■'i-e,:
il;
JS. i. 1
■■■ïl
C O M M E N T A R I I
iiti specus ^ suh terra erit struendum. Cetprum speciim esse
subterranenm mealum, per quem acpia duca tiir, verLis Ulpiani
Pandectamm libro 45 de rivis aiinotavit Philander; et sic speciis
e piscinis in mare ( per montes sinus Baiani} perducere dixit
Vano R. R. 3, 17, p, De obliqua ductione postea videbinius.
ad fastig iitm — Sic "Varro R. R. I, 14, 2. fastigiinu habet
J'ossa f ut exeat aqiia. i. e. sit declivis. Iterum I, 20, 5 quo
fa s t ig io sit fu n d n s , videndnm.
tophns erit aut saxitm — Guelf. Wrat. tnfns. Dictionem
in suo (intellige saxo vel topbo) sibi canalis excidatur illustravit
Philander appositis exemplis Plauti in Ampbitruone: teln sno
s ib i, in Captivis; suo sibi succo , et Terentii in Adelphis ; suo
sibi gladio.
solum, parietes — Rodiana ex Sulp. Fran. Guelf. Wrat. revo-
cavit scripturam vitiosam ; solum, et parietes: nulla edita ratione,
cjuam equidem excogitare non potui. — Postea perducantur est
in Sulpic.
Puteique ibi sint J^acti — Tta Vaticani libri cum Fran. ita est
in Sulp. et Guelf. Vocabulum omisit Wratisl. Deinde inter duos
s it actus recte ex Sulp. Aatic. Fran. W^rat. Guelf. revocavit Rodiana,
cum locundus inter duos sint actus edidisset. Perraltus,
quum existimaret puteos ita nimis crebros fieri, scribi voluit inter
ditos sint actus I I , vel bini. At ipse Perraltus simul commemo-
ravit in aquaeductu prope Versaliam per montem arenosum ducto
puteos pari fere intervallo distare aeque crebros. Quai e non erat,
cur Perralti coniecturam veluti necessariam piobarent Galiani et
Rode in annotatione versioni adiecta; Vitruvius enim tam crebros
puteos videtur in arenoso aut terreno monte tantum fieri voluisse;
Ideoque addit: puteique ihi sint Ja c t i. Quam scripturam cum
locundus in ita mutaret, fecit, ut viri docti de veritate praecepti
ita in universum de puteis omnibus positi dubitarent. Actus
autem est 120 pedum, quos ad orgyias Gallicas (toises) vigiriti
vel paulo minus redigit Perraltus. Puteos Philander interpretatur
aestuaria, quibus respirare possit perfluens aqua et vis spiritus
AD L I B R I V I I I . C A P U T VI . 3- 143
relaxetur, ne conclusus aer cursum aquae moretur. Similia spira-
menta mox AAtruvlum columnaria dicere. Comparavit Galiani
locum ex libri I cap. 1. ubl est de aquarum ductionibus; in cur-
sibiis enim et circuitionibus et librata planitia expressionibus
,spiritus naturales aliter atqne aliter f iu n t , quorum oJffenAoni-
bns rnederi iiemo poterit nisi qui ex philosophia principia rermn
iiaturae noverit. Denlque Rode attullt locum Plinli 3 1 sect. 31
vel c. 6, qui ante Ilarrlulnum ita vulgabatur: libramentum aquae
in centenos pedes siirsum elici minimum e rit: si uno cuniculo
'veniet, in binos actus: laminae esse debebinit, per quas sur-
gere in sublime opus fu e r i t , e plurnbo. Subit altitudinern ex-
ortus sui. At nunc in Harduini Edltlone est ex Codd. editum.
centenos pedes sicilici minimum: si cuniculo v en ie t, in binos
actus lumina esse debebunt. (^iiam siirgere in sublime opus
J-u e rit, e plurnbo veniat. Subit altiliidiném exortus sui. Prioiis
partis emendatlo debetur Pintiano, cui libri Gronovli et Harduini
adstlpulantur. Alteiius partis medicinam idem Pintlanus in egregio
libro Toletano reperit, ubi non solum est lumina scriptum, quae
puteos Vitruvli interpretatur Hardulnus, sed praeterea; ^uam
surgere in sublime opus Ju e r i t , plurnbo subeat. Subit altitu-
dinem exortus sui. Quae scriptura, ab Harduino non comme-
morata, alteri vel ideo praeferenda esse videtur, quod ita apparet
causa corruptelae et onnssi verbi subeat, quod statini sequitur
Subit. Ad rem veto ut tandem veniamus, Plinius puteum inter
binos actus collocat; verum is modus potult Plinii aetate adhi-
beri, nee debet nos movere ad tentandam Vitruvii diversum tra-
dentis scripturam; deinde in universum ista posuit Plinius; contra
Vitruvius modum puteorum in arenoso vel terreno solo collocan-
dorum deflnire voluisse videtur. Puteos hos Frontinus seniel
nominavit sect, 39 P* róo. ubi est; Jllarciae et d a iid ia e ac reli-
quarum aquarum splendor a capite integer nihil aut minimum
pluvia inciuinatur, si pliitei exstructi obiecti sint. Unde apparet
puteos istos opere structili factos fulsse; talesque etiam Vitruvius
fieri voluisse videtur.