IO RE R U M NATURALIUM
immenfus juxta iàpientiffimam fuam omnipotcntiam creatura: cuilibet proipexit, & dotes proprias elargitus
eft.
Num. e. En fruílus ejusdcm íceleton, fid anterius j qua flos iedet, conlpicuum, ubi & volva
{latct fcminalisj in tria locumenta divifa, quorum fingula fipto ruriùs medio membranaceo bificantur,
micque adnatum femen ad perfedam usque maturitatem fovent.
Num. 7. TruBus Quapeba Amerkmus.
Surinamo nobis transmifliis hoc fub nomine, aliis Guapeha icribitur. Piper Y^thiopicum figura smulatur
J plurimasque filiquas eidem peciolo, de ramis orco, racematim adnatas, cxhibet. Semma, uti in
aliis plantis fiiiquofis, luis in tunicis digefta funt, vid: Num. 8. Acri Spore fruílus hie hnguam adu
r i t , fere ut Orientales Cubebx. jithiopes & incola: iftius regionis loco Piperis aut aliorum Aromatum
cibos ÍLIOS eo condiunt.
Num. p & 1 o eosdem fruftus exhibemus carnofi fuá fubftantià, feu filiquofis capfuUs orbatos.
N u m . II. Scekton fola Clinopodii rofei Alf ini.
Bafilicum fylveftre vulgo , Alemannis mrheldoß vocatur. Folia ejus , fingulari modo comparata,
ex apice fuo anteriore novum emittunt foliolum. Lignolìs quoque gaudent nervulis, 6c nullo negotio deglubi
poiTunt.
T A B U L A Q.UARTA.
N u m . I. Scelcton Foln Hederá arborea vulgaris.
Exprinfio fìbrofa hujus folii in quinqué majores ñervos^ ramis arborum fimiles, diilributa, ex pedúnculo
(uo nutritium nccrahic humorem, pro fibrularum omnium inde oriundarum conièrvando robore. Arbore
vel frutice in vigore incrementi coniHtuto, pars ejus quxlibet, folium, flos, frudusve fit auc ièmen,
propria fuá forma &: colore pra'dita, iìbi conveniens ex ipib trunco haurit nutrimentum. Plurim^e reperiuntur
Vegctantium , tam arborefcentium, quam fruteícentium ípecies, quas omnes & íingulas fcite
di^oícere nemo potell. Nos jam de iis loquimur, qux híc locorum nota: funt. Prout planta quxlibet
opimo adherens íolo crefcit, pabulumque inde traliic; ica. fingulis fuis partibus vicilíim potelt proípicere.
Huc tanquam cauía pra^cipua concurrir Sol, vernis íiiis radiis recludens omnia, ut Plantee protrudantur
de terra, germina feie explicent, arida^que aut frigore hyemali conftriótx nova reficiantur vita, per liberum
humorum circuitum inibi reproduóta. Ventorum frigorisque injuria: eidem fcopo famulantur, ut
íciiicet tenera folia, flores & fruítas à prxcoci nimis explicatione prohibeantur : fie enim firmce eorundem
partes, quas fceleti nomine donamusj ftabilem, & taótui refiftentem nancifcuntur prius firmitudineni;
tenues parancur fiftuls, & jufta ílernitur liumoribus via per vénulas aut fibrillas fingulas, majores & midat'eruithet
fteel-einde verfcheidc Ii out ige banden ofribbctj es körnen,
die onJer de huidt de vrucht in acht verdeelingen als vou-
\ven nederdrukc, waar van de f-ynfte ribbetjes voor aan 't bloemof
kroon-eindt vaft gehecht zyn, oro de vrucht eeo byzondere
en ficrlykc gcdiiante te geven. Zo heeft de grote Schepper
A-oor alles door zvnc alwyze macht gezorgt, en elk fchepfel zyne
eigenfchap toebedeelt.
