' : f t y l f
jß 75'-
( t ) H i f t .
Gedenkp.
van L o dewyk
den X IV .
I I . dcel,
pag. 14 1 .
vctla .
overgaaf tc noodzaaken, en hunnc benden
wydenzyd in de Elzas haarc winter-
legcring doen bctrckkcn ; om met het openen
van dcn veldtogt Vrankryk eenc zeer
gevoclige necp toc te brengen. Zulks T u renne
deswegen, doch vooral om den be-
naauwdcn toeftand van Brizak, voor die
plaats bekommerd, befloot daarin te voorzien
, en , om zyn voorneemen te verbergen,
ccn gerucht liet loopen, dat hy
bevel bekomen had om Lottcriuge cn de
drie Bisdommen tc dekken. Des bragt hy
in dien fchyn zyne benden in beweeging,
doch in plaatfe van dcn aangevangen optogt
derwaart voort tc zetten, deed hy
zyne verdeelde benden ten fpoedigfte op
dc ( i ) aangewceze verzamelplaats byeen-
rukken, cn zynde verfterkt mec de vol-
ken, die hem uyt Nederland t mids ’c
eyndigen van den veldtogt aldaar, waaren
coegcfchikt, nam hy zelf met dc ruyterye
den voortogc, en trok zeer ichielyk door
Before naar de Elzas. Aiwaar zyne benden
het geluk haddcn van de Duytfche be-
zetcelingen in verfchcydene ontmoeringen
uyt hunne winterlegeringen op te ilaao,
vcrvolgens Brizak van dc drukkende influy-
cing te verloften , cn de ingedrongcnc
Duytfchers tc noodzaaken om terug over
den R yn ce trekken. Zulks dc Keyzer-
fchen onder Bournonville in ’ t Zwartc-
wald, de Locteringers in ’c Kintzigcrdal,
de Lunenburgers iu Zwabe, de Branden-
burgers in Frankenland, cn de (1) Mun- fohied.dcs
fterfchcn zeer afgefloofd cn verminderd in
hun eygen fand de wintcrlegering moeften pag. 403’.
betrekken: ’ t gene aanleyding toc hec maa^
' ken van deezen penning heefc gegeeven.
( i )Gc -
f r h i e d . d c s
i j a r s 1 6 7 4 .
cnj67S-
pag. 678.
(i^G
f c h i i d . d e s
jaars 1Ö74.
cu 1675.
pag. 679.
blocd tcn monde cn ncuze uytgnlptc, en
hy doodtcr aardc viel. De Hcer Bazindektc
ftraks het !yk met zyncn mantel, ( i ) om
’t krygsvolk van die groot verlies onkuii-
dig tc houden. Eii waarlyk was dat nict
gering: want dc Koning van Vrankryk, het
fneuvdcn van zoo grooten Veldheer verftaande,
betuygde z e lf aan de omftaande
Hovelingcn , dar hy vecllicver twee veld-
flagen dan (x) hem wenfchte verlooren tc
hebben. Turenne was gebooren uyt hec
Huys van Bouillon, cen der vcrmaardfte
van Europa, en dus vermaagfchapt aan
den tegCDWoordigen Prins van Oranje, onder
wiens Grootvader Frederik Hendrik
hy in den Spaanichen oorlog in Nederland
gediend had. H y acheté hec goud een
veel tc zacht mecaal, om hct yzer te keeren
, en dus van geringe waarde. Zyne
voorzigtighcyd was groot, zyne doorzig-
tigheyd diep, zyne zorgvuldigheyd onver-
moeid , zyne waakzaamhcyd oneyndig.
cn hy Icydde fteeds toe om in zich meeft
te doen uytfchynen, ’ t gene hy van zyue
ondcrhoorige foldaaten vordcrdc. Dus
Ipaarzaam zynde voor zich zelf, bctrachtrc
hy fteeds dcn overvlocd voor’ t leger, als
weetcnde dac hct gcbrck van vicrdagcn aan
cetwaarcn meer Ichaade kan docn, (3 )
dan hcc verlies van ccnen veldflag. Hy
noemdc zyne foldaaten zyne hinderen,
die weder hem hunncn Vader, cn wift hen
op te wekken,mcc den goeden uytflag des gevechts
aan hun moedig gedrag roe tc Ichryven.
