
, , 4 SU P PL ÉM ENT DE L’A N T . EXPLIQ. Liv . i i i .
gens qui conjultent les Mathématiciens , c eft-a-dire J les Aftrologues, pour
fia v o ïr en quel.temps il fa u t faire certaines chofiss, iS 1 qui ofint même nous avertir
de ne commencer aux jo u rs, .quils appellent Egyptiens , ni édifices, ni quelque
autre chofi que ce puijje être. Ces jours ^Egyptiens etoient donc îegardes com-.
me mauvais, où il n’étoit pas fur de rien commencer. Superftirion qui a
duré long-temps dans le Chriftianifme : on en trouve des traces dans les
plus bas liécles. Ugution cité par M. du Cange dans fon Glolfaire Latin,
parle en ces termes de ces jours Egyptiens : Dans chaque mois il y a deu x jours
mauvais , appelle s Egyptiens , parce que cefi a u x Egyptiens qu on en doit l inventions
car voyant par expérience qu’il ri était pas à propos de tirer du fa n g en
ces jo u r s -là , ils les appellerent Egyptiens , difant qu’il ne falloit rien commencer
en ces mêmes jours. Mais Pierre Comeftor dans fon hiftoire fcholaftique prétend
que ce rièft point de-Ià que ces jours ont tiré leur nom : voici fes paroles.
Les jours Egyptiens fo n t apelles ainfi, parce que c efi en ces jours-la que
l’Egypte eut beaucoup à foujfrir. Nous en marquons feulement deux dans chaque
mois pour en conjerver la mémoire, quoiqu il y en ait peut-etre eu bien davantage.
Il ne fa u t pas croire que les Egyptiens, quoiqu habiles dans la connoijjànce des
afires, ayent découvert par-là que ces jours fujfent malheureux, fo it pour commencer
quelque chofi, fo it pour f i mettre en chemin foit p o u r fi faire tirer du fa n g . On
marque ordinairement dans les anciecs Calendriers deux jours Egyptiens :
mais il s’en trouve quelquesfois trois dans u n , comme on peut voir dans le
P. Petau, dans Bucherius, & dans Lambec. On a parlé de ces jours Egyptiens
jufqu’à ces derniers temps : voyez du Cange dans Ion Glofïaire Latin.
Je ne fçai ce que c’eft que ce qu’on appelle ici Lmiationes ; & je n’ofè-
rois dire que cela appartienne a l’opomantie, ou a la chiromantie, ou 1 on
dévine fur la forme des lignes ou des lineamens. Il y a meme une raifon qui
fémble détourner d’y donner cette lignification; ce qui précédé & ce qui
fuit ne convient point : les termes font ; les jours Egyptiens , les confiellations,
les liniations, & ‘les Calendes de Janvier : Tout cela regarde le temps &
lès parties.
Le vol & le gazouillement des ojféaux, le mouvement des membres, &
la rencontre de certains animaux; tour cela, dis-je, entroit dans la religion
des plus anciens profanes: nous en avons parle au fécond tome, fur les augures,
lut les viéhmes, ôc fur les préfàges. Ce qui cil furpren^nt, c cil que tout
ergo dies pro infauftis habebantur, queis non tu-
to quidpiam inchoari poterac. Quae fuperftitio
longo etiam poft Auguftinum tempore obfervata
fait : eins veftigia infimis quoque fceculis occur-
runt. Ugutio de hifce diebus ALgyptiacis haec habet
: In quolibet men Je dicuntur duo dies malt ALgyp-
tiaci , quia ab ALgyptiis fuermt inventi. ALgyptii
enim comperientes, quod in aliqua hora dier um tl lorum
non erat boniirn Janguinare , id efi Jdnguinem
■minacre , ne aliquod opus inciperetur , illos dies voca-
verunt. Petrus Cpmeftpr contra, illos dies non hinc
fumfiflè nomen fcribit in Hi ft. Scholaft. cap. 34.
Exodi, deque ait: Dies Mgyptiaci dicuntur , quod
in his pajfa efi AZgyptus , quorum duos tantum in
Jingulis menfibus notamus ad memoriam, cum plures
forte fuerint. Nec efi credendum quod A&gypdi, licet
afirortym periti, deprehenderint dies hos infaufios in
inchoationt operis, vtl it inerts, vel minutionis. Dies
illi ut plurimum duo fingulis menfibnS in Kalen-
dariis notantur •> fed aliquando tres in uno menfc
annotati occurrunt in Kalendariis fupra memo-
ratis , etfi raviftime, ut yideas apud Petavium »
Bucherium & Lambecium. Dies aut'em illi Ægyp-
tiaci ad noftram ufque pene ætatem occurrunt
memorati. Vide quæ hac de re haBfet Cangius in
Gloflario mediae latinitacis.
Liniationes vero quæ dicuntur, quid fignificent
dicere nequeo, nefeioque an ad opomantiam vel
ad cbiromantiam hæc fpedent, ubi lineæ corporis
obfervantur. Ab hac autem opinione me deterrent
, quæ præcedunt & quæ fequuntur ; nam
fie dicitur, Dies Ægyptiaci, conftellationes , h-
niationes, Kalendæ Januarii &c. omnia nempead
tempora, temporum partes, & ea queis tempus
metimur , fpedant.
Volatils & garritus avium , motus membrorum .
animalis alkujus afpcftus; hæc omnia ad Angaria,
ad Harufpicinam & ad Omina pertinent : de
iifcjue fuis in tocis in fecundo Anttquitacis expia-
natæ tomo mentionem fccimus. Stupcuduni iane
cela ait encore été pratiqué dans des temps fi bas par des gens qui profef-
foient la vraie religion.