Num. 6. Dit is de zelvc vrucht, ontleed, gelyk ze zieh Van
voren aan de bloenizyde vcrtoonr, met de opening va: "
huisje, dar in drien verdeelt is,nuisje,aar m arien verüeeit waar van icder dee]l nog een vliezig
raiddelfchoc heeft, daar liet zaadt in groeit en vail gehouden
-wordt tot zyne volkome rypheit.
1 hten zieh gemakkelyk
V I E R D E T A F E R E E L.
Num. 1. Geraamte ^an een Klhnop-hladt.
^vHe- Gcmeen Klimop-bladt, ofBoom-veil, in zyn volkomen ¡
Num. 7.
Dit boomgewafch is
vrucht y Quapeba
; yan Suriname gezondeo, onder den
^ . . nigen Guaptba gcnaamt. Hct is van
gcdaante als de Ethiopifche peper, cn hangen vcrfcheide kleine
vruclitcn, als peiiltjcs, als eeii tros aan een llccltie der takken:
de zaden daar van zyn gefchikt gelyk alle peulgewaiTchen in
hunne fchillen, gelyk by Num. in pkat vcrtoont is. De
finaak van dit gewafch is hect op de tong, overccnkörnende met
dien van de Ooll-Indirche Cubeben. De inwoonders cn Negers
van dat landt gebruiken hct onder hunne fpyze, in plaats van
pepcr, of andere rpeccryen.
Num. 9 en lo 1 zyn de zelve ze
vruchrcn ontkleed van hare vlee-
zige delen,
1 de pculachtige fchillcn.
raamte, ofuitfpanfelen van vefelachtige delen, die, in vyfdiiTke
äderen, als takken van bomen, uirgelpreid, hun yoedfel uit iiec
blad-fleel trekken, om al de omgehechte vefclen hunne kracht
mede te delen, Wanneer de boom, of rank in de kracht van
zynen wafchdom ftaat, trekt clk deel, het zy bladt, bloera,
vrucht, of zaadt, zyn voedfel uit hct gewafch, of den boom,
daar het aan groeit, naar zyncn natuurlyken eifch, en met zyne
byzondere vcrwe en gedaante vcriierd. Men vindt vele onderfcheide
gewaiTchcn, zo bomen, als heeilers, van alle foorten,
die onmo»clyk ftuk voor ftuk te kennen zyn: wy fprekcn van
die ans hier te lande bekend zyn. Naar dnt elk in ccn goedcn
grondt geplaatft groeit, cn voedfel naar zieh trekt, kan hct weder
vcel uitgcvcn aan elk deel des booms. Hier toe verflrekt de
zon als de voornaaralle oorzaak, alles in 't voorjaar ontnuitcndc,
om de gewafTchcn te voorfchyn tc docn komcn, de bottcn uit tc
docn fpruitcn, cn de dorre of door de koude van den wintcr toegeflotcne
Num. II. Cnthleede hUaäjes wan -cuilde BaßUcum.
De Hoogduitfcheri noemen dit gcwafch Wirheidoß. Deze
blaadjcs zyn van een byzondcrcn aardr, daar voor uit de punt
van de bkdcn weder ccn klein blaadjc tc voorfchyn komt. Zy
te docn ontluikcn door een nieiiw Icvcn , lict welk
d.iar in uitgewrocht wordt door de doorllruling. De winden cn
koude dienen ten zelven einde, op dat de tedcre binderen, bloemen
en vruchten nict al te fchielyk uit komcn tcfchicttn, om
hunne groffte delen, die wy het geraamte nocmcn, ccn vallc cn
handcailbarc ftevighcit by te zettcn, en fyne buizen tc m;ikcn,
en door elke ader of vcfel, groot cn klcm, hunne bchoorlykc
dooi-itraling te docn hebbcn. Hier ziet mcn het binncnfte gcilel
van hct Klimop-bladt, met zyncn dradigcn llecl, die wcl in vyftig
draadjcs zon kunncn veräeelc worden, cn alle van binnen,
door