4 RE R U M NATURALIUM
MiTima vaforura ncrvonimque in homine cuti olFibusque impiantata cernimus. Albicans flocculenta fub--
ftantia fola reliqua eft de carne admodum porofil & ipongiofà, ob fummam reconditorum in ea fuccorùm
abundantiam : bine copia fibrillarum liic requiritur prò fulcimento & levamiiie fubftantia: flocculenta,
omnia ut fuis retineantur in tunicis arquilibraca, queniadmodum in fuccofis quoque pomis & piris
cft'videre. Vix comprehendi potei!:, undenam lapillo, nucleum includenti, durities illa veniat, quum '
media taraen in pulpa undequaque dcflxus bxreat, uti vitellus in alburame. Quis Conditoris non mi-
• omnipotentiam & fapientiam in re licet captum fuperante ì Quanta Hic perfpicientia omni arbori
& plantx pro íüá cuilibet indole vim generatnceni impreflit, impreUàmque conletvavit ; Fauci inter fruétus
qui tarnen ob vim refrigeran-
reperiuntur tam iapidi, aromatici, reflcientes, & jucundi,ac quidem h i n
tem admodum magnani tempeftatc calida hand ultra modum allumi debent,
A . Brevis pediculus.
B. Fruftulum cutis.
C C. Flocci membranacei & fpongiofi.
D . Lapillus, nucleum continens, ínter membranas emicans.
E. E. Externx fibrilla: dependentes.
Num. Os Perßci.
In hoc confpiciuntur nervi,feu vafa, qua; in externas ejus cavitates infinuata, fibroCis fuas radices inibì
difperfcre, ut augmentum ejus promoverent; dum arboris inftar ramificati c.inales matcriem ifthuic operi
neceflariam adferÌìnt. Qiiamvis peculiares dentur venx, per peùolum, omnium quippe vaforum fiifciculum,
è ramis arboris porredla-, qux paru cuilibet peculiare infundunt nutrimentum, tamen alii adhuc
deprehenduntur tubuli, qui è petiolo profédi, per junduras putaminis lapidofi in intimum usque nucleum
fefe evacuant: hos jure quis arterim-um donet nomine; quum reiìnofa arboris medulla per has veñ
a , rurfus in meditullium nuclei tanqu.am corculum fruflrús transferatur. Eadem ratione finguli cànalicuh,
lontri tenuisque pediculi Cerafi, oculi fere aciem fiigientes, fuccum fuum nutritium in fru6lus deferunt.
A . Coalitus lapilli ollei.
B. Lapillus ipie oblongis finibus inxqualis, & ferpentinis fibrulis tubulofis hifpidus.
C . Tubuli venulx & nervuli in ambitu difperfi, internis membranis cutaneis adfixi, nunc vero pendull."
N u m . 8. Scdeton mali Armeniaci,
Omnes inde carnoGe íeu pulpofx particulx feparatx funt, ut tanto clarius oculis pateant tenuiffimi tub
u l i , innumerx nervulorum propagines , & tenera filamenta, ubique minutiffimis intertexta granulis.
Cxtera Perfico congruunt.
A . Fetiolus.
B. Ofliculum, cui nucleus inhxret, inter fibras perlucens.
C . Canales nervofi crafliffimi.
D . Tenuillimx fibrillarum extremitates.
Num. S'
voedfel toe verlenen. Niettcgenftaande dat 'er byzondere aderert
zyn, die door den fteel, daar alle buizen door moeten, uit dc takken
van den boom doorftralen, en elk dcel zyn byzonder voedfel toebrengen,
ziet men echter, dat 'er nog twee andere buisjes uit het
fleel-eindt tulTchen de voegen van de fteenachtige fchors naar de
binneníte pitten hunne onclafting hebben. Deze mögen wel ^r-
/m'e», of hertadcrs genaamt worden, om dat het voedfel uit de
harftige pit van den boom daar door vloeit, en wederom tot de
pittige kern, als het hert van de vrucht, overgebragt wordr.
