124 R E R U M NATURALIUM
Hancce Ranaram indigenamm gcneracioncm feJiilo & laboriofo fcrutinio obfetvav.mus, dum primo
fnerma Ranaram ad quartum usque increment, gradum, novi quotidie aqua refeflum, demtis illis e,us
parciculis, qua: mufco inha-rebant, aeri aperto expoluiraus : qux tamen methodus haud adeo ex voto
L c e d e b a t . Unde anno infequente aliam, eamque meliorem, mvcnimus, qux manu ducerct m opens
totius cosnitionem. Menle nimirum Martio accurate explorábamos locum, R»"^ commorabantur
- prima ut generationis earum imtia expilcaremur : hunc igitur depreliendimus foOIis effe minus profundas
aquis plenas ftaeuantibus, multi pbntamm aquaticarum, mulcique enatantis copia oblellis ; ubi
Ranarum majorum minorumque totas phalanges reperimus qua-jugiter more fuo vociferantes fuam quo:-
libct comparem alliciebant fono bocce : W v te« i basque dem adventantes £i utabant alia turfus voce, fonante
hrekehex, bnhhex: tum vero toro gre^e convocato mafcuUis focmellam confcendit, pedibusque
anticis humeros ejus, poRicis verb nates ampìeaitur. Ñeque tamen vel minimum cermtur vcftigium
externarum quarumdam partium genitalium ; dum interim neceüe ell coitus quandam fpeciem ab ilhs
oatrari undi= tìat fcecundatio. Hoc fafto ovula fua ejaculantur, eaque, modo ante memorato, m aquis
aUcubi'vel ad mufcum, vel herbara aliam adfigunt. Terminus generationis a primo coiiceptu ad ftatum
usque perfeftitudinis novera abfolvitur feptiraanis, juxta noftras obfervationes. In fine Marni ovula vidimus
eramims, aut herbarum fibris annexa, de die in diera raajora efle reddita ^ quandoquidem ha-c qiiotidie
manèlubortum folis, per fexaginta dies continuos, exhaurire curabamus : tumque dem nullam amphus imbi
Ranam majorem natu,vel minorem erat reperire,fed omnes iamiam fe abfconderant.autaliorfLimdiv.igabantur
Quotidiana mea obfetvata in Tabula à Num. i ad 8 iam exhibui, additis defcriptionibus neceffariis.
Cui volupe eft, plura de Ranis pernofcere, legat Pimm & Arißotehm inter anuquos, Rajum,
verb inter recentiores, Jmßmmm, 6c alios.
Generano Tranimutatio Ranarum Afiaticarum.
Reftat nunc breviter enarremus quardam de Ranis, ex Amboina nobis transmiffis, qua idem incrernentum
eandemque ac indigent fubeunt mutationem t at quia grandiores funt, omnia ha;c multo exhibcut
diftinftiora. Tres veto priores earundem ftatus, feu principia, uti Num. i , i & 3 habentur, nobis defunt,
in quibus tamen baud quidquamdifcrirainis ab indigenis reperiti confidimus.
Num. J. Primara delinear Araboinenfis Ran® faciem, Pifciculi amulara, pedibus haftenus nullis
confpicuis, fed corpore cralfo, brevi capite, binis ocellis, & longa cauda
Num IO. Tarn craffior eft & longior, binisque pedibus pofticis evolutis inftrufta.
Nura II. Pifcem magis quam Ranam refert : pedes hie tres iam prodiere ; dura quartus anterior, adhuc
fub cute latens, hanc facit protuberare, & iamiam erupturus videtur. A capite lupra dorlum , ad
utrumque cauda: latus,pellis quxdam,feu fimbria protenditur membranacea, pmnatum iuppkns locum.
Num II Ha:c parum a perfetti Rani differt, nifi, quod integrara adhuc Pifcis caudam gerat,
qua; à ¿moribus pofticis margine fimbriato, per totam caudam protenfo, oritur. Reliqua corporis fuprioribus
comparata, minor eft: cauda ultra dimidium fui contrafta eft, nec membranacei
amplius limbi quidquam p r i fe fert.
N u m 14 Ha:c Rana iam perfeftiffima totam demura caudam amilit.
