hier bevrediging van al zijne wenschen. Dit geldt vooral van de
lucullusachtige maaltijden, de fljne Hamburgsche keuken en de
uitgelezen dranken. Het beste Münchener hier, in ijs bewaard en
versch uit het vat getapt, is thans als specialiteit der Noordduitsche
Lloyd-stoombooten in geheel Oost-Azie beroemd; ook op ons schip
vooral vond het zöö algemeenen en blijvenden bijval, dat de reus-
achtige voorraad niettegenstaande de ongelooflijk groote hoeveelheid
nog vöör het einde der reis uitgeput was. Bovendien werd voor
muzikale ontspanning dagelijks zoowel door de regelmatige dubbele
concerten der voortreffelijke scheepskapel gezorgd, als door gezang en
instrumentale voordrachten van verscheidene passagiers. Ook was
er gelegenheid voor spei en allerlei onderhoudende lectuur.
Daar de toeloop van passagiers voor deze eerste terugvaart der
„Kiautschou” zeer groot was, moest ikm e t bijzonderedankbaarheid
erkennen, dat de directie van den Noordduitschen Lloyd ook
ditmaal, evenals op de heenreis, eene afzonderlijke, goede hut uitslui-
tend voor mijn gebruik gereserveerd had. Toen ik aan boord kwam,
vond ik die met het portret van Darwin versierd, en met mooie
varens en bloemen, waaronder de gloriosa superba, de roode
prächtige Indische lelie. Deze aardige verrassing had ik aan een
vroegeren leerling te danken, den scheepsdokter Dr. W ilhelm
Specht uit Hamburg, die zes jaar geleden mijn Colleges en zoologischen
cursus te Jena met bijzonderen ijver en toewi]dinggevolgdhad.
Hij nam ook de verdere behandeling van mijn stijf geworden knie-
gewricht met de grootste zorgzaamheid op zieh, zoodat ik dne
weken later weer tamelijk goed kon loopen. Ik gebruikte ook de
dagelijksche maaltijden met hem en met een zeer intelligenten
Engelschen dokter, Dr. Tunzelmann, met wien ik reeds m Sin-
gapoer kennis had gemaakt. Wij zaten met de vriendelijke echt-
genoote van dezen la atste, met een uit China terugkeerenden
Russischen fregattenkapitein, von Ketteler, en een gezelligen
Duitschen tabaksplanter uit Sumatra, aan een der talrijke kleine
tafeltjes samen, die längs de zijmuren van de groote eetzaal ver-
deeld waren; ik denk nog met genoegen terug aan de veelzijdige,
opwekkende gesprekken, die het lekkere maal kruidden.
De meeste passagiers eerste klasse (ruim 250) namen bij de
maaltjjden aan vier lange tafels plaats, die geregeld bezet waren,
daar lichte aanvallen van zeeziekte zieh slechts zelden bij eenige
bijzonder zenuwachtige dames voordeden. De zwaar beladen „Kiautschou,”
welker ontzaglijk groot laadruim bijna geheel vol was';
doorsneed met haar geweldig lichaam den bewogen zeespiegel zoo
rüstig en onverstoorbaar, als een stil' meer. Zelfs de enkele dagen,
waarop een frissche tegenwind de schuimende golven hooger op-
wierp, kon dit den rüstigen, bedaarden gang van het reusachtige
schip niet verstoren.
Meer dan de helft der passagiers eerste klasse, op onze „Kiautschou”
waren Engelschen, die uit Oost- of Zuid-Azie naar Europa
huiswaarts keerden; en zooals ik vernam, is dit tegenwoordig
gewoonlijk zoo bij de booten van den Noordduitschen Lloyd. Het
is voorwaar geen kleine triumf voor onze voornaamste Duitsche
stoombootmaatschappij, dat zij in de scherpe concurrentie op de
gewichtige handels- en verkeerswegen naar Oost-Azie alle overige
naties overvleugeld . en zelfs de gevreesde P.- and O.-lijn vol-
komen de loef afgestoken heeft. Deze laatste — de Engelsche
„Peninsular- and Oriental-Steam-Navigation-Company” — was
vroeger oppermachtig en gold ruim 20 ja a r geleden, toen ik mijne
reis naar Ceylon ondernam, nog voor de snelste van alle lijnen. De
meeste Engelschen verkozen ze boven de andere lijnen. De aan-
merkingen, die ik toen (op grond van vele onaangename ervaringen
van andere reizigers) in mijne „Indische Reisebriefe” (bladz. 23)
op de P.- and O.-lijn maakte, gaven aanleiding tot eene openlijke
weerlegging door een vriend der laatste. Intusschen hebben de ge-
volgen aaDgetoond, dat ik gelijk had. De meeste Engelsche reizigers
geven tegenwoordig de voorkeur aan de reis op onze Noord-
duitsche-Lloydbooten, die in snelheid en veiligheid bij gene niet
behoeven achter te staan, doch haar verre overtreffen wat betreff
uitstekende bediening en goed eten.
Het kleinste deel onzer passagiers eerste klasse bestond uit
Duitschers en Holländers; dezen bleven aan tafel ook bij elkaar.
Daarentegen bestond tusschen hen en de Engelschen grootendeels
eene scherpe, ook plaatselijk volgehouden afscheiding. De oorzaak
hiervan was niet zoo zeer de kenschetsende en gewone Engelsche