pialli
ia8 RE R U M NATURALIUM
h o c f u b numero reprfentamus, miflam accepimus, incegram , liquore conditam, Terrefrhm fpcciei i c
cenfendam, nec ultra tres annos natam. Quotai^nis mole augentur: unde tcgumen aiTervamus Teftudinis
marina: adeò amplum, feptem aut o d o congios liquidi quod capiac. Pcrhibent laneratores, in Infulis
Mauritianis tam prxgrandcs dari Teftudines,qu.-e quinqué, aut fex homincs dorfo ipiàrum miiftentes
prorependo fecum transferant, plures adhuc veduta;, fi operimenti convexa fupeificies pluribus ftationem
firmam concederet. Lumborum igitur, pcdumque robore fummo pollcant Animalia iltha;c necefle eft,
t a n t o ut pondere preflà progredì tamen queant. Interim lentiiTimus eft ipforum greiTus, & hinc commun
i adagio Teftudineum gradum de inerti homine prxdicamus. Scriptores veteres varia ipfis dedere nomina
:^Grxci s Teitudo XeAis eli & xtxánn tegumen ejus Operimentum vocatur. Scutum, quod ventrem
t e g i t , ' craiiìus, pianum, & firmius eft, quàm dorfi tegumen: hxc fub fcuta caput , pedes, & caudam,
adeò norunt recondere ha:c Animantia, nihil ut eorum compareac amplius. Ica icilicet tuta fune ab atiis
b e f t i i s , Guarum eludit injurias openmentorum iìrmitudo &c craffities. Aquila fola iis inhiat, & prehenfa
f e c um in aitum abripit fupra rupes, tumque in has ex alto dekbi finic, ut fillis ita teguminibus ad carn
em ipfi paceat aditus. ri • j-r
D i i c e p t a t um eft inter V e t e r e s , quodnam ad genus ifthvTC Animantia forcnt reterenda : neqi ie enim dilcerncre
ipfis licebat, carnis, an pifcis nomen fibi repofcat fubilantia Tcftudinum. Id interim fatis pauet,
q u o d terreftres Teftudines carne conilcnt e fibris albicantibus compofità, eadem fere ratione, ac Lacerti j
marina; autem pifcem quafi plurimo: carni intermiilum gerant: qus ratio eli:, cur abundantius comeilx
m o l e f t i am creent ventrículo. Nec minus notum ubique eft,plurima ova ab his Animantibus in arenam
deponi. In oris maritimis Africa & America: numerofa admodum reperiuntur ova ejusmodi fub arenis,
à Telludinibus marinis eò depofita, ut, folis radiis incubata, menÌìs fpatio pullos excludanti quemadm
o d u m prxgreila iam Tabula commemoravimus. Plurima de hoc Animantium genere col lega habentur
i n fcriptis AriftoteUs, Theophrapy Diofcoridis, Miani, Amhrofini, Bellmn, & Plinii, qui cjuidem internas
T e f t u d i n um partes rimati, fuum fmgulis in Medicina ufum adfcrìpfere: licet autem quàm diverfíííimx
í i n t horum Autorum de hac re opiniones; £iten tamen convenir, illos, una cum fubiecutis deinde aliis,
Alikon.^anh, nimirum, Worttono, Mouffeto, Gejvero, Jgricola Freygioj Matthiolo, Tahem^monfano, Bau-
Uno y Bujìamantio, Marg^^a^vh, &c. glaciem fregiiTe: unde xquiilìmum videtur, feriores ut poileri prifcor
um errores corrigere omni opera nitantur.
Plinius quatuor Teftudinum conllituit fpecies, tcrreftrem nimirum, paludofàm, fluviatilem, &c marin
am ; nos vero quatuor hasce ad binas fakem reducimus, terreftrem fcilicec, &: marinam i q u s rurfus in varias
claíTes Angulares fubdividi poíTunt. Omnes interim fub aquis vivere queunt^ prou: propria nos doc
u i t experientia : aliquot enim ante annos pufilla T e f t u d o , cmx hic Ami lefedami in foila, d i í t á Imperator
i s , à nauta quodam capta erat, ad nos deferebatur; Terreftris illa erat, maenitudinis fere talis, qualem
f ì g . 5 exhibet, & per fesquianni fpatium in vira fuperftes apud nos permankrat; in aquam ubi deponefaatur,
caput fuum inde protendebatj inde dein in terram fub folis radiis collocata, ibi tranquillè fefè
c o m p o n e b a t , ut calente à fole fovcretur-, cùni vero fole careret, ad Ladtucam capitatam, ipiì oblatam,
le conferens eà avidè vefcebatur : quin & ilio ièsquianni {patio aliquantum increviilè eam, fatis patebac j
tandem vero p r s frigore hyemaU obiit.
