ARETHÆ CÆSAREÆ
C A P P A D O C I Æ E P I S C O P I
C O A C E R V A T I O E N A R R A T I O N V M EX
V A R I I S S A N C T I S V I R I S I N I O A N N I S
diledli & Euangeliftæ Apocalypfim.
D E H I S I N A P O C A L T P S IN C O M M E N T A R I I S ,
E T D E IO A N N I S I N P A T M V M R E L E G A T I O N E , FA C TA JgV E
ad ipßtm A p o ca ly ffi fiue reuelatione > indicium.
N T E bos in Apocalypfim commentarios te precamur, candide Le I I o r, vt no-
ftros hos labores boni confias : ne que protinus damnes , f i vno aut altero in loco
nonpenitus animo tuo Jhtisfaciat nofira verfio. Vtenim verum fatear, tantum
negotij nobis exhibuerunt hipofiremi commentary, vtprateritos omnes labor es
propter ipfis damnare acjpongia committerefrequenter meditaremur: fiue idli-
branorum a ut typograpborum incuria contigerity quodfubinde aperte deprehen-
dentes ,filentioprateriuimus, nonnunquam etiam noftronomini conjùlentes, idmargini annota-
uimus.ifiue noftri quoque ternit as ingenijfrequenter in caujfa fu erit: quam etiam cognofcentes,
quibußam in locts , dum ne nobis quidem fatisfaceret noftra verfio , afterifeo notari curaui-
musy tuum o Lettor iudicium tibi relmquentes. Satis autem confido vbi Graca totohoc libropenitius
introjpexeris, noflros labores nequaquam omni ex parte damnabis , v t qui varias vndique difficult
at es , candido dffettus animo, nuUoque aduerfum nos allato praiudicio, vifùrus fis.Neque
e mm Z oilum moror, eut ne UVlinerua quidem ipfa omni expartefatisfecerit. Quod hune aut alium
quern ni s nec bisp lac arepoterimus, id faltem noftris laboribus efficiemus, v t h is qui peritioresfunt
datafit anfâ, quo in commune reip. Chriftiana bonum abfolutiora pra fient. Ne que enim quifquam
fùggillare deberet aliorum labores, qui nollet t aut faltem qui non pojfet tradere exattiora. Quantum
autem dtuinare licet , erat hic ^Aretha eiùjve pradecejfor Andreas y non in dininis tantum,
verumetiam inhuman is Uteris inferuttu s , in rhetoricis quoque ac phyficis apprime eruditus 3 vt f i
alia Graca exemplaria, aut eius v ir i commentarios, prout ab ipfi edittjunt, natti fuijfemus, non
adeonostorfijfentinnumerainhoclibroloca. Verum quandonullisparcent es labonbus 5 id tandem
prqflitimus quodpot uimus, precor a qui bo nique confùlas. Porrb de hac Apocalypfi ait diuus Hie-
ronymus quod tot habeat myfteria quot verba, imo in fingulis verbis multipliées dicit latere intel-
ligentias. Atque ob idplurimifuum ac maxime varium de hac iudiciumprotulerunt : nonnulli firm-
plicem liter afinfum yprimumque corticem confiderantes, alijveromyfticasintelligentias penitius
perfirutantes. Jfiuare non er it abfurdum f i & nofirum quoque adferamus : faniorifemperiudicio
fanttaque Romana Ecclefia nos ac noftra omnia fubmittentes. Primùmque hoc nobis videtury Ioan-
nem hunc K^Apofiolum ac Euangeliftam, qui dr Theologus cognominatur, a Tgerone in Patmos re-
legatum > eodem ommno tempore quo ille beat os Çhrifti Apofiolos Petrum ac Paulum Roma intere-
mit. id duobus in loris affirit Tertulltanus vicinus eorundem Apoftolorum temporibus. idem quo-
que habet Eufebius librode demonfiratione Euangelica : quanquam in Chronicis dr in Ecclefiaftica
hiftoria dicat idfkb Domttiano contigijfi, quod dr Hieronymus drplures alijfequuntur. Verum bis
libris tanquam prioribus annis feriptis, non tribuitur tanta aut or it as, quanta ci qui de demonftra-
tione est Euangelica, vtpotepofierius atque emendatius elaborato. Hocitaque habito quod feripta
f i t in Patmo Apocalypfis ante Ierofilymorum excidium, quadrifariam ipfafecaripotefi'. it a vt compte
Hat ur ab exordio ad f i x tum vfque caput inferuttiones ecclefiarum A fia, int ermifcens & prophéties.
