sa Hispania sacer ritus in cunctis ministeriis ecclesiasticis seruaretur,
a Patribus eidem Sancta Isidoro , -vtpgte earumrerum peritia, et seien-’
tin eeteros excellenti, onus iniunctum est, vt •volumen elucubraret ec-
clesiasticorum ojficiorum, quibus tam in missis , quam in horis psal-
lendis vti deberent. Quod et praestitit: nam adhuc et missale , et bre-
uiarium extant, sacrum redolentia antiquitatem , quae sub eiusdem
lsidori titulo typis mandata fuere. Plenam eiusmodi ritus historiam,
qui prima repetens ab origine, scire voluerit,inueniet in Liturgia
Mozarabica, siue Tractatu historico chronologico de Liturgia antiqua
hispanica, gothica , Isidoriana, Mozarabica, Toletana, Mixta, quam
ex Hispaniae conciliis, Romanorum Pontificum gestis , Regum Hispa-
norum diplomatibus, aliisque ad praesens institutum repertis docu-
mentis collegit ,digessit, et illustrauit Ioannes Pinius Societatis lesu
theologus. Extat hie tractatus in Actis Sanctorum tom. 6. iulii, re-
cusus in Collectione Praefationum, Tractatuum, Diatribarum etc.
Bollandianorum Antuerpiae, et Venetiis . Productus quoque fuit hic
tractatus torn. i.part. i. Operum Veu. Cardinalis Xhomasii, studio,
curaque Iosephi Blanchini, Romae 1 7 4 1 .; ex quo hallucinatus est
auctor open's inscripti, Real Academia de buenas letras de Barcelona,
qui pag. 392. Ven. Cardinalem Thomasium auctorem tractatus de
liturgia hispanica crediditivbï etiam Caietano Cennio tribuit, quae
ad Blanchïnum proprie spectant.
elus 2. Pinius ergo post Franciscum Pisam , Eugenium Robles, Emi-
nentissimos Bonam , et Aguirrium,Ioannem Maoillonium,^^dmun-
dum Martenium, Petrum Brunum , aliosque liturgiam veterem Hispa-
nicam illustrare in se recepit: cuius ppiniones per summa capita
delibabimus . Liturgia sacra a S. Petro , aliisque apostolis propagata
in rei substantia eadem vbique fuit, et in ecclesia catholica immo-
ta persistit. Primae substantiali institutioni quidam externi ritus, alii
alibi, accesserunt. Prima origo liturgiae in Hispania a S. Petro re-
petenda est, vt earn Isidorus repetit,siue S. Petrus in Hispania R-
dem praedicauerit, vt vult Gaspar Sanctius, siue alii viri apostolici,
a S. Petro in Hispaniam missi, Ordinem missae ab apostolorum principe
acceptum inuexerunt, vt Innocentius I . , et Gregorius V il. in-
nuunt. Operam quoque suam fortasse eo contulit Paulus . Sacros
quoque liturgiae ritus in Hispania, quantum per commorationis tempos
licuit, Iacobus apostolus designauit.
3* Qualis autem fueiit hispanica liturgia quatuor primis secu- ^mrgïa hïspa,
lis, quaestio perobscura est, et difficilis.Ex Patribus, qui eo tem-na.qu3tuo.rpri'
pore scripserunt, nihil certum eruitur: immo neque erui potest, missecu 18-
si vera sit opinio quorumdam, quatuor primis ecclesiae seculis nullam
liturgiam scripto exaratam fuisse , sed sola viua voce traditam:
quam sententiam Pinius fuse tuetur . Omissis autem commentis pseu-
dochronicorum, prima liturgiae antiquae Hispanicae vestigia apparent
in primo Concilio Toletano anno 4^0. ^ cuius tarnen multi
canones hierarchiam ecclesiasticam proprie indicant, non liturpiam:
alii liturgiam supponunt, sed non exprimunt, qualis ea fuerit^
4. Ineunte seculo v.,barbari Hispani.am occuparunt, vandali, seculov.
sueui, gothi.Ex Orientis ecclesiis gothi liturgiam suam acceperant:
duplex igitur tune fuit in Hispania liturgia, altera antiqua hispanica,
altera órientalis, a gothis aduecta , quae fortasse labem aliquam
ab haeresi ariana contraxit. Turbulentis his temporibus rerum litur-
gicarum in Hispania notitia obscura e s t: ac vix quaedam percipimi-
tur ex Concilio Hispanico generali suasu Leonis Papae anno 4 4 7 .,
ex epistola eiusdem Leonis 9 5 ., alias 109., ex epistola episcoporum
Tanaconensium ad Hilärum Papam anno 4 6 5 ., ex epistola Simpli-
cii Papae ad Zenonem Hispalensem episcopum: nam Concilium Bra-
carense anni 4 1 1 ., quod Aguirrius genuinum putabat, nunc passim
tamquam apocryphum explodituf.
j . Seculo vi. luculentiora sunt ritus liturgici monumenta in seculo vi.
Concilio Tarraconensi anni 5 1 5. , et Gerundensi 5 1 7 . , quo prae-
scnbitur, vt quomodo in metrapolitana ecclesia fuerit, ita in omni
Tarraconensi prouincia tarn ipsius missae or do, quam psallendi ,-vel
mmistrandi cofisuetudo conseruetur: praeter alia de litaniis etc. Va-
rietas ergo aliqua erat in ecclesiis prouinciae Tarraconensis, quam
1 atres Concilii Gerundensis de medio tollere voluerunt. Ac facile
quidem erat, vt etiam eiusdem ecclesiae prouinciae in officiis eccle-
siasticis inter se nonnihil dissentirent, quum facultas ea ordinandi
penes episcopos esset. Et quum orientalis liturgia a gothis in Hispaniam
immissa fuerit, fortasse ea nonnullis hispanis placuit, aut etiam
tertia ex hispanica, et orientali mixta .
6. Eodem videtur pertinere, quod prouinciae Bracarensis me- Profuturus
tropolitanus Profuturus Romanum Pontificem de paschae festiuitate, Bracarensis ■
precum ordine, et missarum solemniis consuluit: quia scilicet litur-
N 2