fio'nificationfs conjungit, fed quæ orationem pleniorem ac robuftiorem efficiant.
■ amac etiam quandoque textum orationis Iongiufculum & fufpenfum; fie tamen, ut
fenientia conftet femper & emineat. nec fine utilitateeft, quod vocabulafæpe compost
audacius: inde enim Grammatici opes fuas non parum augere poffint. at
vero, quod præcipuum haberi debet, reéla ejus femper & plana do&rina eft, ubi-
que magiftrum agit pietatis, animos ad virtutem incendit, vitia errorefqueinfefta-
tur, Chriftianum dogma 8c Catholicatn profeffionem tuetur. Ecclefiaftæ autemfen»
icntias fie explicat, ut multo planiorem faciat le&ion^m libri omnium ferme in-
telle&u difficillimi. nam eas plerumque, ut fonant, interpretari folct: perraro al-
legoriam 8c tropos venatur. exempla potius e reliquis divinis libris congeritj quæ
illi in numerato fuifle apparet: turn quædam e Patrum feriptis delibac, fed res
potius & fenfa, quam voces 8c ornatum eorum perfequitur: nonnulla etiam, quæ
commode difita non cenfet, fe non ampie&i profketur, & quare in alia fit fen-
teniia, acute arguteque demonftrat.
Scire li velis, quæ in toto opéré animadverfionem excitare, 8c notatione digna
efie videantur, ea, quamquam fuo quæque loco îndicata funt, hic tamen celeri-
ter perftringam. primum quidem doétrinam Gatholicam de auxiliis divinis ac de
libero hominis arbitrio præclare ac dilucide pluribus in locis ufurpat 8c tradit.
nec minus reéïe de originali peccato differit, ut infantes tamen, quos ante baptif*
ma mors interceperit, inter damnatos non amandet. docet idem, yiventium re-
ftefa&ain utilitatem cedere mortuorum: morales vero aiftiones hominum quorum»
cumque bonas habet 8c agnofeit. de corporum noftrorum refurre&ione diferteagit:
Confeffionem peccatorum non femel memorat, 8c Confecrationis item formulam
alfert, qualem in Græcorum Liturgiis legimus. Danielis 8c Sufannæ hiftoriam au-
thenticam fe putare demonftrat» hæreticis femper infenfus, Eunomium in primis
Sc Aetium objurgat, errorefque eorum refellit. cælibem vitam extollit, 8c Paul-
lum atque Antonium magnos illos Anachoretas commendat. ufum precandiDeum
ante egreffum e domo obtinuifle indicat: condones in templis habitas, 8c templo-
rum moles ubique Deo uni excitatas affirmât. Jobum athletam pietatis multo an«
te Salomonem vixifle cenfet: de Salomone vero fentit, poenitùifte eum fcelerum
fuorum, 8c poft refipifeentiam ad Ecclefiaften feribendum fe contulilie. memmit
fæpius Jacobi fratris Domini noftri, nec Apoftolum facit. demum 8c profana quæ-
dam attingit : nam 8c autonomas urbes earumque pfephifmata commémorât , 8c
militares machinas 8c defulcorum decurfiones. turn 8c quam piumbei etiamtum in
phyficis effent philofophi , déclarât, opiniones de folis orbita recenfens, quæ tum
ferebantur : 8c epocham quamdam celebrans , quam mathematici ejus ætatis ter-
tiam motionem periodicam appellabant. mitto cetera, quæ leviora videntur. fed
qui animum ad le&ionetn applicuerit, alia, opinor, extundet complura, quæ Ca-
tholicæ potiffimum do&rinæ illuftrandæ prodefle poffint.
Porro totum commentarium dividit Gregorius in decem Xoyaç, quos ego Libros
appellandos cenfui : nam co etiam fenfu Græci earn vocem ufurpabant , uti poft
alios adnotavit Montfauconius 8c Bucherus. ( ij nec vero Orattones dici debebant,
quum indicium in opéré nullum fit, unde libros hujufmodi coram populo pronun-
ciatos elfe intelligamus. .