dev arüs harefibus : de quibus dr Epiphanius infito Panari*>n libro. Afix to capite vfque ad
duodecim continetur Sy nagoga obrogatio. A duodecimo vfque ad decimumnonümy excidium Gen-
tilifini fub typO'potißimum Babylonis ac Roma qua habebat fiptem codes, qui hic dicuntur efie
cornua befiia fuper quam meretrix fiue idololatria autGentilifinus fiedet. In his enim vrbibus
pracipue vigebat Gentilifmus. A decimonono capite vfque in finem agitur de regno chnfti inpra-*
fenti Ecclefia, addita cap. 2 0. vltrna de ipfius inimicis vittoria. ^Atque hac in vniuerfum ditto,
f in t ; nam fingulis varia commifientury fed de ßngularibus noneft certum dare iudicium: nec fie ri
potefi v t data quauis enarratione fingula apte quadrent: fed fatis erit f i in genere habeatur quid
fingulis capitibus fignificare velit. Iuxta hanc difiofitionem non admodum videbitur abfurdum
id quod fientit 1 oannes Annius Viterbienfis in quaftionibus (iiper Apocalypßm, quas mißt ac de»
dicauit fummo pontifei Sixt0 quarto regibufque Chrifianis : quod befiia quam interpretantur
communiter Antichriftum, de qua Apoc. 13. potißimum cap»qua afcenditde terra habens duo cor*
nua fimilia agni, loquens tarnen ficut draco qui est dr Satanas, quivirtutem ac federn /kam (fr
poteftatem magnam dederat priori befiia,., nempe Gentihfino, dr exmdcfetla Sarracenica yf i t
pfeudopropheta Mahumethes: qui quanquam ante plurimos annos mortuus f it 3 eius tarnen fetta>
nempe prior befiia, heu viu it etiarhnum, nimiumque graffdtur aduersus Dei populum: idque
tamdiu durabit donee iuxta feptimum caput Damelis regnum detur populo fanttorum altißimii
nempe quum, posilongam pacem ac fecuritatem intermediam, rurfum aduersus hunc Dei popu -
lumpu^nans ditla befiia cum ingenti exercitu defignato per Gog dr Magog} de quo I ez.ee,cap.
dr $9- dr Apoc. 20. ingenti clade d Deo profiernentur, quem admodum dicitur locis modo citatis:
pofiquod vera drperfetla pax erit in Ecclefia ac purus Dei cultus ab omni harefi drperfequutione
fiparatus: quemadmodum confequenter deferibunt Ezechiel cap. 40. drfiquentibus, dr Apoc. 21.