Dus moeten alle de byzondere buisjesvandenlan^cndunnen karffen
iteel, die voor hcc oog als onzichtbaar zyn, nun voedfel tot
de vruchten overbrengen,
A. Zamenvoeging van den pirtigen of benigen ileen.
B. Dcftcenzclf,met de langwerpige holligheden en flangachtige
vefelbuisjes,
C. De rondom verfpreidc buisjes, adertjes, en zcnuwtjes, die
zieh aan de binnenltcfehilüge vhezen vali hechten,en hier neerwaarts
hangende vertoont worden.
Num. 8. Geraawte wan een Afrihos.
In dcze vrucht zyn alle de vleefchige of pulpoze delcn van elkander
afgefcheiden, om te betcr alle de fyne buizen, dc veclvuldige
awykcnde zenuwtjes, en tedere velcltjes tc kunnen zien,
die met zecr kleine korreltjes overal begroeit "zyn. Het overigc
komt net met de Perzike overeen.
A. Steel.
B. Steen, da,ar de pit in beiloten is, onder de vefels doorfchynendc.
C. Dikile zcnuwaclitige buizen.
D. Buiicnftc fynilc veTeltjcj.
f^um, ft
fync aderen en zenuwen aan de huidt cn benen der menfchen
naar binnen zyn vafl: gewortclt aan den (leen, waar in de zaadpit
groeit, gelyk wy by Num. 7 zuUen vertonen. De witte vlokkieheit
is het ecnig ovcrblyflel van het vleefch, dat gcheel doordringelyk
{poreus) en fponsachtig is, om de fap en zachtigheit te
kunSen bergen, waar toe vele velils nodig zyn, om deze vlokkigheit
te onderfteuncn en te helpcn dragen, op dat alles in zyne
vliezen en evenmatig gewigt hangen blyve , gelyk de fappjge
pecren cn appelcn. Het is, om zo tefpreken, onbegrypelyk,
van waar dc harde fleen, daar de zaadkern in opgefloten legt,
zyne hardigheit bekomt, zynde in 't midden van de vracht aan
alle zyden vaftgehceht als dc dooicr in het ei. Wie zict daar de
macht cn wysheit des Scheppers nict in, fchoon het zyn begrip
te bovcn ^aat? Met wat doorzicht heeft hy in elken boom en in
clke plan? de voorttdings krachten naar zyn aardt ingedrukt cn
ondcrhoudcn? Weinig vruchten zyn zo fmakclyk, geurig, verkwikkelyk
cn fchoon als deze; doch moeten, om dat zy veci
koude by zieh hebben, in dc wärmte met mate gcgeten worden.
A. Kort flecltje.
B. Stiikie van dc fchil.
C.C. Vcllige en fponsachtige vlokken.
D. Stecn, daar de pit in beflotcn is, onder de vliezen doorfciwncnde.
É.E. Afhangende buitcnvefeltjes.
Num. 7. Perzikeßem.
Wen zict in dczen ileen de zenuwcn, of adertjes, die zieh
in de buitenftc holligheden van den zelvcn gevoegt, in de vcfcligc
wortels daar in verfpreid hebben, om den wafchdom van den
Ileen te helpcn bevorderen, daar de boomachtigc buizen het
T H E S A U R U S . 5
N u m . 9. Scdeton Pruni Citrini majoris.
Prunum hocce hortuli, quem retro xdes meas colo, foboles e f t , ubi Pruna h x c qu.àm Ixt i f l imè proveniunt,
Frudus hic fine tubulorum tenuiflimorum & fingulari modo contextorum varietale vix cedit aliis Lapillus
nucleo gravidus glutini quafi iemicongelato inhxret, fupra quod vaia in varios flexus contorquentur
: unde emiflis fuis ramulis Se filamentis contextus quafi S: perplexus apparet. Suo tamen fingula loc
o gaudent, ut fticci inibi circulandi, eo, quo decet, deferantur, fuoque muñere fungantur. Refino-
Cim arboris Pruni indolem fruilus quoque ejus large participant; qui dum flavefcere incipiunt,ad maturitatem
tendentes, ex umbilico, cui flos infederar, globofum frpe granulum exprimunt, albo fimile gran
o Maftiches,limpidiínmum & pellucens. Grana nxc emollientiilima funt, 6c fummi ufus in Nephritidc
& Ifchuriá ; quas etiam vires Gummi Ceraíbrum poflìdet.
