S. lsidorus , archiepiscopus Hispalensis de officio gothico hispdno
optime meritus: an noui fuerit condhor %
Sanctus iste u . Nemo sane est, qui dubitare possit, quin S. lsidorus optime me-
laudatissimus rerj potuerit de rebus liturgicis, si raras sapientissimi viri dotes norit,
pari eruditionis, et sanctttatis nexu coniunctas . Acta ipsius illustrata
sunt apud nos die iv, Aprilis: vbi pag. 329. proferuntur excellentis eius
doctrinae testimonia • Breue est illud concilii Toletani vni*, anno
post sancti obitum xvn., babiti : A/ostri quoque seculi doctor egregius ,
Ecclesiae Catholicae nouissimum decus , praecedentibus aetate postremus ,
doctrinae comparatione non infimus, et quod maius est, in seculorum fine
doctissimus, atque cum reuerentia nominandus lsidorus . Fuit itaque turn
in aliis scientiis versatissimus, vti ex libris eius constat, turn in officiis
ecclesiasticis instructissimus, sicut liquet ex iis, quae super isto argu-
mento erudite conscripsit . Omnia igitur in eo ita erant comparata , vt
ipse,siquis alius in toto Hispaniae regno, lucem longe maximam my-
steriis liturgiae reconditis , et arcanis affundere posset • At quod in hoc
genere potuit efficere , effectum re ipsa dedit in concilio Toletano iv*;
cui quoniam tanta cum laude, tantaque cum gratia praesedit, minime
aberrauero a vero, si a tanto praeside, seu viua potius eiusdem concilii
voce 3 et oraculo, prefluxisse dixero vel omnes,vel plerosque saltern circa
oeconomiam liturgicam canones, in isto concilio praescriptos , et a me
superius recensitos : cui enim melius, et verisimilius canones isti attri-
bui possint!
creditus est 12' Quidquid sit, adeo magnam rebus ibi gestis sanctus Doctor sui
a variisancto- apud auctores concitauit aestimationem circa Officium ecclesiasticum , vt
ribus crediderint, ac tradiderint , nouum ab illo tunc temporis conditum fuis-r
se.Baronius ad annum 633. , quo concilium illud ceiebratum dixi : Fuit,
inquh, sententia plurimorum , cui volens , lubensque subscribo , in hoc concilio
a patribus iniunctum S. Isidoro , rerum ecclesiasticarum peritia , et
scientia ceteris excellenti ,v t ex praescripto sacri concilii yolumina elucu-
braret ecclesiasticorum Officiorum , quibus turn in sacris Missis , turn in horis
psallendis canonicis nocturnis, atque diurnis vti deberent-omnes Hispania-
rum ecclesiae. Quod quidem ab eo quam felicissime praestitum est , .ita vt
et Missale , atque Breuiarium ederet. Longior essem , si producerem auctores
Hispanos , et ex eorurn verbis conficerem , quidnam , et quantum in
hoc , quo de agitur , argumento tribuant S. Isidoro : neque enim eodem
modo loquuntur omnes; et sunt, qui ipsi adiungunt praeterea S. Lean-
drum ; quern alii dicunt auc.torem fuisse Officii sacri • Quae videri pote-
runt apud scriptores , quos assigno , videlicet nostrum loannem Maria-
nam De rebus Hisp-lib* 6., cap. y .; Franciscum de Padilla Historiae eccl.
Hispan. centuria 1 •, cap. 10., et centuria 7*, cap. 20*; Vasaeum ad annum
717- ; Ambrosium Moralem lib. 12-, cap* 19.; Aluarum Gomezium De
rebus gestis Cardinalis Ximenii lib. 2., pag. 969*; Marchionem Mondexa-
<rensem fol* 136., quibus addi potest obseruatio ad concilia celebrata in
Hispania citeriore apud Labbemn tom* 9*, col. 1198. Verba producam in-
ferius alia opportunitate. Nunc iuuerit rem alibi expositam audire .
13. Nicolaus Antonius in Bibliotheca Hispana veteri lib. y ., cap* 4., nouam con-
pag* 269. S. Isidori opera recensens, Tribuitur ei quoque, inquit, Missale, didisse litur-
et Breuiarium, quibus ecclesiae Hispaniarum «. . vsae fuere ex concilii glam ■.
Toletani iv. decreto illo , (_vt creditur, ) quod canon secundus continet :
De vno ordine etc. Cum enim haeresis Arianorum non potuissst non or-
dinem omnem rectum , in ecclesiastica disciplina obseruandum, turbare, va-
rietatemque, erroris sequelam , vbique inducere, nihil magis curandum fuit
Catholicis praesulibus , quam sacrum omnem ritum , et caeremonias , turn
fidei rectae conformes , turn vniuersis Gotthicae ditionis, tarn in Hispania,
quam in Gallia prouinciis vniformiter obseruandas praescribere . In quo
vix dubitari potest, quin Le ander, dumvixit, Arianismi exturbator, mu-
neri suo satisfecerit . Sed cum Isidorianurn communiter hocce audiat Mis-
salis, et Breuiarii Gotthici Officium, denegare non possumus Isidoro nostro
praecipuum aliquem huius fabricae , doctissimaeque , atque grauissimae ,
simul et piissimae compositions honorem, et laudem . Id quod laudatus auctor
confirmât ex Guitmundo , et Elipando ; de quibus dicam paullo post •
Deinde ita pergit :
14. Quamquam , vt verum fatear, nollem ex concilii decreto isto * * • An et quo vs^
factum admittere . . . ne .. baud exigui laboris, et contentionis opus intra que
sic breue tempus, quod a celebrato concilio vsque ad sancti Praesulis in-
tercessit obitum , necessario restringamus . Vero etenim mihi similius est ,
pridem iam eum, post antiquiorem aliorum operam, incubuisse huic rei
conficiendae, cum concilium celebraretur ; siue in vsum iam tempore concilii
hunc ritum venisse Isidorianurn , eo autem direxisse sanctionem suam
Toletanos Patres, vt per vniuersam Gotthici nominis ditionem, eumdem
orandi ordinem , atque psallendi ; ( Breuiarium indicatur ) eumdem in Mis-
sarum solemnitatibus modutn ( Missalis significatur liber ) obseruari prae-
ciperent. Nisi enim iam promulgatus , ant in vsu esset ritus aliquis appro-
batus, quo vti deberent sacri homines, frustra fuisset de euitanda diuersi-
tate, atque ex ea scandalo, legem dicere . Deinde nonnullis interiectis »
quae difficultatem mouent, quo minus confectio hie agitata S. Isidoro
tamquain auctori conueniat, mentern suam ita praesentt quaestioni at-
ternperat, vt mediam quamdam sententiae viam tenens, nec totum illud
negotium ipsi arroget, nec totum etiam abroget,sed partiim concédât ,
partim neget ; id quod his verbis exprimit :
11* Quae omnia sane cum indicia excogitata, quantumcumque solidam <j;c; possit,
tncepti, et absoluti Officii laudem Isidoro nostro denegent, Isidorianurn
vulgo datum iis libris, et ab vltima antiquitate deriuatum nomen, id
saltern conficere apud omnes recta ratione vtentes debet, vt inter alios
huic negotio deditos non vltima Isidori laus habeatur . Sed praeterquam
quod illud proprie non disputatur, satis etiam insuper hoc conuenit cum
dictis meis sub exordium huius paragraph!, vbi, quid in hoc genere tri-
buendum S. Isidoro censerem , non obscure exposui. At plus nonnulli
exigunt scriptores , non illi dumtaxat, qui nullam sibi ex antiquitate au