En wectende uyc alle voorvallen,
de naadeeljge zelfs niec uytgezonderd, gcwin
te trekken , had hy menige zeege
weg gedraagen, cn dus wcl zynen naam
doch geenszins zyn lighaam, volgens de
getuygenis van deezen penning, aan de
ftervelykheyd onttrokken; onaangczien
zyn hoofd met zeer vecle Lauwerkranfen,
die de oude Natuurfchryvcrs willen dat
tegens de blixemfchichten (4) fchootvry
maaken, ryklyk voorzien was; en waarom
Keyzer Tiberius, als hct quaad weeder
was, altyd(5) mec ecncn laurierkrans op ’c
hoofd ging.
(ifi G e -
Ichieii- ties
j.i-.rs 1674.
cii 1O7;.
pig Cä-..
r4)PIin.
Hift !iar,
lib. 1 1 .
c a p .5 5 , 5C
l ib .X V ,
cap. 30.
A k ia t i
Embl.
C C X f .
(5)Sucton.
in Vita
T iS . cap.
LXIX. ^
Rondom het kopftuk des Franfchen Konings, waarmede dc voorzyde verfierd is, leeft men die
randfchrift ;
L U D O V IC U S M A G N U S , R E X C H R I S T IA N I S S IM U S .
l o d e w t k D E GROOTE , A L L E R C H R I S T E L T K S T E KONING.
Een opgerecht zeegeteken wordt, op dc tegenzydc, door twcc wegvlugtcndc Duytfche krygsknechten
met vcrbaasdheyd befchouwd j binnen dit randfchrift:
L X M i l l i a G E R M a n o r u m U L T R A R H E N U M
P U L S A . M D C L X X V .
Z E S T i G D U r Z E N D DUT T S CHE R S OVE R D E N R T N
G E JA A G D . 1677.
En hoewel de Maarfchalk van Turenne
federt naar ’c Franfche H o f vercrok, en
hec Duytfche leger onder Montekukuli,
vroeger dan naar gewoonte, in ’cveldgc-
rukc was, zoo bevondc hy zich echter
( 1 G e J ( 3 ) in de Elzas, om den
icfo ed. des Duytfchen den overtogt van den R yn ce
bclettcu, ja hy floeg zyn leger over dien
pa^ 034 ftroom zeerdigt by hec Keyzeriche neder,
en zocht alle gelegenheyd ora mec hec zelve
in een gevcchc te raakeu. Met dir
oogmerk alom in eene gcftaadige bevvceging
zynde,begafhy zich verzeld van SaincHi-
laire, Hoofdbevclhebber des gefchuts, den
(4) zesentwintigften van Hooimaand, naar (4) De
zekere bygelege hoogte, om die, toc het
oprcchten eener beukerye, te bezigtigen ‘ Lcniis
doch naauwelyks waaren zy hier eene wyl
geweeft, o f cen gefchiitkpgel , uyc hec 32,^*^
Keyzerlyke leger gefchooten , nam den
arm deslaaftgemelden weg, en trof Turenne
zoodaanig op de borft, dac hem hec
bloed
Zyn geharnaft borftbeeld ftaat op de voorzyde, omzoomd met hec randfchrift de«z«r wooi'-f
den :'
H EN R ICU S D E L A T O U R , D’A U V E R G N E P R IN C e p s ,
V IC E C omes D E T U R E N N E .
H E N D R I K V AN L A TOUR , P R I N S VAN AUVERGNE , ^
B U R G G R A A F V AN T U R E N N E .
Een zwaarlyvige eykenboom , behängen met vcrfcheydene lauricrkranfen, wordc desonaange--
zien door eene uytgefchooie blixe'mftraal verbryzeld; waarop het randfchrift zinfpeelc:
N O N L A U R I M I L L E T U E N T Ü R . M D C L X X V .
G E E N D U T Z E N D L A ÜW E R K R A N S E N B E S CH Ü T T EN HEM. 1677.
Andere berichten uyc Duytfchland willen,
dat dc Prins Herman van Bade, by ’c
Keyzerlyke gefchut ftaande, en Turenne
kbS'des °P paard ziende zitcen, eenen
jMrsi674, nevensftaanden Konftäpel vroeg o f hy kans
i"g.M. zag (6) om dien man, welken by hem aanwees,
tc können treftcn : dees betuygde
van ja , ftelde daarop hec gcfchut, en zou-
de, gelyk verhaald is , hem op de gemelde
wyzc gevcid hebben. Hoe 'c z y , immers
wa? dc vcrflaagenhcyd in ’c Franfche leger
Oübefchryvelyk; zulks de Graaf van Lor®
V v i . gc,
-, r i '
ï:
liri'
y
. !