D E N A T V R A R E R V M ’-
dem per caelos etiam prophetas3 et apostolos accipere debemus*
Ps. iS* v. 2. De quibus scriptum est : Caeli enarrant gloriam Dei : vtique quod
cuntur et terrae , neque aliud significat,
quam illa 5 quae singulariter terra dici-
tur , quum dicimus orbem terrarum , et
orbem terrae .
Nomina autem caelorum haec sunt,
ae r , aether, Olympus, spatium igneum ,
.firmamentum, caelum angelorum , caelum
Trinitatis .
Quaeritur, quae forma, et figura
caeli esse credenda sit,quum in scriptu-
ris sanctis et pellis , et camerae figuram
eius inueniamus . Quid enim tarn diuer-
sum, et sibimet aduersum , quam pellis
extensio, et camerae conncxio ? Et vtrum
vndique ,sicut sphaera, caelum concludat
terräm , in media" mundi mole libra tarn ,
et- earn ex vna parte operiat , velut discus
, sicut philosophi putauerunt ?
Resp. Haec duo testimonia , quae
in Scripturis reperta sunt; sibi iniiicem
concordant : simulque et philosopho-
rum opinio in modum sphaerae . Nam
et camerae similitudo conuenit. cum
sphaera secundum earn partem sphaerae
, quae super e s t . Ergo illa si sphaera
non e s t, ex vna parte caelum terra
contegit. Si autem sphaera , vndique
camera est .
Sic quidem et discus, sicut camera ,
et sicut sphaera, figuratur . Sed illud,
quod de pelle dictum e s t , qualiter con-
cordare possit, disseramus . Quia vero
camera non solum curua, verum etiam
plana recte dicitur , profecto et pellis non
solum in planum,verum etiam in ro-
tundum sinum extenditur . Nam et vter,
et vesica pellis e s t .
Quaeritur, quomodo caelum voca-
tur firmamentum , quum sciatur moue-
f i . Si mouetur, quomodo vocatur firmamentum
? Si autem stat, quomodo
sidera , quae in illo fixa sunt, creduntur
ab Oriente vsque in occidentem , et rur-
sus in orientem circumire ?
Resp. Non propter stationem caelum
vocatum est firmamentum , sed
propter firmitatem, et, transgressibilem
terminum superiorum aquarum , atque
inferiorum , eo quod in suo circulo fir-
mum permaneat, et aquas.super se fir-
miter , atque intransgressibiiiter conser-
uatas contineat.
Quaeritur, vtrum nunc illud caelum
fiat, quod excedit omnia spatia aeris ,
omnemque altitudinem , vbi etiam lumi-
naria, stellaeque constituuntur quarta diej
an ipse aer vocetur firmamentum ? Me-
rito ergo quaeritur, .quum. multi affir-
ment, aquarum naturam super sidereum
caelum esse non posse ,eo quod sic ha-
beant ordinatum pondus suum , vt vel
super terram fluctuent, vel in aere proximo
terris vaporaliter ferahtur .
Dieunt quoque , igneum esse cae*
lum , et non posse cum eo concordari
naturam aquarum , et quod caelum sit
rotundum , et volubile , et ardens, et iir
illo volubili circuitu aquas stare non
posse . Resp. Desinant insanire , qui hoc
putant, atque confusi cognoscant hoc 9
quod Veritas ait .
Et nos eis ex ipsis visibilibus natures
asseramus Scripturae fidem , vt pos-
sint cognoscere, quae illis dubietas de
inuisibilibus e ra t. Nam Scripturae con-
suetudo est non solum nomine, sed etiam
illorum ( sic ) aerem hunc caelum appellate':
et quum aues in aerevolitent,
caeli volatilia appellantur : et serenum *
atque nubilum caelum dicimus de aere .
_ -Nam et ipse Dominus, quum de pu-
bibus ioqueretur, inquit: Faciem caeli
probare potestis . Igitur et aer , qui est
inter vapores humidos, vnde superius
nubila . conglobantnr , et maria subterfu-
sa , ostenditur esse caelum inter aquam 9
et aquam.
