vsus, vt non idem psalterium in ecclesiis gothicis recitaretur, abo-
litus demum fuit a Concilio iv. Toletano anno 633. can. 2. Vnus
igitur ordo orandi , at que psallendi nobis per omnem Hispaniam,
et Galliam conseruetur.
isidorus nulli Quanam autem versione psalterii, et reliquorum sacrae scricertae
versio- pturae übrorum Isidorus potissimum vsus in suis operibus fu.erit,
in igatus j^ ere 5 v ix poterit definiri . Nam vt alia omittam, quae ceteris
communia sunt, Isidorus saepe non tarn suis,quam aliorum
Patrum verbis vtitur : itaque scripturae loca plerumque exprimit,
qualia apud antiquiores legebat. Versionem ille tarnen S. Hierony-
mi praeferendam censebat, quae nostra vulgata esse creditur . Presbyoper
quoque Hieronymus, ait lib. 6. Etym. cap. 4 ., trium linguarum
peritus ex hebraeo in latinum eloquium easdem scripturas conuertit,
eloquenterque transfudit, cuius interpretatio merito ceteris antefertur.
Nam est et verborum tenacior, et perspicuitate sententiae clanor,
atque, vtpote a christiano interpreter -verier . Rursus lib. 2. de offic.
cap. 12. De hebraeo autem in latinum eloquium tantummodo Hieronymus
presbyter sacras scripturas conuertit : cuius editione generaliter
omnes ecclesiae vsquequaque vtuntur pro eo , quod ueracior sit
in sententiis, et clarior in verbis. Quod elogiuni ab Augustino de
veteri versione Itala dictum in versionem Hieronymianam Isidorus
transtulit. Et haec Hieronymiana versio est, quam in bibliis gothicis
Toletanis extare monuimus.
vti s. Grego- ■ 24. Hac eadevn agendi ratione S. Gregorius nouam hanc trans-
rius Magnus. jatjonem Veteri, hoc est, Italae praeferebat, quia scilicet ilia c une ta
verius transfudisse perhibetur0 credendum est, quid quid in ea dtci-
tur j vt ait lib. 20. Moral, cap. 3 a* Nihilominus ipse ex vtraque \e
teri, et noua testimonia proferebat, vt profitetur in epistola,qua
Moralium libros ad Leandrum misit: Nouam vero translationem dis-
sero : sed quum probations causa exigit, nunc nouam, nunc veterem
per testimonia assumo : vt quia Sedes Apostolica , cui , deo auctore :
praesideo, vtraque vtitur, mei quoque labor studii ex vtraque fu
ciatur.
exempta ver- 25. Nie. Antonius Marianae diligentiam laudat, qui in nous
sionis in His- ad übros contra ludaeos animaduertit, Isidorum in psalmorum lo-
pama vsitatae. ^ referendis quaedam ex psalterio Romano, et gothici officii proprio
desumpsisse : et in aliis libris aliam, quam vulgarem nunc
ecclesiae vsu versionem, ante oculos habuisse . Exemplum profert
ex lib. 1. cap. 19. Vnde et alius prophet a de his it a dicit: Facti sunt
mihi in sagittam reciprocam. Haec verba pertinuisse putat Mariana
ad aliquam ex innumeris antiquis versio nib us, quae interciderunt,
fortasse ex Osee cap. 7 . v. 16. Reuersi sunt y vt essent absque iugoy
facti sunt, quasi arcus dolosus. Arcus enim dolosus respondet sagit-
tae reciprocae , quae in proiicientem conuertitur. Nie. Antonius ad-
dit, simile quasi prouerbium extare psalm. 77. v. 5 7. Quemadmodum
patres eorum conuersi sunt in arcum prauum. Hie enim est sensus
verborum hebraeorum , atque graecorum etiam , quae Isidorus Clanus
(male editum apud Nie.Antonium Isidorus clarius aduerbii more)
interpretatur, in arcum prauum, vel dolosum , qui scopum non petit,
sed fractus percutit eum, qui tetendit.
26. Vsus psalterii gothici, etiam abrogato officio gothico, man-
sit in Hispania, vti obseruare licet in S. Martino Legionensi secu-
li xn ., qui versionem psalterii mozarabici passim adhibet, vt totn.i.
pag. 173 .3 2 2. 361. 368. 375. tom. 3. pag. 10 3., quamuis hymnos,
et plura alia ex breuiario romano vsurpet, vt t. 1. p. 408.1. 2. p. 5 6.
67. 160. 163. Rodericus Toletanus lib. 6. de reb. Hispan. cap. 5.
Translatio psalterii ( gothici ) in plurimis ecclesiis cathedralibus,
et monasteriis adhuc hodie recitatur.
C A P Y T L X X X V I I I.
Ouamnam S. Isidorus habuerit partem in officio gothico, quod Isido-
rianumy et Mozarabicum dicitur’l Summa eorum, quae Bollandiani
hac de re disseruerunt. Animaduersiones Marchionis Scipionis Majfei
de Orationali gothico , apud Veronenses extante .
1. ^ ^ ^ u ltis seculis per vniuersam Hispaniam viguit certa precan-
di deum in officiis ecclesiasticis ratio, quae iuxta Eeati Isidori re-
gulam esse dicebatur. Apud exteros quoque haec de S. Isidoro officii
gothici auctore opinio inualuit, praesertim postquam breuiarium,
et missale eius ritus iussu Cardinalis Ximenii typis commissa fue-
runt. Canonici Lateranenses in suis Officiis propriis ad diem 4.
aprilis lect. 2. nocturni 2. id testatum voluerunt. In qua ( syno-
do iv. Toletana ) quum sancitum fuisset, vt vnus vbique in vniuer-
Tom. II. N
psalterium go-
thicum diu
mansit in Hispania
o
Pinii disserta-
tio de officio
gothico.