Trammutatio
Deze voortteeling der inlandfchc Kikkers hcbben -wy door
ecti naarllig onderiock met morite waargenomen, ccrftelyk
uit het fchot, of fparnia ramnm, en dat wcl tot aan het Vierde
foort, met alle dagcn vcrveifching van water, daar het ichot,
of zaadt, uitgenomen dat met eenig kroos vermengt was,telkens
vernieuwt, in dc open lacht wierdt g em; maar dit wilde echter
op dcie wyie niet gelukken, cn wy vonden in het volgcnde jaar
cen betet manicr ull om recht achter de zaak te komen. In de
maandt van Maart merkten wy naanwkeurig op Waat zieh de
Kikkeis onthlclden, om hunne eerftc beginlelcn van dc voorttolinee
te mögen wcten. Deze wierden ons aangeweien in floten,
die ondlep , en van ftilftaande water met verfcheide waterkruiden
cn boven-watcrlg kroos bcsroclt waren, daar wy de
Kikkers by menlgte.grote en middeHlag,in vonden, die telkcns
op hare wyze cen gcluldt maaktcn, om clk zyn wcérga te lokken,
mctdcze ftem: kwax kmax, en by den ander körnende die
als verwclkomden, met de Ilem : breliebex, brekebex. Aisdan
kllmt het mannetje by 't verzamelen op "t wyfje, en omvat met
devoorllepotendeszelfsfchouden,en met de achterfte dc billeni
doch zlec men het minde tcken nie: v;m cenigc uiterlyke teelde-
Icn Echter moet 'er cene gemcenzaamheit zyn, de welke de
vruchtb.iarheit vcrwekt. Daar na fchicten zy hare eieren, of
kuit, die zy ergens, gelyli boven gcmcld is, in 't water, aan
kroos of kriiidt vali maken. Dc voortteling duurt,van 't begin,
tot dat zy volkomen zyn,negen weken,naar onze ondervinding.
Wy hcbben in 't laatll van Maart de kuit, of cierties , op
fpierties van gras cn kruiden vart zittende gevonden, dat dagelykfch
grotcr wierdt, alzo wy het zelve alle dagcn 's morgens
met de opgaande zon lietcn rcheppcn,en dat zcstigdagenachterccnhebbcii
laten doen, wanncer daar gecn KikvorfcS, jong of
cud mcertevinden was, cn alle reets vetfchuilt of verllrooit
waren. Van de dagelykfche obfervatie heb ik reets in dc plaat,
van Num. i tot 8, aangetoont, en 't nodige daar van bclchrcven.
Die meer van dc Kikvorfchen gelieft te weten, lees P!inimmArilttUks
onder dc oude,en onder de latcrfchryvcrsÄi;»/,
yonßofi, en meer anderen.
Voortteling en neranilermg der Aßatifihe Kik-
'vorfchsn.
Verder zuUcn wy cen kort verhaal doen van die Kikvorfchen,
welkeuit Amboi'naonszyntoegezonden, die de zelve aangroejing
enverandering hcbben als dcinlandfche,raaar grotcr van gedaantc,
en duidelyker zyn, doch waar van ons de drie eerfte ftukken cf
beginfelcn ontbrckcn, gclyk ze by Num. i , 2 cn j aangewezcn
worden: doch wy twylclen nict, of zy zullen mct de inlandfche
in alle delen ovcrecnkomen.
Num. p is het ecrile van de Amboinfche Kikvorfch, verbeeidende
een vifchie,en daar nog gecnpootjcs aan te zienzyn,raaar
welcendiklyf,korthoofdt,met twee oogjcs,en cen lange Ilaart.
Num. 10 valtdikkerenlanger,mettweevolkomeachterpoten.
Num. II gclykt vccl meer naar cen vifch dan naar cen Kikvorfch,
met drie poten; dc Vierde voorftc poot zit nog binnen
de huidt, doedt die uitpuilcn, en fchynt ook op het doorkomcn
te zyn. Van 't hoofdt af,over den rug,en aan elke zydc van den
ftaart vertoont zieh cen vliezige huidt, of foom, in plaals van Vinnen.
Num. II. Deze.isbyna cen volkomen Kikvorfch, bchalven
dat hy nog zyn gchelcn vilTchigcn ftaart heeft, die van dc acbterbillen
met den franjenachtigen foom bcgint, cn tot Over den
Ihartloopt. Verder is het bovcnlyf geheel glad.
Nmn. Ii- Dczc is,in vcrgelyking van dc voorgaandc,klein.
De Ibaart is ruim de helft ingckrompen, en niets is 'er meer van
den vliczigen foom aan te zicn.
Num. 14. Dir is cen volkomen Kikvorfch, die zyn ftaart
ten volle verloren heeft.
