ita in Norm, duobus Teller. 8c plerifque mfs. In editis, Bona Ex*
cell. * Synthicit funt paßa, conventiones, à Grceco otw&HM. Spatba, gla-
dius; undc Sp ahartui • de qua voce vide cap. 14. lib. a-* Dial. Senfus .
igitur eft : 'Langobardorum pafta, contraiftus. id eft. jura omnia que
apud Romanos confiant ex paftis & coniraâibus, verfantur in vi 8c
ferro.
- * Id la'ico diftum animadvertant derlei. Gujfahv.
• N o t a ad Rp i s t . X X X I I . ;
i * Erat hic prxfcélus militum feu ftipatorum, qui nofte excubabant
in palatio principis. Vide Simocat. lib. 3. cap. n. Qujptnv.
yir Liber I. IndicHone IX. 5-22
«Jebet cervicem cordis inflederc : ut quia id quod A rate Ravennate à veftra exccllehtia detincri. Eu
Jîbi cribuitur, quo judicio difponatur ignorât, nec
ut Ecclcfia fine .Redore, & popufus, quafi fine
ad appecendum locum proeax infiftcrc, nec ad
repcllendum contumax debet inveniri. Undc in-
dignus ego ad fufeipienda Epifcopatus onera,
juflioni omnipotentis Dei veftræquc voluntatime
fubdidi : cui me præcfle largitatc magis gratiæ,
quàm judicii æftimatione voluiftis. Poteris eft
enim Deus, propter quern me indignum diligi-
tis, hanc vobis in perpetuum recompenfarc mer-
cedem, ut gratiam, quam indignis famulis ejus
impenditis, apud eum invenirc mukipUcius vafit
paftorc grex , defluat; & ibidem d infantes pro <1
peccatis abfque baptifmate moriantur; Et rurfus
quia non credinms quod eum cxcellentia veftra,
nifi pro aliqua probabilis exceffus caufa tenue-
rit, oportet ut habita fynodo palam fiat, fi quod
in cum crimen intenditur. Et fi tabs ineo culpa
reperitur, quæufque ad degradationem facerdo-
tii perducatur , aliam nceefle eft ordinatioucm
inquiramus , ne Ecclefia Dei in his fine quibus
earn Chriftiana non patitur efiTe religio, inculca
leads. Caufas vero Italia; veftra, qu»fo, excellen- B ac deftituta remancat.. Sin autem cxcellentia ve-
tia habeat commendatas; ut dum vos petentibus
libenter impenditis, omne quod a Deo petitis,
quantocius impetretis.
E p i s t ol a XXXIII.
Ad Romanum Patricium de Exarchum Italia?.
Blandum Epifcopum, au
cleftam fua
in Synodo judicari t t
I reverts concédât.
. Gregoriusa Romano Patricio dc b Exarcho
Italian.
SCribendi ad exccllcntiam veftram fi caufa
omnino nulla fuppeteret, nos tarnen cfle o-
portet caritate paterna de veftra: falutis incolu-
mitate follicitos; ut quod de vobis audire cupi-
mus , internuntiorum frequentia cognofcamus.
Prietcrca pervenit ad nos, Blandum Epifcopum
Hortenfis c civitatis, longo jam tempore in civi-
N o n T. X X X I I I .
. * Terrius fuit I Cali* Exarchus, in locum Smaragdi a Mauricio Imper.
fuffeftus. Morirur an. f?8. Ravennaeubi tunc temporis erat fedes Exar-
chorum Italia:. De eo Paulus Diacouus inhiftoria Lougob. 8c Rubeus
in hiftoria Ravennat. Gujfaim. *■
b Exarchus idem omnino eft ac Prafeflus, t quafi 7*if
w , a principe : quod ab eo ad regendam Icaliam mmererur. Erat autem
fummus inagiftracus, feilicet qui Imperatoris vices gerebat, fum-
inamque in Provincia audioritatem habebar, cujufmodi legimus Exarchum
Iraliar, Exarchum Africx, &c. Appellatus eft autem Exarchus
Ravenna:,quia nempe Exarchus five Pra-fecftus Italia: fedem habebat in ci-
vitate Ravenna. Primus autem Exarchi nonieu lubuir Longinus,qui a Ju*
ftino Imperatore ad tuendarfi contra Longobardos Iraliam mifTus eft. Vide
JPaulum Diaconum in hiftor. Longob. & Hicronymum Rubeum inhiftoria
Ravennacenfi. Gujfanv. floe loco Gufianvillzus videtur ex Itaiiz
przfcflo 8c exarcho unum eumdemque fummum conftituere magiftra-
tum ; fed perperam, cum Italia Tuos fimul haberet exarchos & przfe-
äos , ut ex Greg. Epiftolis planum fit. Supra Epiftola 13. inferibitur
Gregorio Italit Pripofito, feu Przfedlo. Infra in Ep. 37. & 38. Georgius
Icaliz przfe&us legitur , dum Romanus exarchus eft. Lib. j. Ep.