A . Geniculum petioli Pruni, quo ramulo hxferat.
B. Petioli cortex.
C . Petiolus ipie.
D . ReicilTa cutis.
E. E. Tubuli crafliffimi ofliculo oblongo fuperaccreti.
F. F. Expanfiones fibrofx.
N u m . 10. Scdeton Fungi terreßris.
Longo innititur caudici, tenui membrana, rainutisque fibrillis in ambitu ilipatö. Radix ipfa tcrfa?,
matri iux, per fibras plurimas adhuc infixa, perfediiHma liic exhibetur. Truncus, baud alicer ac fruduum
petioli, ex infinitis conilat tubulis, quorum fibrilla, verfus apicem difperfx, & per ramufculos quafi expanfa:,
deníéque congefta:, florem tere refcrunt, auc (fimili ut magis congruo utar) penicillum potiusj
quum cujuslibet fibra: rami fmgulares in tcnuiores rurfus extremitates ' capillares abcanc , &
maximum ob numerum, fuperiora verfus arde ad fe mutuò accedane. Peculiari opus eil prxparatione
ad Fungum, feu, ut vocanc, Panem Diaboli, in iceleton redigendum : alii tamen aliis evolutu faciliores
funt. Qui fubtiliilìmos de tenerrimos prxparandi artem cailec, anatomiam groilìorum Eicilis adornat.
Qiiod fupereil liac de re, excutiendum relinquimus iis, quos Fungorum delectar disquiiìtio. Multa quidem
de his confcripfere Botanici veceres experciiTimi. Nortro a:vo prodiit in lucem Theatrim Timgorum
Francifci Sterheekiiy Uccrdotìs Antwerpienfis, anno 1711. ubi precipui fcripcores de Fungis in catalogo recenientur,
fubnexo fimul anno, quo icripta eorum edita iunc. Comes Ludo-viats Fcrd'mandus Marßglíus,
qui honorifica fuá amicitia me ornare non dubitavit, diiTcrcationem de Gcneratione Fuvgorum edidic
Rom^ »714- DeiiT^ prodiere No^a Funzorum genera Petri Antomi Michela Florent: 17x9. iumtibus Johannis
Gaßonis, magni ducis Hetruriic; alter horum tomus brevi adhuc edendus promittitur.
Quantum ad evoludonem foliorum & fi:u6tuum &c. huic equidcni defcribenda^ noluimus immorari,
ne accuratiifimo fcrutatori D. Marcello Malpìghio palmam prxripcre velie videremur. Huic certe in Anatomes
plantarum exercitio anteceflit nemo : licet alia longe ratione fefe geilerit in foliorum fruduumque
prceparacione, ac quidem nos: fatis Vi r ille fapienti icripiìt, ialtem attente perlegenti, ea prxcipuc, qux
de ligno arborum, corticum, foliorum, tlorum, fruduum & ièminum extant, qux omnia internum pa-
Num. 5>. Geraamte wan een grate gele Eierpruim.
Dezc pruim is genomen uit den tuin , die zieh achter myn
huisbevindc,enalwaardezepruimenvolraiinktgroe)en. In rare en
fyne buisjes vaii allerhande foorten bchocft deze vrucht voor andere
niet te wykcn. Dc pictige itecn lc"t als in week geftolde
lym, waar over de adeitjes in verfcheide bochten gcflingert zyn,
mec alle zync afgefcheidene takjes en vefels als door een geweven
cn verwart. Echter heeft elk zyn plaats, om de fappen , die
daar door moeten omlopen, te recht te brengen daar zy naar toe
moeten vloejen, en hunne werking doen. Dewyl de pruimboom
harllig is, hebben 'er de vruchten ook hun deci rykelyk van.