Ferandinng
T H E S A U R U S .
Transmutatio Ranarum Àmericanarum in Pifas,
12s
Recrogradam hic exhibemus mecamorphofm Ranarum Americanarum, qux ex Ranis rurfum in Piíceí
mutantur. Harum nobis fac magna fuppecic copia, non Suriname folum, ièd & ex CuraíToa, aliisque
Americar portibus cransmiflarum. Quin videcur probabile, quod Ranae, in quibuscunque orbis parcibus
& rceionibus feie multiplicant, ibi & ex Ranis redeant in Pifces poftea: actamen quia vix obfervantur,
quando in mecamorphofi fuä confticutiE fune, nec cum cura ilio tempore inveftiganmr-, hinc luculcntis
caremus documentis ad ftabiliendam hancce noftram opinionem. Reculit mihi Vir fide dignus, in Gelria
Capros eíTe Pifces, forma fimiles Americanis illis è Rana natis, fed coloris cinerei pallidioris. Mulcum
impendi operce indigenis bisce videndis, auc nanciicendis-, nec tamen voti compos fum £i¿lus, nifi íesquianno
inde elapfo, poftquam Tabula hscce iam parata erat: unde bos alteri inferere Tabula: fumus
coa£ti. Incalidis India;, tam Orientalis, quam Occidentalis, regionibus animalculaharclxtius vegent, vigentque
liberius per flumina & rivos, quam temperato, aut frigidiore fub climate. Capiunturetiam ab Hominibus,
Avibus, & Pifcibus, quibus in pabulum cedunt : unde increicens eorum numerus, valdè alioquin
multiplicandus, quot annis haud parum diminuicur.
Num. 15. Americana hxc Rana in plerisq^ue cum noftrate convenit quoad formam & colorem : di-
Iute grifea eft, fubtus tamen eodem quidem,fed faturatiore, colore t inda: corpus poilremum & nates rubris
maculis variegantur j ficque & prominens cauda, qua: dorfi Ipina: unita eil. Clunibus fere a:mulatur
Amboinenièm illam, fub Num. 15 exhibitam, cujus cauda obliterari incipit.
Num. 16. Hare grandiòr priore, majorem quoque gerit adnatam caudam, Piicium a:mulam, per
coilulas, Ìèu oflìcula, d ivi iàm, tocam cartilaginoiàm, cui fìmul iìipra Se infra limbus latus, membranaceus,
fimbriatus, accrevit. Pedes amici abbreviati occipiunt, tocusque vencer cum capite Piíci iam appropinquar.
Num. 17. Hxc inverià Rana fubtus ie conipiciendam exhibet. Venter ex cinereo dilucè grifei eÌl coloris,
una cum natibus & pedibus, qui faturacius fufcis diftinguuntur maculis: pedum antericrum articuli
craiFiores, corpori proximi, iam retradi, feu aboliti funtj alter articulus cum unguibus imminuitur
quoque, & fenfim confumicur.
Num. 18. Et ha:c quoque dorfo incumbir, ut pateat, unius pedis ungues adhuc eminere, fecundum
vero arciculum iam penicus rctroceíTiífe : de pede altero tantillum duntaxat adhuc confpicitur. Caput
fere penitus aliam induit formam, nec nifi parvo foramine patee: pedes quoque pollici dimidio iam
minores fadli (une. Unde ha:c fèrmè rota iam in pifcem abiir.
Num. Hx c in dorfo conipicua pedes anticos tantum non penitus confumtos monftrac, excepta
unguium quádam parte, qui tamen tenuiores etiam & minores fiunt.
Num. IO. Iilha:c fere tota Piicis eft, nifi quod pedes poftici, valdè iam imminuti, adhuc reftenc.
Caput admodum grande & latum apparet : ncque tamen id omne ad caput pertinet, ièd pars ejus Ìàccum
format amplum , cui omnes interna: partes, quoque transformando, inclufx funt. Macula alba , lit. A
notata,veiligium eft pedum anteriorum abolitorum. Oculi,cum ridlu,paculisque naribus, majores fiunc.
Pinna: lat^ membranacea! ob laxam fuam tenuitatem fupra ie mutuo complicantur.
Num. ZI. Hujus pollici pedes ferè prorius evanuerej abolitione horum omnino alia exiftente, quam
anticorum :
der Amerìkaanfche Kikvorfchen in yifchen.