T e f t u d i n e s marina, locopedum, alis quafi volucrum gaudent implumibus, cjueis, tanquam remis,
incer natandum fefe promovent. Antica: narum multo longiores funt polHcis j l i x enim curtse & latie
tales
den. Het Is een land-Schildpadt, die nog boven geen dric jaren
oud is. Zy walTcn alle jaren in grootte aan. VVy hebben
cen groot fchildt van een zee-Schildpadt, daar ruim een anker
nac in kan. In de Maurits-eilanden worden zy zo groot gevonden,
dat 'er wcl vyf of zes raenrchen op ilaan kunnen, daar
zy mede voortkruipen, gelyk ons de reizigtrs verhalen, die daar
by voegen, dat zy nog mcer zouden kunnen dragcn, indien hun
dekrel van boven niec te rond was, zo dac deze dieren cen grote
Ucrktc in hunne lendenen en voeten hebben, om met zulk eene
zwaarte voort te kunnen gaan. Maar hun gang is zeer traag en
iangzaam, waar van het gemene Lacynfche fpreekwoordt is
voortgekomen, als men een lui of traag menfch wil befchrvven,
Tejìudineusgradus, à^tis: „ Hy kruipt als een Schildpadt''. De
oude fchryvers hebben dit dier velerhande namen geeeven. De
Grieken noemenhetCbeliscnChelone. Hctdckfelwordtin'tLatyn
Operimentum genaamt. Hun onderlyffch fchildt is dikker plat,cn
iterker dan het bovenfte. Zy kunnen hun hoofdt,hunne poten,
cn hunnen ftaart intrckken, om zich daar mede te bedekken,
dat 'cr nicts van te zien is. Ander gedierte aaft niet ligt op
hen, wcgcns hun dik en verhcvcn dckfel, behalven alleen de Arendtjdie
hcn opnccmt,en met hcn omhoog vliegt. Vervolgens
laat hy ze op de klippcnvallcn,dat zy daar van in ftukken fpringen,
om hun vleefch te ecten. De Oudcn hebben cetwiil: onder
•wclk geilachc men deze dieren zou tcllen,en zy heb^ben niet weten
te ondcrfcheiden of hunne fubilamie vifch of vleefch is. Het
is klaarblykelyk, dat de land-Schildpadden wit, dradig, vleefch
hebben, gelyk de fubftantie der Leguanen en zee-Schildpadden
vifch is , met vele vliezige delen vereenigt, de menfchen bezwarende,
als zy daar wat veci van eeten. Dac deze dieren vele
cieren in 't zandc icggen, is genoegzaam bekend. Op de kuflen
van Wcft-Indie en Afrika, op de zeeftranden, worden de cieren
by menigte in het zandt gevonden, daar zy van de zee-Schildpaddcn
worden gelegc en ingegravcn, om door de zonne uitgebroeit
te worden,waaruitdan na verloop van een maandtjongen
voortkomen, gelyk wy in ons voorgaande Tafereel hebben aangetoont
en befchreven. Men leelt van deze dieren by ArißotekSy
Theophraßus, Diofcorides^ jEliams, AmbroßnuSy Btllonm, en Pliniuty
die de inwendige delen van de Schildpadden hebben aangemerkt,
en ieder deel van de zelve in 't byzonder tot geneesmiddelcn
overgebragtj maar zy verfchillen veel in hun gevoelen daar omtrent,
cn zyn, onder meer andere hunne nakomelingen, verbctcrt
door Aldrovandus , JVortton , Mouffetui , Gefnerus , jigri'
cola Freygius y Matthiolus, Taberntemontanus ^ Bauhinus ^ Bußamantius
y Marckgraaf y enz. De latcr nakomelingen moetcn medc
hun bell doen om de fouten der ouden te verbeteren,
Plinius ftelt vier geflachten, de land-,modder-,rivicr- en zce-
Schildpadden,diewyflechcsintwee verdelen,als de land- en zee-
Schildpadden, die wedefom in verfcheide foorten beftaan, welke
alle in 't water kunnen leven, daar wy zelf ondervinding van
hebben, doordien voor eenige jaren een klein Schildpadtje,
dat in deze iladt door een fcnuitevoerder was opgevifcht in de
Keizcrsgracht,aan ons wierdt gebragt, zynde van grootte gelyk
in de f figuur op deze plaat is verbeeld. Het was mede eenland-
Schildpadtje, en wy hebben het anderhalvc jair Icvendig gchouden.