22. Et quia hac populum ad bellum hoc poflremum congregatio ipfaque pugna, multo tempore du»
rabit cum magna Chriftianorum affhttione, ideo communiter appellatur nouißimus Antichrißi
aduentus, hoc efi fett a eius, qua hie dicitur prior beftia, cui Draco 3 id e it, Satanas dedit v ir -
tutem ac Jedem fuam dr poteflatem magnam. Conuenienter ergo xrattans hic Apoflolus de ex-
cidio Gentilifeni, etiam intermifeet grauitatem perfequutionis fetta Sarracenica eiufque fubuer-
fionem. Ngque his obuiarevidetur quod ait Apoflolus 2. Theff. 2. quod eius aduentusßt ftcun-
dum operationem Satana inßgnis ac prodigijs mendacibus dr cum omni deceptione iniuflitia in
his qui pereunt, quddque efferatur aduersus omnem qui dicitur Deus, aut numen, adeb v t in temtio
Dei tanquam Deus Jede a t , oft ent ans feipfum ejfe De um: quem Dominus, inqu it, conficiet
fiiniuoris j u i , dr abolebit claritate aduentus fu i. E x quo dr etiam quia pramiferat non ven»
turumeffe Dominum mfi priusreuelaretur hic homo peccatifihus perditionis, innuere videtur3
inhuius interemptione ftatim venturum ejfe Chriftum ad iudicium. Hac 3 inquam, non oh-
ftmt. Pnmum enim manifeflum eit verum ejfe non venturum ejfe Dominum nifi ille reueletur3
quum iamdudum ille reue latus f i t , imo dr mortuus in fua perjona: quem tarnen Dominus con-
fetturus dicitur feiritu ? drc. quia ficut in facris liter is frequenter eft metaphor a a capite chriflo
ad eius membra, qua fimu l cum to vnam dicuntur conftituere perfinam: dr quod de Chrifto d id-
tMyfspius in ipfius membris completur: & quod de I acob, infilijs ifrael: it a etiam dicitur a Do-*
mino confictendus in poftremo Jetla eius aduersus Chrifiianos ingenti p ralio, quo non virtutc
beUica aut viribus Chriftianorum 3 fid Jp iritu oris fiue voluntate Domini conficiet u r , dr claritate
aduentus f u i , quo aperte veniet auxilio Chriflianis. S i quidem quod non velit tunc interimendum
'sAntichriflum aut finiendam immanem ipfius perfequutionem , quum ad extremum iudicium
vent ums esl Dominus , manifefie patet ex eo quod ait idem Apoflolus i.TheJf.s. Dies Domini
ficut f u r in notie, it a veniet, £)uum enim dixennt> P ax & tut a omnia, tunc repentinus eis fit -
perueniet internus. magifque ex eo quodCMatlh. 24. acLuc. 17. oflendit Dominus quod ante iu -
dictum erunt homines in longa pace ac feecuritAte. Sicut erant, inquit, dies flo e , it a erit dr aduentus
f ly hominis. Si cut enim er ant in die bus qui pracejferunt diluuium edent es dr bibentes,
contrahentes matrimonium dr nuptum dantes, vfque ad cum diem quo intrauit Noe in arcamyiec
cognonerunt donee venit diluuium dr tuht vniuerfos ,* it a erit dr aduentus f ilijhominis. Itaqut
quod ibi paulo ante dicitur, Et tunc apparebitfignum f ly hominis: E t tunc plangent omnes tribus
terra, non indicat flatim id fubfequi, fed folum quodpofieafequetur: qui modus accipiendi
Tunc, v el In diebus litis , fiue In illo tempore, frequent eft in facris liter is : quemadmodum ad-
notatnofier Euthymius fuperillud CMatth. 12. Tunc adduttus cH ei damoniacus, rurfiimque fu per
Mud Matth. 3. In diebus illis venit I oannes Baptifla pradicans in defer to Iudaa. E t Oecume-
nius fuperillud AttoA. In his autem diebus. Porrofigna ac prodigia mendacia aduentus Anti-
chrtjh in his qui pereunt, imo vt ait Chriftus, it a v t in errorem ducantur f i fie ri pot eft etiam ele-
tti ; funt varia ac multiformes eius techna ad feducendos& pelliciendos ad Dei fieruos. Quum-
que fee aefuam fie ft am chrifiianifmo caterifque legibus omnibus praponat, an non fee extollit J i i -
pra omnem qui dicitur Deus aut numen?'Jede ns fiue imp tu n s in templo D ei, v el vbi pm s eunt