86 RE R U M N A T U R A L I U M
pifturam, quâ pollet, venuftiffimam, vifu jiicundiffimam ; turn quia, indolis maligns expers, noxx
náúl unquam infert homini. Vefcicur animantibus, quibus pociri poccft, prxcipuè verb ita diÉlis Dtabolis
Tajovanicis, feu Armodillis, adhuc juiiioribus, & ejusmodi alus. Incolx regionura, m quibus útx
Serpentes commorantur, & íe propagane, maximi eas a:llimant, à bono quippe, uti ajunt, gen'o i""
l l i n f t a s ; quia nunquam nocent hominibus : ergo honorem iplis habendum, & viciflmi mah.nihil adlrerendum
eíTe autumant; ne accerlîtâ inde malediòtione, deinceps graíTari in homines indpiant, qua: innocentes
haftenus amicè inter eos fune verÊta;. Indi, iter adornaturi, utplurimum in fuas fecum naviculas
talem ferpentem transferunt, una cum xneis quibusdam pelvibus, -quas valide percutiendo forrem concitant
rinnitum, ad quem in faltatorios veluti motus fete dar Serpens. Ita vero & ante, poft abfolutum
iter procedunt, quando vel conicendunt navim, vel eâ egrediuntur: neque uti certiffimis, & palani not
i s , conltat teftimoniis, unquam peregrè abeunt, miin comes lateri hxreat ifta Serpens ; fiquidem ea deftitutis
inaufpicatum fore iter opinentur. Unde Ipilliflimam hcet notare caliginem, q^iiâ obcoecati gentil
e s , à vero fumine remotiffimi, creato potius inanimante, quàm in Conditore, iplis quidem incognito,'
confidunt. Qiiantum porrò ad formam hujusce Serpentis: ornamentum ei fingulare conciliant fquam
i i k rhomboidex, reticulari apparacu curim obregenres, ex dilute cinereo & faturatè flavo pifla:, maculis
nigricantibus, magnis, parvis, quafi confperfa:. Caput elegans, elonptum, longiufculâ gaudec
lingua, bifurcat.ì; os acuminatis fcater denticulis. Per medium caput Giturate fut a decurrit ta:nia, qua:
inde per totani corporis fupinam partem catenatim diftributa, ahquibus in locis Ínfulas quafi format &c
propugn.acula, varü coloris, & figura;, fimiliaiis, qui in raappis hydrographicis conipiciuntur. Nec
minus venufta eft, qua: obtufam ornat caudam, piftura; cujus ut decurfus tanto obfervari queat diftina
i u s , eam ckca arboris Lìgii Smiïii ramum intortam Me reprxfentamus : amant enim huic pra^cipuè arbori
adhxrere, quia ob corticis glabritiem facilis inde rurfum evolutio & feceifus datur.
N u m . Ramus arhoris Liffii Sancii, mei Gmjaci.
Fronde, floribus, &: fi-uclu, prsditum huncce ramum Dominicopoli miiTum accepimus. Folia Pruni
fohorum minufcalorum xmula, grate viridia, craffa, unguinofa, glabra, validis nervulis, pallidulis,
firmata, fuis de alis quinos, & plures, emittunt pedunculos, longos, uti in Ceraio, floribus pentapetal
i s , albicantibus, ornatos; quorum in medio ha:rens piftillum plurima ambiunt ftamina, luteis apicuUs
donata, ornamento fingulari. Inde, poft delapià floris pétala, enafcitur firuñus exiguus, trigonus, uti
figura docet, nucleura feminalem, fpadiceum, in quolibet loculo unum, continens, more in capfuhs
feminiferis ufitato. Danrur tamen & , qui unum, vel bina tantum ferunt femina, Anifi ftellati, aut vulg
o Badian, feminum formam referentia, glabra, lucida, fpadicea. Lignum porro hujufce ?srboris, ubique
iàtis notum, non ufibus tantum Medicatis, fed navali etiam Architeilurx, ad hypomochlia, &
antlias, conficienda, aptiflimum eft: unde utiliftimum potius, quàra fanSum, uti folet, ligmm foret
adpeilandum.