3. ad Johanneni Ravennatem Epifcopum: Sed per excellentijfimum Romanum
Patricium & per eminentijjimum PrifcHum , atque per alios
Civitatis ß it nobiles viros, &c. Lib. 5. Ep. 4O: legimus Gregorium
Trzfeftum labores vigiliarum 8c cuftodiz civitatis in Romana obfi-
dione pertulifie: fcilicet Przfeflus erat urbis. De Przfeöo urbis Ca(lied.
:Var. lib. 6. formula xv. Ditioni tut non folitm Roma commijfa eft, verunt..
. Tu etiam ex deftgnatis Provinciis ab äppellatione cognofcis. A
przfedlo annonz rationcs cxigcbat urbanus przfe&us. Inf. Ep. 37. Sed
quo & gloriofus vir Maurilio Exprtfeiio rationes fuas abfque fujpicione
cpprejftonis exponat, prtdiilus exctllentijftmus vir Domnus Georgius
Prtfellus rationes fine laceratione fut opinionis exequatur. Vide
Ep. xi. lib. 10. Multa addit GufTanvillzus de Exarchis Ecdefiafticis
qux non funt. hujus loci.
c Horranum, Orta Paulo Diacono, yulgö Orta, urbs olim Hetru-
xix ad fluviumTibcrim: nunc oppidum Patrimonii S. Petri, cujus Sedes
Epifcopalis iranfl.ua eft ad civitatem Caficllanam , Citta di Caftello.
Gujfanv. In tribus Vatic, legitur Hortonenfts.
** Quare , abfente Epifcopo , infantes fine baptifmo moriebantur ?
Quia baptifini Ordinarius minifter eft Epifcopus, 8c in illa folilm civitatis
Ecclefia qua .Epifcopus fedebat, olim erat baptifterium : hodie-
<]uc Florentix, Pifis, Parmz, Patavii, Bononiz 8cc. in fobs Ecclefiz
Cathcdralis Baptiftcriis infantes facris aquis intingui folcnt. Utrumque
probat Jofephus Vicecomes de antiquis Bapt. ritaccerem. lib. i.eap.
8. quod etiam obfervavit Mabillon. Itin. Ital. num. Sg Infantium veto
baptifmum celebrabat Epifcopus ipfc, ut videreeft in Sacram. Gregorii
cap. dc Sabbato fanRo. Cuius conjuetudinis, inquit laudatus Vicecomes
lib. 1. cap. x8. veftigium adhuc ( Mediolani) durat, ubi infantes hebdo-
tnada P aft he. vel Pentecoftes proximo antecedente in lucem editi, ad prt-
fipuam urbis Eccleftam deferri jubentur, ut iis ftolemni ritu hujus Eclira
aliter Ce habere , quàm de eo quod dicirur
cfle perfpexcrit, eum ad Ecclefiam fuam reverti
concédât, ut officium fuum in commiffis fibi ani-
mabus adimplear.' Menfe Martio, Indidione no* i
na.
E p i s t o l a XXXIV.
Ad Venantium Exmonachum Patricium Sy-
racufanum.
Vtnantium , ■ quod monafticum habitum dimiferit, inert-
C pat s ut quantocius refipifeat , hortatur ; quorummm
confilia ipfi audienda f in t , docet.
Gregorius a Vcnantio Exmonacho. Patricio ;
Syracufano.
