' . f: i
14^ C O M M E N T A R . i l
meiito degli acquidotti. Galianum sequitur Rode, qui cum Edi-
tione locundi verba male sic distinxit; uti qui privatirn ducent,
in domos, 'vectigalihus tueantur per jmblicanos, aquavmn du-
ctus. Galiani locum Frontini posuit sect. 94 bunc; Apiid anti-
quos omnis aqiia in iisiis publicos erogabatur, et cauturn ita
J-u it , ne quis p riva lu s aliarn duca t, qitam quae ex lacu humum
accedit, {haec enirn sunt verba legis) id est quae ex lacu abun-
d a v it ; eam nos caducani vocamiis: et haec ipsa non in alium
usum quam in balnearum aut Jullonicarum d abatu r, eratque
vectigalis statuta merces, quae in publicum penderetur: aliquid
et in domos principum civitatis dabatur, concedentibus reli-
quis. — Tutelam aiitem singularum aquarum locari solitam
invenio, positarnque redernptoribus necessitatem, certurn nunie-
rum circa ductus extra urbern, certurn in urbe servorum opij'i-
cum habendi. Ponit deinde Galiani, ab Augusto et sequenti-
bus Imperatoribus tutelam aquarum non fuisse locatam redem-
ptoribus, vectigal aquarium sublatum, et ex aerario et ex fisco
Caesarum curae aquaeductuum impensas fuisse solutas. E x qua
annotatione Iioc tantum pertinere ad locum Vitruvii illustrandum
videtur, quod aquae impetratae a privatis ad benejicia Caesarum
referuntur, adeoque gratis datae esse videntur. In loco Frontini
p. 203 memoratur quidem reditus vectigalium ad ius aquarum
pertinentium, sed locus iste lacunosus et vitiosus est in Codi-
cibus scriptis; locundus lacunam ita interpolavit, ut ex hortis
a ed ijic iis v e quae sunt circa ductus aut castella aut munera
aut lacus poneret: contra Editio princeps babet ex olivetis quae
sunt et eet. Veruin totus ille reditus non ad ipsas aquas erogatas
in usus piivatos spectare videtur, sed potius ad usum fructum-
que quem privati regione circa aquaeductus occupata percipiebant.
Consilium igitur Vitruvii fuit aerarium onere sublevare impen-
sarum, quas tutela aquaeductuum exigebat. Atque haec quidem
una fuit causa, quare Vitruvius castellorum aquas in tria distri-
bueret receptacula, horumque. unum singulare fistulis ad domos
privatas assignaret. Altera fuit causa, ne publico aqua unquaiti
a d L I B R I V I I I . C A F U T V I. 2. 3. 14^
deesset, si forte in privatos usus aversa fuisset ex ductione
publica. Sed liane causam non suo loco posuit Fitruvius, sed
potius in alleno abiecit, ubi de divisione aquarum inter immis-
saria loquitur. Quod cum animadvertisset Perraltus , de obscuri-
tate loei questus est, et verba, Haec au tem quare hae sunt
causae, vertit: E t i l j a encore une autre raison de cette distri-
hution: quem secutus est Rode; contra Galiani verba singula
Vitruvii annumeravit vertendo. Atqui Vitruvms hae sunt causae
ait: igitur non fuit una, sed plures. Unam tarnen vulgo positam
videmus; ut aperte Vitruvius secum ipse pugnare videatur. Sed
salva est res; altera causa a librariis fuit in alienum locum trans-
lata. Totus igitur locus sic est legendus: e x tertio in domos
privatas. Haec autem quare divisa constitiierim, hae sunt causae:
uti ne desit in publico: n o n e n im poterunt avertere, cum
habuerint a capitibus proprias ductiones: et qui privatim ducent
in domos, vectigalibus tueantur per publicanos aquarum ductus.
Ita omnla ordine procedunt, nee est quod quisquam de obscuritate
loei conqueratur. De meo nihil addidi nisi copulam e t, quod
mihi licere putavi non minus, quam olim sibi licere existimavrt
locundus ita adiungere; quo tarnen facto oratio Vitruvu nee luci-
dior nee elegantior fuit reddita. Ceterum vel sic tarnen ex hoe
Vitruvii loco apparet publicanos curam tuendorum aquaeductuum
redemisse eo tempore, quo sunt haec scripta.
! I
i.' i ■
faciendum — Su]-p. faciundum. Deinde spectus Wrat. Pal-
ladius 1. c. S i quis moiis interiectus occurrerit, aut per latera
eius aquam ducemiis obliquarn aut ad aquae caput speluncas
librabimus, per quarurn structuram perveniat. vel potius, ut est
in plurimis libris, per quas structura perveniat. Compendium
Architecturae; ad Ubramentum caput aquae uti speciis sub terra
erit struendum, aut roboreis canalibus aquaeductus componatiu.
Sic tertia adiungitur ratio. Sed locus bic Compendii vitiosus esse
videtur atque ita emendandus; ad Ubramentum capitis aquae.