T E L Y K E
Alwaar Symmachus, kai feiroofoußn auton,kai
tafkeuty autoti ekkenoofouß, enzy zullen htm
uitpitteti, en de (¡elfs vaten zullen zy ledig ma.
ken , anderen liebben ta kerafmata autou fun.
tripzoufi, deßlfs C hoornvormige ) drinkbetkers
zullen zy verirappen.
Dus is Moab vanderjeugd aan gerufigeweeß.
Sihon der Amoriten Koning had wel een gedeeke
van den Lande Moabs ingenomen Num.
X X I . 26. Maar de Moabiten moeften veiligea
ongekwek van den Ifraeliten leven, uit kracht
van hec Goddelyk Bevel Deut. 11. 9. Enbsangßigt
Moab niet, ende en mengt u niet met
henin dùnßryt^ wanttken zal ugene erffemjfe
van haar land geven. Alhoewel zy 00k onder
David en Jofaphat niet van oorlogen zyn be.
vryd geweeft, zyn echter de Moabiten gebleeyen,
Moabheeft indegevangeniße nietge'tjvan.
delt, zyne fmaakis in hem gebleeveny en zyne
reuk is niet verändert. Mamenclyk tot opdien
tyd toe, o^yncWieàtvreemde gaflenuk Raidcen
zoixdca komen, dewelke als kuipers deze
vaadze wyn zouden aftappen.
1 3 8 6 G E E S
word gebracht, voornamenclyk als deeze nederdryving
bevorderd word door daar by gemcngdecyerfchaalcn,
kryt, andere inzwelgcnde
dingen. Deze redengevingdiend tot opheldering
van den Text. Het ryke mgernfle Moab^
vertrouwendeophareheerlykheit, elk ander
Volk door eene lange lydgunningvanvoorfpoed
verfchaalt eindelyk, overvloeyende van
rykdommen en de wellullen opvolgende word
verwyfd, de deiigden achter de bank gefchooven
hebbende volgd op alle zoorten van ondeugden,
verwaarlooft alle die, het zy konften
of weetenfchappen, dewelke nodig zyn
ora het oorlog te i-oeren, buiten alle gevaar
zyndegeftelt word het zelve volle vadzig,tot dat
'ettzognim^ ktiyjyerskomeny diezodanigeverwaaidewynaftrekken,
zullen uitfiortmj dejfelfs
•Baun ziillea hdigm, deffdfs fkffihm mßakkn
zuttenßam: kaikiimnßn f de nederdryving als
gedaan zynde) aitton, kai Ca fkeuey autou leplou^
nouf ^kai taker ata auwißigkopzoiiH yZulknhcm
ter aar de '•¡^erf>en,en dejfelfs niaten influkkenßaan,
en deffelfs hörnen, zullen zy in ßukken kappen,
J e f e m . X L V I I I . vers 28.
ferlatet de Steeden, ende woonet inde SteenntKi , lyinwoonders-van Moab: enic
mrdet getyk eene dayve, die in de doorgangen -van de mont eenes hols neßelt.
Zie Hügel II. •Oers 14. Jez. LX. vers 8.
Jerem. X L V I I I . vers 34.
ym wegen Hefhons gekryt tot Eleale toe , tot fahax. toe , heUen hare ßemmt
'verheven, 'van Zoar tot aan Horonaim, die driejarigä 'veerz^, want ool^ de ina.
teren -van Nimrim pullen tot wnvoeftingeii mrden.
Zie Jez. XF. vers 5.
J e r e m . X L V I I I . vers 40.
Want <00 ^td de B E E R E : tiet ly fnel vUegen als een ^rent : ende h
^ne 'vleugekn over Moab mtbreiden.
Zie Jez. XLIX. vers ii.
Jerem. X L I X . vers 16,
Um fchrikiflykheit heeft u hedroogen, enie de trotskeit uwes herten, gy die woont in
de kloven der ¡ieenrotxfn , die u houdt op de hoogte der heavelen : al i^ud ¡"i
mv ließ ZOO hoog maken als de ^rent, zfio zal ik avan daarneder&ooten, ffrethS
de HEERE.
Uwe onruft cn Schudding, waar door gy alle Volkeren vcrfchtlktte, uweoprocren, welken gy verwekc.
Deze Text is byzonder wel toepaíTeiyk op
ons Zwitzerland in voorige dagen door ontelbare
Vryheeren gedrukt, het welk byna over
al de ovcrblyfzelcn vertoont van die geenen,
dewelke woonden in de kloven der Steenrotzen,
tn de hoogtens der hewvelen htelden. Bekend is
h e t , dat de Arenden zieh niet allecnlyk zeer
hoog in de luche zwaajen, maar cok op hoge,
ileilc plaatzen neftelen. Hoor G O D S aanfpraak
tot Job XXXIX. 30. h 't naaf
U1V bevel, dat den Arcnt zig omhoge verheft,
ende dat hy zynen nefiin de boogte tnaakt? vs.
31. Hy ivoont ^ ende vcrnacht in de Steenroize,
op dejcherpte der J/eenroize, ende der-va-
N A T U U R KUNDE.
ßer piaatze. Alwaar meer over deze zeer hooge
neft-making der arenden te vinden is. Als
de Üuden iets verhevens, trots en hovaardigs
wilden befchryven, zoo hebben zy onder anderen
de gelykenis genoomen van den Arenr.
Ook zelfs de Heidenfche Schryvers. Die by
den Uicleggervan Arifiophanes moeften als een
Arent boven alle andere vogelen vliegen naar
de wölken. Hierom wierd de Arent heilig of
goddelyk genaarad. Theion hoi anthroopoiphafin
einai monon toon orneoon. Arißot. IX. B.
