kap en pij of eene non in mantel met plooien. Werkelijk gevaarlijk
zijn overigens de verstikkende dampen van zwavelig zuur en zwavel-
waterstof, die met groot geraas uit vele openingen van den bodem
.vlöeien. Toen plotseling eene windvlaag mij die in het gezicbt
dreef, moest ik hevig hoesten en dadelijk de vlucht nemen; ik
hoorde, dat reeds dikwijls bezoekers daardoor waren flauw gevallen
en slechts met moeite gered werden. De begeleiding van een
Inlandschen gids, die met het terrein bekend is, is dus ook hier
niet overbodig.
Yan den hoogeren rug van het zadel, dat de beide kegels van
den vulkaan verbindt, genoot ik, na over steenen en lavablokken
naar boven geklommen te zijn, een prächtigen blik over het wilde
landschap; daar, waar de bres van den noordelijken wand zieh
opent, zag men in de verte over den dalketel van .Garoet eene
reeks andere vulkanen, en daarboven prächtige .donkere moesson-
wolken. Nu begonnen echter ook de wolken, die zieh intusschen
in de buurt verzameld hadden, met regen te dreigen; om ddn uur
ving ik den terugweg aan, en was om vijf uren weer te Garoet.
De p l a n t e n g r o e i v a n d e n P a p a n d a j a n lijkt over het
algemeen op dien van den Kawah Manoek, maar is bovenop veel
schaärscher. Reeds onder de kraterbres is de boomgroei zeer ge-
reduceerd; een groot deel van de berghelling wordtdoor de blader-
looze, zwarte stammen van doode boomen bedekt, die door de
vergiftige dampen of door den aschregen der laatste uitbarstingen
dood zijn gegaan. Tot dichtbij den kalen kraterbodem groeien slechts
weinig planten: polypodium vulcarjicum, rhododendron retusum en
de groote boschbessenstruik, vaccinium varingiaefolium; eindelijk
blijft de laatste alleen over. le ts lager is een armzalig kreupelbosch,
dat uit een acacia met fljne veerachtige bladeren bestaat: albizzia
montana. Zijne knoestige stammen zijn vol talrijke, ronde zwarte
uitwassen, die de grootte van het menschelijk lichaam .bereiken;
deze steenharde galnoten ontstaan door een brandpaddenstoel, een
uredinee. Verder. beneden kwam onze gewone adelaarsvaren weer
voor den dag fpteris aquilina), en kon ik weer mijn hart ophalen
äan de lichtgroene, dichte tapijten der schoone. gleichenia.
Om nu ook het noordelij'ke en westelijke deel van het dal van
Garoet te leeren kennen, reed ik den volgenden morgen vroeg,
11 Januari, in een wagentje naar het ödn uur verwijderde, be-
roemde meer van Ba g e n d i t , welks oppervlakte dicht met lotos
en zeerozen bedekt was. Anders vond ik er eigenlyk niet veel
aan; ik vermoed, dat het zjjn goeden naam aan de prettige
picknick-partyen t e danken heeft, .die men dikwijls daarheen
maakt.
Op den terugweg bij het dorp Trogon aangekomen, sloeg ik van
hier de straat in, die zuidwesteljjk naar Tjipanas vöert, eene kleine
badplaats, met warme bronnen, aan den voet van een anderen,
nog. werkenden vulkaan, van den geweldigen „Do n d e r b e r g ”
Goenoeng Goentoer. Deze vulkaan, 1982 meter hoog, sluit het
bloeiende dal van Garoet als eene vesting met hooge gecreneleerde
muren en tinnen tegen het westen en noodwesten af. Hij.vertoont
zieh met drie mächtige toppen gekroond, waarvan de middelste,
hoogste, tegen de beide andere terugtreedt.' Tegenover deze schijnt
de groote krater door eene diepe inzinking afgebroken, waardoor
een breede, bruine lavastroom zieh in het groene dal stort. Talrijke
andere lavastroomen van zwarte, bruine, paarse kleur,
daartusschen breede, moraineachtige steenvelden, met grijze eruptie-
producten, vallen straalvormig divergeerend van de beide zijtoppen
af; zij zpn van verschillenden ouderdom, de jongere nog geheel kaal,
de oudere met een weinig plantengroei bedekt. Zij bevestigen
het onrustige karakter van dezen vuurberg, die tot de meest
werkende van Java behoort, en nog zelfs in den laatsten tijd
onder dof dondergebrom, massa’s asch, zand en steenen in de
lucht spuwt. De rijke, groene plantengroei, waarin de meeste
andere vulkanen tot den top toe zieh verheugen, is hier tot een
deel van de oudere oppervlakte beperkt. Boven strekt hij zieh tot
de scherpe toppen uit.
Aan den oostelijken voet van den Goenoeng Goentoer ontspringen
vijf warme bronnen, die genezende kracht heeten te bezitten, en
waarvan zoowel door Europeanen als door inboorlingen gebruik
gemaakt wordt. In het kleine, reeds genoemde dorp T j i p a n a s
(„warme bron”) zijn zeer primitieve . inrichtingen; voor baden gemaakt:
open bekkens, waarin de inboorlingen van beider kunne,