privilegio facultatem cudendae monetae óbtineri posse, cm omnes fere Inris
Civilis interpretes consenting, imo, qnod pins est, arbitrante consuetudine
hoc induci posse, quae etiam frequentar est canonistamm opmio, secundum
quam videmus communitates Italiae, Britanniae, Scoriae, pariter et duces,
marchiones . et comités reliquosque potentatus Irifiiae Germamaeque sub b ilo
quoque insigni monetam cudere, relatumque extat ab Accursio, ex pnvrlegio
Imp™™ Fiorentini* et Pisanis facultatem cudendae monetae attnbutam esse,
et Ioannes vigésimas secundas aperte decidit, privilegio et consuetudine facultatem
cudendae monetae posse competere, quem vsum et consuetudmem a
pontífice admissam, cnm etiamnum hodie observari videamus, satisque vacuil
e constet omnes. communitates Italiae, duces, marchiones, reliquosque Itahae
Germanise et Imperii Romani potentatus ülo iure vti, insistendum non vide-
tur super potestatem principis, nihilque dubitandum, qum Neomagienses hcite
ilio iure vtantur, si probatoriis literis vel consuetudine hoc sibi tnbutum esse
demonstrare possint: nam queries negatur privfiegium a . principe concessimi
' esse negative, privilegii vel facultatis probatio per diplomate ostensionein facienda
e st, ex cuius inspection facüe videri potent an secundum veterum
consuetudmem expeditum sit. .
Vnde principalis disputatio eo recidere videtur, an in concessione Aquensmm
(cui Neomagiensium privfiegium aequiparatum est et cum quo pan lance me-
tiri convenit) facultas haec cudendae monetae et quatenus tributa censen e-
beat in qua re dubium facere videntur verba ipsms pnvfiegu, sic sonante:
Danus igitur iisdem embus Aguendbus m toritaten et plenariam potestatem sta-
tuendi pagamentun in eonsili» A te n e i, fro n t ipsi* ad prefect™ em ta tu
regalie sedie Aquensis videbitur neeessarium et expedite. Quae incertitudme
ambiguitate carere non videntur ; nam non omnino im p ro b a b ili refem- possimi
ad certam aestimationem et facultatem taxandi imposititium valorem pecu-
niarum, in variatene fila valoris, quae in locis vicnus erat et per quam nunc
altius, nunc i n f e r m a • aestimabatur pecunia, cum praeiudicio Aquensmm, vt
ImpfPF cònqueritur; cui interpretationi favere videntur verba ilia statuenxhpaga-
mentvm, quae, dum nulla mente cudendae monetae in privilegio faca est,
non facultatem cudendae monetae sen pagamenti, sed arbitnum et moderatenem
aestimationis pagamenti, jam facti et corrente, tribuere videntur. Sed
pressius inspiciendo vim et potestatem dietae concessionis et percorrendo omnia,
verius arbitramur, per facultatem illam statuendi ius cudendae monetae
tributum esse Aquensibus e t, ad exemplum seu similitudinem et aequiparate- ^
nem Aquensium, Neomagiensibus. Nam cum passim omnibus fere cmtatibus
ijnpiibus hoc privfiegium competat et ipse Imperator, in dicta concessione,
Aquisgranum, vbi primo Ramanorum Reges coromntwr et in itia n tw , omnes pro-
vincias et civitates post Romam dignitatis et hmrres prerogativa velit praecellere,
et praecipua maioris dignitatis prerogativa in facilitate cudendae monetae consistât,
quae propemodum omnibus aliis communicata est; ambigendum / non
videtur, quin Im p e ra te , tarn benigne et propense affectus in dictam remp.
Aquensem primo, ac deinde per aequiparationem in Neomagiensem civitatem,
ipsum cudendae monetae privfiegium concesserit, quod et ex natura, potestate
et significatione verborum intelligitur. Nam verbum statuendi proprie significai
primitivam rei inductionem et c'onstitutionem, et vim cuiusdam legis continet et
in futurum aliqùid faciendum disponiti in qua re animadvertendum est, verbum
statuendi in dieta concessione referri non ad valorem aut aestimationem intrinse-
cam , pecuniae sed ad ipsum corpus pagamenti, id est pecuniae: sic vt ex
qualitate et affectione concedentis, ac dignitate eorum quibus concessio facta
est, necnon ex formula verborum, piane intelligatur, ius cudendae monetae
tributum esse; qùod evidentius ostenditur ex causis adiectis et in ipso privilegio
expressis, his verbis: U t quoniam pagamentvm frequenter renovatnr in
terris dominorum àrmmquaque, ex cuius renovatìone grave dispendium svpervenit
eivibus et civitati nostrae regali* sedis Aquensis: nam renovate nihil aliud proprie
significai quam novam formam dare, et cum, praecedentis rei forma sublata,
nova componitur, ita quod. Imperate in ea concessione non ad mu-
tationem ac variationem monetarum quoad valorem ihtrinsecum respexerit,
sed ad ipsam formam et deteriorationem pecuniae, per quam cum resp. Aquensis
multis afficeretur incommodis, Imp11- benignitate concessit, vt ipsi propria auto-
ritate, pro vtilitate status sui politici, monetam cuderent.
Quae omnia, vt ad- secundum articulum transeamus, extra ambiguitatem con-
stitui videntur propter inveteràtam consuetudinem et antiquissimi temporis ob-
2*