M Ulti hominum ftuki putaverunt, quod fi :
ad ordinem Epifcopatus cveherer, b te al- J
loqui & per epiftolas frequentare recufarem. Sed j
clefit Archiepifcopus baptifmum miniflret ; 4 qua folemnitate qUemeum-
que Prefbyterum , tam urbis quam dicccefis abftinere cautum eft. Cone,
prov. 4. Prefbytcros tarnen prioribus feculis extra civitates baptizafle,
' notum eft ex Hieron. dialogo advcrfds Lucifcrianos : imo in ipfi EpifCo-
pali urbe aliquando baptizabanc ; non tarnen fine Epifcopi auRontate,
D inquit Tertull. de Bapt. cap. 17, Sanèolim baptifma nonnifi ex mandato
Epifcopi eelebratum, teftis eft Ignatius in Ep. ad Smyrneufes-J non licet
inquit, abfque Epifcopo baptise. Hîc iäauirit Guflànv. quam ob
rem dicunmr infontes abfque baptifmo moti,cilm quilibet utr iufquc fexus
viator, ipfo tefte Tertulliano, potuerit cos tingucre ? Arguta iu fpeciem
quxftio, fed reipfo vana : ciim fotis fuperque confier , non ea femper fieri
qui fieri pofTent-, quod exemplis planum fiet. Sine judice poteft quivis jus
fuum cuique tribuere, fine duce milites generofî armis inftrudH pofTenc
holles fugare : quivis Chriftianus i quovis erudito poteft neceflària dif-
cere , etiamfi Pallor abfit aut dormitec. Finganius tarnen nullum effo
judicem , ftatim impune grafTabuntur injufli ; nullum effe ducem, fu-
gabitur exercitus ; nullum eflè Paftorem , error, ignorautia, impietas
mvalefcent. Simili ratione quifque fidelis fine Epifcopi cura poteft pce-
nitere, poteft benc viverc, poteft baptizare in neceffitatc. Atpauci poe^
nitent, pauci benc vivunt, pauci baptizant, nifi Paftor immineat. Di-
latio baptifmi per Canones imperabatur : in tanta mora periculum,
r adde negligentiam ut proprix fie 8C alienz falutis. De-Tertulliani men-
te nondifputo, quam fortaffe leflor non aflèquetur Jib. dcBapr. cap. 17.
& 18. Neocxforienfis Concilii & Laodiceni Canones non obtrudo^
Unum dico : Laïci jus habebant baptizandi in neceffitate ; ufum non ha-
bebanr, aut fpe fanitatis decepti, aut timoré deterriti, ne in Canones
aufu temerario peccaflè vi deren tur. Vide Cone. Parif. VI. cap. 19. ubi
de abfèntia Sacerdotis, ac de hominibus fine confeffione, & de infan-é
tibus fine baptifmo plerumque mortuis. Gujfanv. Sed potiffimdm lege
Ep. xx8. Auguftin. ad Honoratum, prxfercim num. 8.
> e In Colb. hzc ad Epiftolam .fequentem yenantio 8cc. pertinenr.
N o XXXIV.
* Sic legitur titulus Epiftoiæ in omnibus Vatic. Regiis, Corb. Anglic.
Norm, nifi quod in uno aut aliero è Vaticanis deeft Syracufano. Ccte-
rdm de Cancellarii dignitate quam ei gratis conférant cditorcs , in omnibus
mfs. tam Epiftolarum quam'Johan. Diac. in vita S. Greg. al-
p turn eft filentium : unde refccandani duximus GufTanvillxi notam a<t
*■ vocem Cancellario. Idem Guflànv. in priori nota obfèryat in codicibus
Gemeticenfi 8c Audoënolegi yenantio & Exarcho Itaùt. Certè codices
hos ob oeufos habemus, ubi nullum hujus ticuli veftigium animad-
yertimus,- imo ùbique legitur, quemadmodum in titulo cxpjeffimus ;
nec Pratellenfïs & Lyranus cum Gcmet. 8c Audoeno pugnant, ut fin-
git vir doftus. Venantius, abjeélo monachali habitu Italicam duxerat
uiorem, ad quam EjÉ^ib. 9. ixj. ac duas ex illa Elias Barbarain & An-
toninam fufeeperap, jSIrquasEp. lib. 11.34. Ex Ep. 4a. iufra intelligi-
mus nonnullos Siciliæ Monachos, ad tantum nefas proftliijfe, M uxo-
res publice fortirentur. Johannem Syracufanum Epifcopum Ep. lib. ir.
3î- obteftatur Gregorius, ut horrationibus, prccibus, minis Vcnantiuni
motti proximum ad habitutn fuum redire, vel in extremis precuret.
Monachos quiuxoresduxifTcnt, cxcommunicat Conc. Chalccd. can.rtr.