Num. 3.
grote waardc, niet alleen om dat zy zeer wel is getekent, en
zieh fierlyk voor hct ooge vertoont, maar ook om dat zy ganfch
niec kwaadaardig is, en den raenfchcn geen het minfte ongemak
toebrengc. Maar zy aail wel op dieren, die zy machtig kan
•worden, byzonderlyk op de zogenoemde Tajowaanfchc Duivels,
of Schelp-Egels, als de zelve nag iong zyn, en andere dieren
van dat Ibort. De inwoonders van die landen, daar zy zieh
onthouden cn voortteelen, het:)en grote aehting voor de zelve,
en zeggen, dat zy door een goeden gceft beftiert worden, om
dat zy aan geen menfch kwaacfdoen,weshalven men ze moet eeren,
en haar insgelyks geen kwaad doen: want anders zou men
cen vloek op zieh halen, en zy zouden den menfchen tot nadeel
bcgi
mcgang mí
of op reize
Hangen me
eenigc kop
maken, d;i
fchiedc vo(
boordc ko:
worden, daar zy nu in vrcde cn gcmeenzac^en om-
•X de zelve Icven. Als de Indianen zieh op een rocht
willen begeven, nemen zy gcmeenlyk een van deze
c zieh in hunne jonkcn, et kleine vaartuigen, nevens
ere bekkens, waar op zy cen llcrk geluidt en gcraas
ar de flange naar fpringt, als of zydanfte. Dit ge-
5r en na 't vokvckken van hunne reize , als zy aan
nen, en weder aan landt gaan. Dit is zeker, en eene
bckende zaak, dat zy geen reis zuUen ondernemen, of zy hebben
20 een flang by zieh, vail ilellcndc, dat de zelve anders ongcluk«
Jcig voor hen zal uitvallcn. Hier uit zict men de blindheit der
Heidenen, ofongelovigen, die het wäre licht miiTen, cn zieh
meervertrouwen op een dierlyk fchcpfel, dan op den Schepper
zelve, dien zy niet kennen. Het geen voorts de gedaante van
deze flanke betrcft, haar fierlyke opfchik beftaat in kleine ruitige
fchobbcn, netswyze overtrokkcn^ licht afch cn donker geel,
geverwt, met zwarte plekken, klein cn groot, als beftrooit.
Hethootdt is fierlyk en lang, met een lang ecgaiFelde tong:
de bck is mec puntige tandtjes voorzien: over 't hoofdt loopt cen
donker bruine ilrcep, die zieh over het ganfche bovenlyf verdeck,
ketcingswyze, en op cenige plaatien als ei landen en fortreüen,
zo als de zelve in de zeekaarten vcrbceld worden, in verfcheide
gedaanten en verwen. De ftomp eindigende ftaart is mede
zeer fraai getekent. Om het beloop daar van iwel re kunnen
zien, wordt de zelve hier verbeeld als om een tak van Lignum
Guajacum, of Pokhout boom, gellingert, daar zy zieh gemeenlyk
om de gladde baft, die daar om zit, en daar zy zieh gemakkelyk
weder van kunnen ontwinden, of los maJcen, by ophouden.
Num. X. Tak wan een Fokhouthoom.
