, T'
.'3 :
138 C O M M E N T A R I I
debetur. Frontinus erogatoriuni moclulum dicit, cui respondet
acceptorhis. Deinde e castello per modulum erogatorinni ero-
gabatur aqua, non vero ex erogatorio in castelluin inducebatur,
iit demonstravit annotatie Poleni ad Frontini sect. 33 p. 93. De-
uique idem Polenus p. 101 contra Balduin rnonet Frontini aevo
plura quam olim castella aquaeductuuni facta fuisse. Nam Frontinus
castella privata noininavit, quae Vitruvius ignoiavit. Nam
sect. 16 p. 7 est: cjiiot castella publica privataque s in t, et ex
his quantum publicis operibus, qnantum muneribus ( ita enim
cultioves appellant), qnantum Incubus, quantum nornine Caesa-
r i s , quant um privatorurn usui benef-icio Principis detur. De
his privatis est locus sect. 27 p. 37. E s t au tem f e r e nunc in
usum, cum plures quinariae impetratae (fuerint) ne in v iis
saepius convulneretur una f i s t u la , excipiuntur in castellum,
ex quo singuU suiim modum recipiunt. Superest ut doceamus
imniissarium recte liabere, nee esse in emissarium mutandum.
Verbum scilicet fuit aquariis et legibus aquariis solenne immit-
tere aquam in castella et lacus; adeoque ipsa receptacula recte
immissoria dicta fuerunt. In lege apud Frontinum sect. 129
p. 222 est: quorum hortorum praediorum locorum dominis pos-
sessoribusque aqua data xel distributa est vel c r it, saliat,
distribuatur, d iv id a tu r , in castella (unde dividicula fuerunt
castella dicta) lacus immittatur. Unde coniicias, quae Vitruvio
sunt immissoria et receptacula, aevo isto, quo lex fuit illa
perrogata, lacus fuisse appellatos, qui vocabuli usus videtur
etiam obtinere in lege postea ponenda, ubi aqua caduca vocatur
quae ex lacu humum accedit. Alia significatione dixit Frontinus
p. 172. Agripp a — descripsit, qidd aquarnm publicis operibus,
quid lacubus, qidd privatis daretur. Hahidt et J-amiliam pro-
priam aquarum quae tueretur ductus atque castella et lacus.
inter receptacula — Vulgatuin intra mihl vitioaum videbatur,
quare correxi.
cum abundaverit — Intelligenda est a qu a , quae haud sclo
an librariorum culpa excidisse putanda sit. Deinde medium rece-
AD L I B R I V I I I . GAP UT VI. 1. 139
ptaculum vel immissorium humllius intelligere oportet, recte
adinonente Perralto.
in omnes lacus — I. e. pertinentes ad omnes lacus ct sallentes.
ex altera __ Sulplc. in altera. Sequens in balneas vectigal
locundus temere mutavit in balneas ut vestigal. Nobiscum facit
Sulp. Fran. Guelf. Wrat. quodannis Wrat.
ex tertio in domos — Vulgatum ex quïbus tertio admonente
Perralto correxi; quam correctlonem plane necessariam verteiido
expresserunt Galiaril et Rode, vitium tarnen oratioius Intactum
reliquerunt. — Sulp. domo, Guelf. Wrat. domus dant. Paulo
post domo Wrat. dat pro domos.
nc desit — Temere locundus ita ne desit dedit, contra fidem
3nlp. Guelf. 3Vrat. IVIale Rode edidit privatas. Ita ne desit et eet.
poterunt— Wrat. potuerint. Avertere aquam estex publico usu
avertere et in suum ducere per fraudem. Perraltus de loei obscu-
ritate questus ita verba Vitruvii reddidit: et ainsi Ie Public aura
ce qui lui est nécessaire par cette distribution qui empecJiera
que l'eau qui est destinée aux necessites publiques, ne soit de-
tournée, parcequ elle viendra du regard p a r des conduits par-
ticidiers. Ita fere etiam Rode hunc locum interpretatus est.
Mihi locus bic Vitruvii a llbraiiis turbatus fuisse videtur. Cau-
sam statlm edit Vitruvius, cur trla receptacula aquarum posuerlt,
ex quorum uno fistulas in domos privatas duxit, cum reliquo-
rum duorum fistulae serviant lacubus, salientibus et balneis, ld
est usibus publicis. Causa vero baec est: ut qui privatim diiceut
in domos, vectigalibus tueantur per publicanos aquarum ductus :
quae vertit Perraltus: que les particuliers, aux maisons desquels
on aura accordé de l’eau, payeront aux receveurs des im-
p o ts , de quoi aider d entretenir les aqueducs publics. Hunc
secutus est Galiani, ipse etiam de loei obscuritate conquestus:
a motivo, che il daz io, che si riseuote da’ particolari, clie ne
derivano Vacqua, si paglii agU appaltatori jjer lo manteni-
1
I ,'
)