Hier vertonen wy een tegengefteîde verandering vnn Kikvorfchen
, die in de Weft-Indiën van Kikvorfchen weder Viflchen
worden, waar van wy rykelyk voor^ien zyn, niet alleen van Suriname,
maar ook van Curaçao ons roegezonden, als mede van
andere kullen der Weft-Indien. Het is waarfchynlyk, dat zy
in alle geweften en landen, daar deze dieren hunne voortteling
hebbcn,ook weder uicKikvorfchen inViiïchenveranderen} maiir
om dar men, als zy in hunne verandering zyn, daar geen acht
cp gecftjcn geen werk maalct om ze op te zoeken en te vangen,
ontbreken ons de ftukken, tot bewys dienende. My is van cen
geloofwaardig man verhaalt, dat 'er in Gelderlandc gevondcn of
geviithc zyu van gelyke gedaantc, maar bleker afchverwig, dan
die uit de Weft-lndicn komen. Ik heb veel moeitc gedaan om
de inlandfchc te mögen zicn, of te erlangen, maar heb die tot
nog toe niet kunnen machtig worden, als eindelyk een jaar of
anderhalf na dat wy deze plaat reets hndden iaten fnyden, waary
genoodzaakt zyn geweeil de zelve op een andere plaat te
len. In de warme landen,als Ooll- en Welt-Indic, hcbben
zy bctertiercn vryheit in de rivieren, ofkreken, dan in de getempcrde
ofkoude landen: ook worden zy gcvangen van menfchen,
vogelcn en vilVchen, zo dat zy tot fpyzc moeten dienen,
waar door hun aangroeiend gctal,dat anders zecr groot zou zyn,
alle jaren ook veelliomt te vcrliezcn.
Num. if. Deze Weft-Indifche Kikvorfch komt in vele delen
met onze inlandfche van gedaantc cn verwen overecnjis licht
iifchgraauw, met donkcrdcr graauw van ondercn. Het achterlyf
en de billen zyn met rode plckjes, als mede de uitpuilendc
ilaart, die met het bovcnlyf, ofrugbeen zieh vereenigti en over
de billen zyn zy byna overeenkomllig met die van Num. i j ,
zynde een Ambo'ialchc, die haar ftaart verlieft.
Num. i<5 is groter van gedaante met een groter aangegroeiden,
viflchigen,ftaart, die als met ribbetjes, of- graatjes vertieelt,
en niet anders dan kraakbeenachtig is. De ftaart heeft mede van
boven en van ondcren een vliezigen, brcden, foom, die als met
franjen is voorzien. De voorfte poten beginnen korterte worden.
De gehele buik en het hoofdt voegen zieh reets naar een vifch.
Num. 17. Deze, op zyn rüg leggende, Kikvorfch vertoont
zieh van onderen. De buik is van een licht afchgele koleur, als
mede de billen en benen, die donkerder bruin gevlakt zyn. v an
devoorftepoten zyn de dtkfte leden aan 't lyf reets ingckrompen,
of verteert. Het twede lidc cn de poten zyn ook kleiner,cn ver«
teeren allengskens.
Num. 18. Deze legt mede op den i-ug, om aan te tonen,dat
zyn eene poot nogvry, maar't twede lidt ook geheel ingekort
is. Van de twede poot is nog maar een weinigje te zien. Het
hoofüt is byna geheel vergroeic, endaarblyftmaareenkleine opening
in over. De achterfte poten zyn ook de helft verkleint ca
ingckrompen, zo dat deze byna een gehele vifch is geworden.
Num. ip. Deze vertoont zieh van boven, wiens voorfte poten
op een weinigje na van de klaauwen ook vergaan zyn, en
worden ook dunner en kleiner.
Num. 20. Deze vertoont byna een gehelen vifch, behalven dat
'er de achterfte poten, die ook reets veel kleiner zyn geworden, nog
aanoverigzyn. Het hoofdt, of de kop fchynt zcerbreedcn groot:
doch dat is niet alleen 't hoofdt, maar een wyde zak, daar al de
inwendige delen by den ander vcrzamelt zyn, om mede getransfbrmccrt
en verändert te worden. Het Witte plckje,mct lett.A
aangewezcn, is een overblyiTel, ofteken, daar de voorfte potea
geweeft zyn. Dc oogen worden groter, als mede de bek en
grotc neusgaten. Dc brede, vliesachcige, Vinnen hangen doot
nare Ilap- en dunheit als over den ander.
Num. Zt. Van deze zyn de achterfte poten omtrent geheel
vcrtcert, cn is dc verteering van die poten geheel anders
I i dxa
• -t