Deze tak is ons van St. Domingo toegezonden, met bladen,
bloemen, envruchien. De bladen zyn als kleine pruimbladen ,
fchoongroen, dik, lymig, englad, met ftcrke, bleke, ribbetjes
voorzien, uit wiens oxelcn vyf, en meer, lange fteclnes tc
voorfchyn komen, gelykende naardie der karlfen, met vyf witte
bloemblaadtjcs,en verfchcide bloemdraadtjes,met gele topjes,
om 't binnenftampertje te verfieren, waar uit, na dat de bloeoiblaadtjes
zyn afgevaÜen, cene kleine vrucht, daar het zaadt in
frocit, voortkomt, van gedaante, gelyk wy aantonen, driehoeig,
daar een bruin pitje in zit, namentlyk in ieder hock, gelyk
in de zaadhuisjcs gemeen is: ook zyn 'er van deze vruchten,
die maar een en twec pitjes voortbrengen, in de gedaante van
IJaduan, of Stcr-Anyspitjes. Zy zyn mede glad, glanfllg, cn
bruin. Verder is het hou't van dczen boom door de hele wcrcldc
wel bekend, en niet alleen zccr nuttig in de Mcdicynen, maar
ook voor alle fchepen, die de zce bevaren, zeer dienltig tot blöken
cn pompen. Hct hceft den naam van heilig hout^ maar het
mag met meer reden dien van zeer bckwaam hout voeren.
Num. 3.
T H E S A U R U S .
N u m . 5. Alcedo Americanly feti
Sunt, qui hanc avium feeciem inter Picos referunt; licet, qua hi gaudent cauda, ilk caream. Majores
etiam funt Pici, & alio colorum apparatu piili. Apibus fefe iuftentat Alcedinum famiha. Quz
vero hie fiftitur, longo donata roftro, albicante, in acumen definente, caput, & collum, fpadicea,
ex purpureo relplendentia, gerir. Peitus & ventrera diluta ringit flavedo. Penna: remiges ex cinereo grif
e s íunt; veftitrices vero, & dorfales, amoenifrimè ca:rulex, ad latera ex purpureo varicgantur.
N u m . 4. Avis ChiltOtOtl Americana, Pajferis [pedes.
Roftrum ejus breve eft, inftar Paiferini, fed luteum. Caput, dorfum, & cauda, faturatè rubent.
Collum vero, peftus, venter, & ala:, flava maximam partem, variis fimul ahis coloribus diftinguuntur;
amosno potiflìraum virore, qu2 alas veftiunt, penna: minores.
N u m . 5'. Armodillus fquamattis, major ; feu Biaboltts Tajonanicus Siamenfium,
ex injulà Formofa.
Juniorem adhuc eife docet & parvitas ejus, & íquamarum flavedo, tenuitas, arque mollities. Squama:
haud ficus, ac in pifce Carpione, arde admodum äc concinne fibi mutuo adaptatx funt, & emergentibus
inter fingulas pilis diftinftx.^ Caput oblongum tenui confpicuum eft ore, quod longc exfertam
monftrat linguam, illi fimilem, qua genus gaudet Myrmecophagorum. Atqui 6c Formicis vefcitur hic
Armodillus, &c magnis unguibus terrani effodiens fuam inde efcam quxrit. Oculi ejus lucidi funt:. auriculx
minutx, planx. Os, oculi, aures, maxillx, & prona corporis facies, pelle glabra, &: m'ollicula,
veftiiintur. Novit autem adeò fefe comphcare animai, nihil ut ejus in confpedum veniat, pra-tef
fquamas exteriores; qux quum & dentem eludant, & unguem, injurias ita ab aliis feris ipfi inferendas
avertunt. Lingua ejus tam longa eft, ut ultra femicubitalem longitudinem ab eo queat evibrari, laxiore
quafi è v.iginà prodiens, rurfumque retradilis pro animalis lubitu. In fequenribus majores Armodillorum
Ipecies, xri inciCis, defcribemus.
N u m . 6. Tata juvenisi fepi Armodillus, minor. Americanas.
Tab. XXI X de eo iam locuti fumus, Cicadis vefcitur, dum junior eft.
Num. Serpens Amphisboena, Orient alii.
Inter bicípites refertur ferpentula hxc , elegantiffimè p i f la, ob xqualem utriusque estremi craffitiem.