Quant à ces courlës à cheval que des femmes croyoient faire la nuit avec
Diane, Herodiade & Benfozia ; c’étoit une fuperftition ancienne parmi les
Chrétiens, & qui s’étoit confervée du moins pour Diane depuis le Paga-
mifme. Jean de Salisberi en fait mention au fécond livre de fon Polycra-
tique chapitre 17. où parlant de ces preftiges, St des opérations des mauvais
efprits fut certaines perfonnes, qui prennent pour des réalités, ce qui
ne fe palfe que dans leur imagination, il dit : filiale efi quod noEliculam
quamdam, vel Herodiadem ,. vel proefidem métis dominam concilia & conisentus
de noéte ajferunt convocare, maria celehrari convivia, mini/ieriorum jpecies dt-
verfis occupationibus exercer!, & nunc iflos ad pænam trahi pro meritis , mne
illos ad gloriam fublimari. Frxterea infantes exponi lamiis , & nunc fruftatim
difeerptos , edaci ingluvie in ventrem trajeüos congeri, ■ nunc prxfidentis mifira-
tione rejeélos in cunas reponi. fiais vel cxcus hoc ludificantium doemonum non vE
deat ejfi nequitiam 5 : Les critiques conviennent qu’au lieu de NoSliculam
quamdam ; il faut lire, Noétilucam quamdam. Il eft fait mention de Noéli-
luca dans Macrobe, Saturn. 1. 3. c. 8. No&icula eft félon les gloffes imprimées
him Hecaté qui paroît, ou qui luit la nuit. Hecaté à trois
faces paffoit ordinairement pour Diane, félon ce vers de Virgile ;
Tergemnttmcjue Hecaten , tria Virginis or a Dianoe.
Cette Noétiluca de Jean de Salisberi étoic donc la même que la Diane
d’Auger de Montfaucon. Dans le grand manuferit du Gloffaire de cette
Bibliothèque , qui a plus de neuf cent ans d’antiquité, on lit , Noéticula
Luna : c’eft une erreur manifefte, il y faut Noéliluca ; Noftiluca eft donc
la Lune ôc la Lune eft Diane , comme nous avons tant de fois dit ; elle
s’appelloit auffi Diane Lune. Elle étoit cenfee préfider à ces affemblées nocturnes
, elle ou Herodiade, qui eft auffi nommée expreffément dans les
ftatuts ci-deffus ; ou enfin la Dame préfidente de la nui t , par où il entend
peut-être celle qui eft appellée ci-deffus Benfozia, de laquelle je ne trouve
has omnes Vctcrum profanorum fuperftitiones ad
extrema ufque Chriftianifmi ftecula obfervatas fuif-
fe ab iis, quiChriftianam profitebantur relligionem.
Quod fpedtat nodturnas illas equeftres decur-
fiones mulierum , qua:, fe putabant cum Diana,
cum Herodiade & Benfozia equitare; erat ha:c ve-
tus Chriftianorum quorumdam fuperftitio ; qua:-
que, . faltem quod ad Dianam attinet , a veteri
ilia profana relligione ad iftud ufque tempus ma-
naverat. Hanc rem commemorat Joannes Saris-
berienfis Polycratici lib. z. c. 17. ubi de praeftigiis
agens, deque malignorum dxmonum in perfonas
quafdam operationibus, queis indudti non pauci,
ilia vere geri & fieri credebanc, qua: in imagination
tantum fua repr&fentabantur, fic loquitur :
Quale efi quod noBtculam quamdam, vel Herodiadem
, vel prafidem noBis dominam , concilia & con-
ventus de nolle ajferunt convocare, varia celebrari "
convivia, minifieriorum Jpecies dtverfis occupations-»
bus exerceriy & nunc iflos ad pcenam trahi pro meritis
, nunc illos ad gloriam fublimari. Pr&terea infantes
exponi lamiis, & nunc fruflatim difeerptos edaci
ingluvie in ventrem trajcBos congeri, nunc prafi-
dentis miferatione rejeBos in cunas reponi. Quis vel
Ucus hoc ludificantium damonum non vide at ejfe ne-
Tome 1.
quidam ? Putant eritici uno confcnfu omnes hîc
pro no&icula leg<endum eile Nodtilucam. De Noe-
cicula memio habetur apud Macrobium Saturn.
lib. 3. c. 8. Nodiluca autem eft feeundum
Glofl'as illas quæ typis data: funt k*rn vv&TovcdvtsTa,
Hecate quæ nodu apparet, vel quæ nodu lucet.'
Hecate ilia triplici capite Diana elfe vulgo exifti-
mabatur -, id quod etiam Virgilius exprimit hoc’
verfu •:
Tergem'tnamque Hecaten, tria Pirginis ora Diana,
Hæc igitur Nodiluca Joannis Sarisberienfis
eadem ipfa erat quæ Diana Augerii Montefalcor
nii. In veteri illo manuferipro ingentis magnitu-
dinis Gloflario noni fæculi , quod in noftra San-
germanenfi Bibliotheca fervatur , legimus NoBi-
cula Luna. Nodicula error eft manifeftus pro-
Nodiluca , quæ Nodiluca Luna erat , & Luna
pro Diana habebatur, ut fæpe diximus , Dianam-
que Lunam paflim commemoravimus. Hæc vero'
cenfebatur nodurnis hujufmodi conventibus præfef-
fe, vel ipfa , vel Herodias, ut ait Joannes Sarif-
berienfis, de qua etiam Augerius, vel tandem ilia-
præfes nodis & domina , per. quam fortaflis in-
relligitur ea qUam Augerius Benfoziam vocat, de
qua nufpiam alias mentio occurrit mihi. Très ifta?
p ij