Als het in 't water wierdt gczct,ftak het zyn hoofdt boven
het water, cn als het daar uit op de aarde in de wärmte van de
zonne wierdt gebragt, hicldt het zich daar in ilil, om door de
llralen der zonne gekoeftert te worden. Als het zich nu daav van
ontbloot bevondt, licp het naar de groenie van kropflaa-bladen,
die men het voorwierp te ceten, daar het graag naar was. Men
kon ook in den gezegdcn tydt van anderhalf jaar den groei daar
van zien. Eindelyk is het in den winter vaii koude geilorven.
De zee-Schildpadden hebben, in plaats van twce voorvoctcn,
als twec vlcrken van vogcis, daar geen vcdrcn aan zitccn, en die
dienen om te zwcmmcn, om hen fchielyk voort te zetten, gelyk
men met ricmen rocic. De voorllc vleugcls zyn veel langer
T H E S A U R U S . 129
talcs fere (e exhibcnt , quales minori forma fig. 9 hiijus Tabula: repr^cfentantur. Ejusmodi Teftudintim
binas quoque mediocris magnitudinis, in vafe aquà marina repleto, per fex circiter feptimanas, in viti
c o n f e r v a v i m u s , q u s ex infulà S. Eullachii in dolio, aqua marina pieno, viventes liuc translata: crant : ñeque
tamen vel pane, vel herbis, oblatis eas uti vidimus i unde eneítas fame clic credibile c(t. Pcllis,
qua: ventrem tegebat, (ìngularis erat candoris & mollitiei.
Q u a m hac figura exhibemus, medix eft magnitudinis, tegumenque fìipcrius, obicurè fpadiceum, ex
flavo pulchrc elaboratum gerit. Caput ejus totuni fere rubec; talique & colore piéti pedes Erinaceoiuin
a:muli iunt, brevibus craflisque iquamis. Se validis quinqué unguibus, armati. Gra:cis noTa/^ia X^Awì;;,
v u l g o & Mydas vocatur. Herbx, radices. Lacerti, Serpentes & Rani ipfi pro pabulo funt.
N u m . 2. Teftudo Terrefiris, Brafdienfr.
Iil:ha:c, Lufitanis Kagado de Terra di£ta, operiment o gaudet fquamis tei t o Rhomboide i s , infignibus, (cut
i f o r m i b u s , qua: inilar {peculi regulis quafi tam concinno ordine inclufa: funt , dextri ut opus artificis exprimant.
Hujus operimenti peripheria coloris eft purpurafcentis; in medio vero confiiituta fcuta, dilute
r u b e l l a , punítis minufculis, tanquam ocellis, diftinguuntur. Caput, pedesque, dilute grifea funt.
N u m . 2. ^efiudo T^errejìris j Brafdienfis,
h s c ab incolis Brafilis vocata icutis tegitur miro artifìcio conftrudis, hexagonis, extuberantib
u s , elliptica fere ipeculorum vitra referentibus-, horum è centro, dilute luteo, minutisque ocellis coni
p e r f o , feni, oitoni, pluresve, aut pauciores emigrane radii, flavi, inde ad ambitum icutiformis cujuslibet
iquama: porre<fti, amceniilìmo certe ípeíbaculo. Capitis quoque color dilute flavus efl: j fubtus vero
p a u l o iàturatior. Pedum íquam® pariter flavent. Supernum vero tegumen, majus, ex obfcurè Ìpadiceo
perfundatum eft.
N u m . 4. Tefiudo Terreftris y Ceilonica y minor.
Jurukua huic nomen eft, totumque corpus ex dilute rufFo pulcherrimè pidum.