Interim ccecus lit oponer, qui caudam ore, oculis, & lingua, carerc haud videat. Ampliisbcenarum
varix in omni terni dantur ípecies, quarum & plurimas poflidemus, exhibendas in Tomo hujus Operis
fecundo, qui de Serpentibus ager, &: Amphisbcenarum Ipecies omnes, variasque dotes, quam exaftiflime
fiftet. Ifthanc hue extri ordineni collocaviniiis íérpenccm, ut conftarct, Viuhoíunt ica aióbuni Tajona-
, Num. 5. Weß-lndifche Tsniogel.
Dit foort van voaelcn wordt ook onderde Spechten getelt;
maar de laatrte hebben Haarten, teiwyl de eerlte zonder ftaart
zyn: ook zyn de Spechten wel zo groot, en anders van pluimveeren
eeverwt. Hun aas zyn byen, daar zy van leven. Deze
Ysvogcl hceft cen lange, Witte, bek, pnntig toc lopende, zynde
het horffdt en de hals bruinaehtig, met een paarfen weerlchyn
overdekt: de borft is licht gcel, als mede het onderlyh de pennevlerken
zyn afchgraauw •, de bovenvlcrken en over den rüg is
liy ongemeen fehoon blaauw, met paars aan de zyden vermengt.
Num. 4. Weß-lndifche wogel, genaamt Chiltototl,
^ynde een foort man een mufch.
. Dit vogeltje uit de Spaanfche Weft-Indien heeft een kort
bck|e,alsecnraurch, maar is geel) Over't hoofdt, bovenlyf en
den ftaart donker rood: de hals, de borft, het onderlyf en de wieken
zyn geel, cn van verfcheide andere koleuren, en de vlerken
daar het mede zyn aas van heeft, cn met de grote klaauwen garen
cn pennetjcs lehoon groen.
Num. 5. Grote gefchohde Armodil , of Siamfche
Tajorniaanfche Vuind, -van 't eüandt Formofa.
Dit dicr is nog niet hecl oud, om dat het nog klein is, en zyne
Ichobben nog geel, ook nog dun en weck zyn, die wel Over
malkander lluiten, gclyk die van de vifch Körper, met haair tuf-
Ichcn icder lehobbc uit gegroeit. Het hoofdt is lang, en klein
van bck,met een lang uitftckende tong,gelyk de Mieren-eeters,
ophaalt, om zyn voedfel uit de aarde te zocken. Het iä
helder Van oogen, klein en plat van oorenj de bck, oogen cn
ooren,de kinnebakken,en hct gehele onderlyf zyn kaal en zache
vanhuidt. Het kan zieh zo rond in malkander rollen, dat'er
niets van te zicn is dan de buitenfte fchobbcn , zynde aldiis
veilig voor alle dieren, om dat zy dan geen vat daar aan hebben.
Zyne tong is zo lang, dat het de zelve meer dan cen halve el kaa
uitfteken, kunnende de zelve weder inhalen naar zyn welgevallen,
en körnende te voorfchyn als uit een wyder huidt, of koker.
In 't vervolg zullcn wy eenige groter foorten befchryvcn, cn in
plaat vertonen.
Num. ff. JoKg Weß-lndifch Schüd^arkentje.
Wy hebben in ons XXIX Tafereel daar van rccts gefproken.'
Deze genecren zieh, terwyl zy nog jong zyn, met Sprinkhanen.
Num. 7. Tiveehoofdige Slavg uit Ooß-Indii:
Dit fraai getekende flangetjc uit Ooft-Indiü wordt ondcr de
twcehoofdige gerekent, om dat het hoofdt en de ftaart van het
zelve even dik zyn. Maar die zyn gezicht heeft, kan zeer wel
zien, dat de ftaart geen bek, oogen, noch tong heeft. Daar
zyn 'er van verfcheide foörtcn , van alle geweften, daar wy ons
deel mede rykclyk van hebben gelyk wy ook in het twede Deel
van dit ons Werk, waar in wy van de Hangen zullcn fpreken,
eene naauwkeurige en volkome befchryving van alle der zelver
iborten, hoedanigheden, enz. zullcn geven. Deze flang is hier
in plaat gebragt, om aan te tonen, dat de zogenoemde Tajovjaany
i fibt