Non ergo impediuntur pondera ele-
mentorum , quia si potest aqua ad tantas
guttarum minutias peruenire , sicut vi-
demus, vt super istum aerem vaporaliter
feratur , qui natura leuior est vel
aquis , cur non possunt super illud leuius
caelum minutioribus guttis, et leuiarK
ipsi aduentum, et mortem, ipsi quoque resurrectionem Christi,
et gloriam mundo annunciauerunt.
2. De caeli autem' nomine sic dicit sanctus Ambrosius in li-
bris, quos scripsit de crearione mundi: Caelum graeco vocabulo
ipavas dicitur: apud latinos autem propterea caelum appellatur , quia
impressa stellarum lamina, •veluti signa , habens, tamquam caela-
tum dicitur , sicut argentum , quod signis eminentibus refulget, cae-
latum vocatur. Huius enim esse subtilem naturam, etiam Scriptura
demonstrat, dicens , quod firmauit caelum , sicut fumum .
3. Partes autem eius : chou s,ax is, cardines , conuexa , poli,
sidera. Chous , quod caelum conduct . Vnde Ennius: Vix solum
complere choum terroribus caeli . Axis linea recta, quae per median)
pilam sphaerae tendit. Cardines extremae axis partes sunt. Con«
dus emanare vaporibusr
Et quod illi asserunt, stellam , quam
Saturnum appellant, esse frigidam , et
quod per annos triginta peragat circu-
lum suum, eo quod superiori circulo gra-
ditur, quod ( sol.) facit per annum , luna
per mensem , et ista ideo breuius, quia
inferius tenent locum ; vnde ergo sit ilia
Stella frigida , quae tanto ardentipr esse
debuit, quanto super caelos rapitur, quae
quotidianis diebus velocius currit, nisi
quia facit earn frigidam esse aquarum
natura, quae super summum illud caelum
est ?
Cognoscant ergo h i , et insanire desinant
, quia qui potuit cuncta creare ex
nihilo, et illas potuit aquas glaciali so-
liditate stabilire in caelo • Nam quod
ipsi dicitur, Qui voluis orbem stellis ar~
d'entibus refulgenlem, nonne diuina pro-
uidentia necessario prospexit, vt intra
orbem ca eli, et super orbem redunda-
rent aquae, quae ilia feruentis axis in-
cendia temperarent, ne conflagrati.o su-
perioris inferiora elementa succenderet?
Nps vero quomodo , et qualeslibet
aquae ibi sint, (ignoramus); esse eas
super summum illud caelum , minime
dubitamus. Maior enim est Scripturae
eius auctoritas , quam omnis humani ingenii
capacitas „ . AREV.
2* Ambrosius in libris. . . caelatum
Yocatur . Lib, 2, cap. 4. GRIAL .
lb. Huius enim esse subtilem . . . sP-
eut fumum. Lib. 1. cap..6. Sunt vero
Isaiae verba eap.$i. ex lxx. interpret.
®t/‘ xpetvis as y.ctyrvos GR.
3* Cous, vel couus, vel chous . Varro
lib.\. Sub iugo medio couum , quod bura
extrema addita oppillatur, vocatur couum
a couo . Festur, Cohum , lorum, quo
temo buris cum iugo conligatur, a co-
bibendo dictum . Cohum poetae caelum
dixerunt a chao , ex quo putabant caelum
esse formatum . Ego a cohibendo hoc
quoque ductum arbitror . Quod etiam vor
luisse videtur Isidorus, dicens : Cohus ,
quod caelum continet. GRIAL .
lb. Poli ex caelestibus circuits cacn-
mina . . . dictus e s t . Hyginus lib. 1. Huius
autem ( de axe loquens) cacumina,
quibus maxime sphaera nititur , poll appellantur
, quorum alter ad aquilonem
spectans, boreus : alter appositus austro ,
notius est dictus . Nihil tamen in Isido-
ro mutauimus . Nam et australem, et no-
tium , et austronotum , vel austronotium
hunc polum did constat. Terrae vero
oppositum dixit Isidorus, quod obiectu
terrae ( vt ait Arati interpret) a nobis
non videatur . Vid. lib. 7. Etymoloe., et
lib. 13. GRIAL . ■
lb. SidQp . Chous , quod caelum con-
tinet : al; hemisphaeria . Chous, quo caelum
continetur . AREV.