N u m . 5. Tejìudo ex Nova Hifpania.
TÌTC inde cum aliis ad nos translata, Lufitanis Kagado à^Agao appellatur. Minúscula: autem eft ípecieí,
policoque & xquali gaudet operimento, ex flavo dilute rubello, quafi Aurantii coloris : fcuta vero fquam
o f a , ex quibus id conftat, dilute flavis inter fe lituris, ad normam quail Geometricam, diftin£la (une.
C a p u t , pedes, & caudam iàturatè aurantius tingit color.
N u m . 6. Tefiudo Terrefiris, Brafdienfts.
J u x t à Marggravii teftimonium Jujura vocatur Brafilienfibus h s c Teftudo, cujus fornicatum tegumen
fuperius
dan de achterfte, die kort en breed zyn, gelyk wy by fig. p in
't klein op deze plaat aanconen. Van deze zee-Schildpadden
hebben wy ook twec, die tamelyk groot waren, in een tobbc
met zecwater omtrent zcs weken levendig gehouden, na dat zy
van St. Eullatius in een vat met zeewater waren overgebragt.
Deze hebben wy niet kunnen zicn, dat van 't gene hen van
' jodt of groente wierdt toegeworpen ,
1 honger hebben moeten fterven. Hun
was ongcmeen wit en zacht.
De tegenwoordige is tamelyk groot,donkerbruin,metfchoon
geel uitgemonilert over het gehele bovenfchildt, of gewelflel.
Het hoofdc is byna gehcel licnt rood, als mede de poten,die van
de gedaante der Egeivarkens zyn , kort en dik gefchobt, met
vyfderke nagel-klaauwcn. De Grieken noemen hem Potamia
Cbelonia. Anders wordt hy gcmecnlyk Ai^-iÄu genaamt. Hanne
fpys zyn groene kruiden en wortelen, als mede hagediflcn,
flangen, en kikvorfchen.
Num. z. Braziliaanfche iavd-Schildpadt.
Zy wordt van de Porcugezen Kagado de Terra genoemt, cn is
over h.iar verwelifel bekleed metgrote ruitigefchobbcn,of fchilden,
die zeer fierlyk, als ccn fpiegel, met leilten rondom belegt
zyn,zynde in goede order,als naar de kunll:,van een goedwerkmccfter
gedaan, cn geverwt met cen paarsachtige koleur. In
't midden zyn de fchilden licht rood, met kleine Hippels, als
oogjes, bezet. Het hoofdt is licht grys, als mede de potcn.
Num. 3. Andere Braziliaanfche ¡and-SchiJdpadt.
Deze wordt van de Br.iziliancn 7«^?// genoemt j is zeer fraai
gefchild, als geruit, met zes hocken, en icder fchildt verheven,
aelyk ovale fpiegelglazen, die in 't midden licht geel, en mec
Kleine oogjes gevult zyn, die zich met zes, acht, en mccrder, of
minder gele Itralen van 't midden naar de uiteinden van elke
fchildige fchobbe uitbreiden, dat cen fierlyk gezicht gecft. Het
hoofdt is mede licht geel van boven, en van onderen wat donkerder
geel. De poten zyn over de fchobben medc geel, en het
bovenlte grote Ichildt is aan den grondt donker bruinachtig.
N u m . Klein Ceilonfch Schildpadtje.
Het wordt van de Portugezen eenaamt, is fraai gefchild
, en licht ros gekolcurt over 't gehele Tyf.
Num. 5. Schildpadt uit Nieww-Spanje.
Dit Schildpadtje hebben wy onder andere feidzaamheden uit
Nienw-Spanje, van Kag,ido d'Agao, zo als het van de Portugezen
wordt genoemt,gekregen. Het is van een klein fooit,
met een glad egaal fchildt, licht rood naar den gelen als Oranjckolcur
geverwt. Over deze koleur zyn de kleine fchilden, of
fchobben, met licht geel atccfcheiden, als naar de iandmcetkunde
afgcdcelt. Het hoofdt,de poten, cn ftaart zyn hoog Oranjekoleur.
Num. 6, Nog een land-Schildpadt uit BraziL
Dit Schildpadtje noemen de Brazilianen7Ky«ra,volgcns de befchryving
van Markgraaf. Zy is van boven over 't gehele ver-
K k wclfde