bezittingen hadden, als ossenkarren of derg., sinds dat jaar
mocht een ieder zieh vrijkoopen van heerendienstplicht. De
vrees, dat onvoldoende werkkrachten voor het wegenonder-
h°ud zouden worden gevonden, werd niet bewaarheid. Wel
is waar was bij -een vroegere proef (in 1910) gebleken, dat
het hoogst moeilijk was een voldoend aantal werklieden in
betaalden arbeid te engageeren, waarom het recht om af te
koopen toen weer werd ingetrokken, doch blijkbaar had
men onvoldoende maatregelen getroffen om zieh behoorlijk
van werklieden te voorzien en hen aan den arbeid te binden.
In 1916 bleek het wel degelijk mogelijk de wegen in betaalden
arbeid te doen onderhouden. TToen werden woningen
voor de wegwerkers gebouwd op verschillende punten längs
de wegen, terwijl zij een stukje grond ter bewerking kregen.
Ook de betaling werd behoorlijk geregeld. ledere wegarbeider
kreeg 1 K.M. weg te onderhouden. Over iede~e 12 K.M.
had een mandoer het toezicht. Over iedere drie mandoers
werd wederom een hoofdmandoer aangesteld, die zijne be-
velen van den opzichter der landschapswerken ontving. Zoo
werd de dienst bij landschapswerken dusdanig georganiseerd.
dat zieh gaarne arbeiders daarvoor aanboden en uit de besten
een keuze kon worden gedaan. Daar het in het belang van
henzelven was, behoorlijken arbeid te verrichten en zqo hun
levensonderhoud te verzekeren, kon men ook van werk-
geverszijde (het landschap dus) rekenen op voldoende be-
drijfszekerheid.
In de lagere streken boden zieh voornamelijk Javaansche
arbeiders, gewezen contractkoelies, aan, doch boven Pematang
Siantar traden ook veel Bataks, vooral Samosireezen, doch
ook enkele Timoer-Bataks, als wegwerker in landschaps-
dienst.
Ook bij den arbeid voor den aanleg van den Tobaweg
ondervond men geen moeilijkheden om werkvolk te doenr
uitkomen. In 1917 werd in verband „met den algemeenen
wil om de heerendiensten af te koopen” een bedrag van
f 8700 in de plaats van het uitgetrokken aantal dagdiensten,
dat heerendienstplichtigen zouden opbrengen, toegestaan,
welke som geheel verwerkt werd. Wel een bewijs, dat ook
daar de gevreesde gevaren niet bestünden.