Als de zclve geel of ryp beginnente'wordcn,perftdaardik\vilsuit
het hoofden-eindt, daardebloem heeft gezecen , een rond korreltjc,
als een wit maftix-korrcltje, dat zeer klaar cn doorfchynend
is. Deze korreltjes zyn zeer dienftig cn verzachtend
voor het graveel cn dc opftopping van het water j gelyk dan de
gom van de karflcbomcn het zelve doedt.
A. KnopievandcnpruimfteeLdat aan het takje heeft gezeten.
B. Schillètic van den ftcel.
C. De ftecl zelf.
D. Afgcfncden fchil.
E.E. Dikile buizen, die over den langwerpigen fteen van de
Ì^^. Uirgc^reidc vefcltjcs.
Num. Geraamte n)an een Kampemoelie.
Dc Kampcrnoelie ftaat op ccn langen ftam,cn 1 dunvliczige
huidt cn kleine vcleltjcs omhecn begroeit. De wortcl,
die haar nog mct dc aardc, d'aar zy in gegroeit is, in vcelvuldige
vcfelen vaft gcraaakt hceft, wordt hier mcdc in hare volkomen-
' Tom. 7.
heit getoont. De ftam beftaat uit ontclbare buizen, gelyk dc
ftelen van vruchten, waar uic zieh aan het hoofden-eindt de vcfelen
verrpreiden, en taksgewyze uic elkander begeven, zynde
gelyk ecn digt te zamen geüoten bloemtjej of,omcenbetcr gcly-
Kenis te maken,van een ichildcrs kwa{l,om dat icders byzondere
uitfpruitfels uit dunderhaalrtjesbcll-aanjen door hunne veelvuldighcit
naar boven di£Tc in een Üuiten. Daar is eene byzondere berciding
nodig om de Kampcrnoelies, anders Duhclsbroodt genaamt,
in gci-aamte te brengen j doch het cenc foort beter dan het andere.
Maar ccn, die de kunlb heeft om de fynfte en tederfte te
ontledcn,doedt dit werk gemakkelyk mct de groflte. Wy zul-
Icn icts aan dc weetluit van de Liefhebbers der Kampernoclies
overlatcn. Veel is 'er van oudc crvarene krutd- cn bloem-kenncrs
van gefchrevcn. In onzcn tydt is het zogenoemde Toneel
der Kam^rnoelies (Xheatnim Funiorum) van Francifcus van Ster^
beek, pvieftcr te Antwerpen, in den jare in het licht gckomen,
alwaar dc naamlyit van de voornaamile fchryvcrs over de
kampcrnoelies gevondcn wordt, nevens het jaar, waar in hunne
bocken zyn uitgekomen. De graaf Lodeivyk Ferdinand Mary?
5//,die my mct zyne vricndfchap hooglyk heeft gclievcn te vcreeren,
heeft cene Vcrhandcling van de voortteling der Kampcrnoelies
{Dißertath de generationeFmgorum) tcRome in 't jaar 1714
uitgegeven. Daar na is daar omtrent nog uitgekomen een bock,
mct den tytcl van: Nova Fungoremgencra^ dat is: Nieuwe foorten
van f^ampemoclies, gefchrevcn door eenen Petrus Jntoniui
Michelius, en gedrukt tc Florcncc in 't jaar i/zp, op koften van
Johan Gaßon, groothertog van Toskanen, waar van ecn twcde
Deel nog vcrwacht wordt.
Belangende de affchciding der bladeren , der vruchten, enz.
wy hebben ons daar niet in willen begeven, om niet te fchynen
den naauwkcurigen onderzoeker,dcn ticcve MarcellusMa/pighiusy
voorby te willen rtreven. Niemandt heeft hem, zeker, in het
ontleden der planten overtroffcn, hoewel zyne bereiding tot het
B ontlci
i