32. kap. Hier van daan zyn gefprooten de
Verdichtzelen van den Arent in Jupiters fchoot,
van den blixemdragenden Arent. De Keizers
op Arenden gevoerd. welken de Romeinen
de eere der Vergooding wilden aandoen. De
Vorft, by aldien iiy in den droom fchcen op
eenen Arene te ryden, had eenen voorboode
van de dood, volgens de regels der Droomuicleggiog
by ir . B. 20. kap. By
1 3 8 7
de fnorkery der Edomiten by onzen Voor-
• uitziender en Öbadja vers 4, is te vergelyken
die verwaande pocchery van den Koning van
Babel, Jez. XIV. Jj. Ik zal ten hemel opkltmmen,
ik zal mynen throon boven de Sterren
GODS verhaogen, ende ik zalmy Zeiten op
den berg der 't zamenkontße, aan de zyden
van 't Noorden. fs. 14. Ik zal boven de hoogten
der wölken klimmen: ik zal den Alderhoogflen
gelyk worden. Insgelyks van Xerxes by
Herodotus VII. B. 10. kap. Geyn dePerßda
apodexomen too Dios aitheri bomoureoufan ^
wy zullen Perzie tot aan den hmel toe vertiefen.
Dat diisdanige Torenbeftryder zieh
toepafle dien tegenzang uit den hemel Jez.
X I V . Ii. lain de helk'\zultgy nedergeßooten
".¡jorden , aan de zyden van de kiiyl. En in
onzen T e x t , tk zal u van daar nederftooten,
fpreekt de H E E R E ; de LXX. ikeithen
katheloa fe. kap. XXIX..
Jerem. X V I t . vers 11.
Ziet hy ofkmen ende fnel -vliegen als ee« Arent, mde xam tileugelen over 'Eozrd,
Mtbreiden: ende het kerte van Edoms beiden ^al te dien dage wexfn als het herte
eener-uromne, die in mot is.
Tlamafktis is ßap geworden, ^y heeft haar gewendt om te •vlmhten, ende 't g e -
ringe heeft haar amgegree¡en-. benaawtheit ende fmerten als eener barendemoHwe
hebben haar bevangen.
Diis ook mede XLVIII. 4.0 Ziet, hy zal
fnd vliegen als ten Arent: ende hy zal zyne
vleugekn over Moab uitbreiden, Klaagl. IV.
19. Onzevervolgtrs zinfnelln-ge-jaeeß, dan
de arenden des hemels. Van het ylDyrifch Paardevolk
Jerem. IV. 13. Zynepierden zyn fnel-
Itr dan arenden. David van Sani en Jonathan,
dat zy geweeft zyn lichter dan arenden 2. Sam.
1.23. De Vogel-befchryvers weeten, dat de
Arenden groote en wyduitgefttekte vleugelen
hebben. ßreeder zal dit vertoont worden op
Ezcch. XVII. 3. by gelegendlieit van dien
grooten Arent, groot van vleugekn, lang
vm vier ken, voi van vederen. Dat zy zeer
fnel vliegen , en op den roof van boven neerßm
ten als de hlixetn. Jpufejus Boridor. I. ß.
Hier van daan ook by Feßus Aquilo i vebemnußlmo
volata adinßar aquiU: de Nootdewmt
van de alderfneinre vlucht cven als een
Arent. De Arent zelf van aißein, met geweit
gUreevtn worden, ergens op nederflorten.
Hier toe behoortdat oordeel, het welk GOD
den Joden en andere nabnurige Volkeren be-
»reigd , om door den Kaldeeuwen te doen
"•tyoeren Deut. XXVI I I 49. De HEERE
fliegen 11 een volk verheffen, van verre.van
"et emde der aar dm •. gelyk als een Arentvliegt.
AKvaar de L X X . haofeihormeyma aetou, Hieronymus,
naar de gelykenis eins Arents vliegende
met hejtigheit. By Homerm Iliad. XXI.
vers 252. is Achilles op den Trojanen hcvig
aanvallende aieios oimat' echoon, hebbende de
hevigheit eens Arents. Want by den Verklaarder
zyn oimata, geweidige aanvallen , hec
zelve met bormeyrnatabetekenis hebbende.
Hektor Iliad. XXII. vers 30S.
Maar hy, zieh omgekeert hebbende, valt
met geweit aan, ah een hoogvliegende Arent.
De Vergelyking der Smerten cn Schrikken,
dewelken Edom en Damaskus moeften verdragen
door den inval van Hebucadnezar , mec
de ween eener barende is des te minder ftilzwygende
voorby te gaan , om dat dezelve
ook clders in, de H. Schrift voorkomt. i.
ThelT. V. 3. Als zy zullen zeggen; Het is
vreede en zonder gevaar: dan zaleenhaaßig
verderfhaar overkomen, gelyk debarinsnoot eene
bevruchte vrouwe:endezyea zullen 'tgeensßns
ontvlieden. De ervarendheit is getuige,
dat de gedachtenis alleene als het wate van de
fmerte der baringe eene vrouwe brengt tot de
uiterfte beiiaeu\vdheden,zoo dat zy niet weet
waar zieh te bergen, het zweet breekt van alle
kanten uit. Dog de tyd om te baren naderende,
de vrucht met alle poging uitgang zockende,
de banden der buik uitgefpannen zynde.
de.bmnenfte opening der lyfmoeder by
trappen verwyderd zynde, het kind zelf nu
naby
II