VIII. Reftat, ut cauflam quoque ferutemur, quare Gregorius, quum Eccleliatn
Latinam regeret, ac Latino ritu fa&us Epifcopus Latina traélare deberet , Græce
potius, quam Latine feripferit. nondum quippe Græcis adhæferant Siculi Epifco»
pi 8c Latinus etiamtum in Ecdefiis illis ritus , qualis coeperat , obtinebat. ita-
que in Codice perantiquo Ecclefiæ Syracufanæ, in quo fériés Epifcoporum illius
Ecclefiæ deferipta eft, de Stephano IL quem Pirrus Epifcopum fuilfc demonftrat
anno dcclxxxviI. diferte adnotatum fatetur Cajetanus, ( i ) Sjracufanam Ecclefiam
( 1 ) Palæozr. lib. 1. c. 4. Bucfc. Ant.Evang. p. 811. H H f
(2 ) Ifag. ad Hift. Sic. c. 42. p. 354. & Joan. Joann, traft. de div. Sicul. offic. cap. viiL n.4.
S C R I P T A S. G R E G O R I I . CXXVII
ab eo coepijfe Grace pfallere, quum antea Latine cantaret. hic nempe ad Græcos primus
defecerat, a quibus propterea Arcbiepifcopum appeliandum efle, Synodus Ni-
cæna i l. non femel déclarât, enimvero illud hoc loco prætermittam, non id a
Gregorio fufeeptum fine majorum exemplo: nam 8c Tertullianum non pauca
Græce vulgafle confiât, ( 1 ) quum tam procul a Græcorum finibus abefiet $ 8c
Hippolycus martyr , five hic ad Porcum Oftienfem Epifcopus , five in Arabia,
certe Romanus incola , omnia feripta fua Græce ediderat ; quod 8c magifter ejus
ante fecerac, magnus Irenæus, quum Lugduni , hoc eft in provincia Romana 8c
Latino fermoni adfueta Epifcopus effet, quid fi Gregorium , qui puer in Palæfti-
nam migraverat, 8c illic adoleverat , Latine minus fcivifle dixerim ? verum efto,
fcriberc ille Latine potuerit perbene : quum in Siciliam reverfus , Siculorum bo-
num maxime fpedaret , Græce utique feribendum illi erat , ut conterraneis fuis
utilis efle poffet. fcio , Latinas litteras diu fub Auguftis in Sicilia viguifle : quod
ipfæ omnis generis Latinæ inferiptiones teftantur , quæ illic plurimæ adhuc exilant.
fed tamen Siculi nec Græcam unquam linguam , quæ ab origine communis
omnium fuerat, Latini fermonis ufu recepto, dedidicerant ; 8c Gregorii noftri
ætate prope folam ufurpabant , Græcorum ftudiis obfequuti , quos tum dominos
habebant. jam enim ab anno dxxxv. pulfis Gothis, infulam Belifarius receperat,
ac fubinde Græcos eo Præfides miferat Juftinianus, a quibus regerentur. ils Græ-
cum fermonem præ I^atino placuilïe, eofdemque fuifle aurores, ut eodem popu-
lus uteretur, non eft, cur dubitemus: Latine enim fere nefeiebant, 8c ad Latinos
atque ad ipfum Pontificem maximum Græce feribebant. (2) tum familias quoque
e Græcia ipfa plures , quæ Græco ritu uterentur , in Siciliam migraffe, non ob-
feure indicat Gregorius magnus: (3 ) quas poftea numéro au&as effe, nemo infi-
cietur. quare de Agathone Pont. Max. quem Gregorio noftro fenefeente natum liquet,
fcripfit Papebrochius, (4) Ipfum etiam Gracum fuijfe, non folum fuadet ejus
nomen Gracum , fed in primis Sicilia patria , tune adhuc tôt a Graca , ac Graci ritus
Ecclejiis & Monafierits Bafilicana Régula plena, quare Latinum fermonem paucorum
ea æcate in Sicilia fuifle fatendum eft: eofque ipfos bilingues fuifle, nec apud po-
pulum, nifi Græce loquutos efle, fi inteliigi vellent. habes igitur cauflam, quare
Gregorius nofter Commentarium fuum , quem ab omnibus legi utiliter cuperet,
Græco fermone feribendum vulgandumquc duxerit.
( 1 ) Ut ipfe teftatiir de bapt. c. 15. de corona c. 7, &c.
(2) Greg. magn. lib. xil. epift. 27. (3 ) Lib. vuil. ep. 12.
(4) In Con. Chr. ad Catal. Pont. n. 81, V. etiam Cajet. Ifag. ad hift. S;cr c. xxxxil. n. $. ro.
II, & Joan. Joann, de divin. Sicul. offic. cap. ml. n. 12.