’V' :!?;” !
iiii
1^1
I
H 4 C O M M E N T A R I I
4 -
ad caput strnatnr — Sulpic. ducatur. Deinde aqua lumen
fis tid a r iim constitiiatur Wratisl. Etiam Guelf, Luwen dat, sed
constituantur vulgatuin servat. Equidem egregiam lectionem duo-
rum Codicuin accipere non dubitavi et restituere Vitruvio in locum
vulgatae laminae — coiutituantur. Similiter in Plinii loco paulo
antea posito laminas locum vóbabuli lumina occupasse vidimus.
eaeque Jis tu la e — Sulp. Wrat. aeque. Sequentia verba ah eo
omittunt Sulp. Guelf. Wrat.
ne minus longae — Haec Guelf. Wratisl. omittunt. Gum
locundo Rode lange edidit. Deinde in singulas M C C omisso
pondo Sulp. singidis 4Vrat. singulas dedlt Tocundus, quod vitlum
correxit Philander. C C C C \ atic. i. Sequentem numerum Vatic. 2
ponlt D C C C .
tricenariae — Sulp. trecenariae. Deinde quindenum Sulp.
Pro numero C X X Vatic. ponunt C C X X .
pondo X C P ' I— Sulp. Vatic. Guelf. Wrat. ponunt C. Deinde
£ longitudine Wrat. Postea laminarum Guelf. W'^rat.
Namque quae — 4Vrat. omlslt quac. Deinceps lamina Sulp.
Guelf. Wrat. Foste.A Jis tu la e perficietur y^rat. Denique lamina
Sulp. reliqua Wrat. Nunc de re videamus. Palladius IX cap. i 2.
Mensura ver o fistidarum plumbo servetur hniusmodi. Centenaria
X pedum mille ducentas lilra s haheat. Octogenaria noningen-
tas L X : quinquagenaria sinuliter X pedum pondo sexcenta:
quadragenaria pondo quadringenta L X X X : tricenaria pondo
trecenta sexaginta: vicenaria pondo X L : ocLonaria pondo no-
naginta sex. in quo loco mire variant numeros primae Editiones,
de quorum propoitionibus veris restltuendis satis coplosa est Ges-
ueri annotatio ad istum locum repetita in nostra Editione p. 167.
Nos bic auctoritates scriptoium veterum prlraum explicabimus.
Plinius igltur 3 1 sect. Fistulas deniim pedum longitudinis
csse legitimum es t: et si quinariae erunt, sexagena pondo pen-
d ere; si octonariac, centena: si denariae, cenlena vicena ^ ac
A D L I B R I V I I I . C A P U T VI. 4. 145
deinde ad lias portiones. Denariae appellantur, cuins laminae
latitndo, antequam curvetur, digitorum decern est, dimidioque
eins quinaria. ubi vides numerum octonariae variari. Is videlicet,
qui a Plinio ponitur et in primis Palladii Editionibus, idem in
libris scriptis Vitruvii reperitur, merito tarnen correCtus a locundo,
quia peccat in proportlonem, quae in fistularum omnium latltu-
dine div'ersa tarnen aequalis servatur. Quae quidem ratio quam
vera sit et diverso lumini fistularum conveniens, , alla est disputatie
ad nos iam non pertiuens. Sed ponemus tarnen locum Fron-
tini p. Qo- rationem modulorum in fistulis prlmum adhibitorum
cum origine explicat. Aquarum, inquit, moduli aut ad
digitorum aut ad unciarum mensuram institiiti sunt. — Postea
modulus nee ah uncia nee ah alterutro digitorum originem acci-
piens inductus, ut quidam p u ta n t, ah A g r ip p a , ut alii a plum-
bariis per JAitruvium architectum in usuni iirhis, exclusis prio-
ribus, venit, appellatus quinario nomine. Qui autem Agripparn
autorem fa c iu n t , d icu n t, quod quinque moduli exiles et velut
puncta, quihus olim a qu a , cum exigua esset, d iv ideb a tu r, in
unam. Jis tulam coacti sunt. Qui Vitruvium et plumharios, ah
eo quod plumhea lamina p la n a , quinque digitorum latitudinem
liabens, circumacta in rotunduw, hunc fistulae rnodulum
ciat. Sed hoe incertum e s t ; quoniam cum ciremhagitur, sicut
interiore parte attrahitur, ita per illa in , quae Jo r a s spectat,
extenditur. Maxime prohabile est, quinariam dictain a diametro
quinque quadrantum, quae ratio in sequentihus quoque
modulis usque ad vicenariam d u ra t,. diametro per singulas ad-
iectione singulorum quadrantum crescente, ut in senaria, quae
sex scilicet quadrantes in diametro hahet, et sejstenaria, quae
septem,' et deinceps sirnili incrernenio usque ad vicenariam.
ductio — Wrat. ductionel Sequentia sic scrljrta habet Sulp,
sed ad lihrarnenta necesse est siihstruere intervalla. Fran. Guelf.
Wrat. sed intervalla necesse est substruere ad libramenta. Postea
Cummefit, a d Vitruv, II. * lO
.'i :
; i j ' :■
1.1 '!
i ; ,