•1 ' ri.l
I , z 2 des Ryks , dierhalven is de Duitfche Arend ook met het fchiid van Ooftenryk belaaden ; I J i i
' maar welke Ipreuk in den boord van ’c paerdedekfe] gefteld is fchynt duifter , men vindt -------
(i)Mcllcn’er ( i ) die ’er deezen zin uitmaaken V t fE R T d I v iN A v o lu n t a s , doch myns oor-
Nnmmo. “ ‘'«'tie '«“ r of kwaalyk gemaakt of niet wel
Vum pig. gevolgt, en dat ’er, onder verbetering, om het wel uitvoeren zyner onderneemingen, F E S -
T IN A L E N T E , HÄA S T U L AN G Z A AM, heeft geftaan. Op de keerzyde zietmen
zyne Stamwapens in een fchild verzaameld, dat met de keten der Guldevlies Ordere omhangen
en met de Aardshertoglyke Kroone gedekt is ; rondom het zelve worden nog tien
aizonderlyke Schilden gevonden , welke van boven beginnende en langs de regterzyde rond
loopende, dus geheeten worden; i. Ooltem-yk, 2. Stierraark, 3. Habsburg, 4. Opper-
ooftenryk , ,. VVhtemberg, 6. Borgonje , 7. de Elfas , 8. Gambia , 9. Tirol , 10. Ka-
rintie : a! het welke zoo van de eene als de andere zyde door deeze tytels omperkt is;
F E R D IN A N D V S D E I G R A C IA P R IN C E P S H I S P A N IA R V m,
A R C H ID V X A V S T R I aE , D V X B V R G V N D I a E
E T C A R lN T ia t .
F E R D IN AN D DO OR GODS GENADE P R INS FAN SPANJ
E , AARDSHERTOG VAN OOS TENRTK, HERTOG FAN
BO RG O NJ E E N FAN KA RINT I E.
II. De tweede fchynt uit de gelykheid van’t ruggcituk in den zelven tyd gemaakt te zyn,
en verdient onze befchouwing omtrent het merkwaardige voorftuk; wandt het bdeldwerk
met alleen maar zelf het byfchrift heeft den penningkundigen moeite verfchaft hoe te ver-
kiaaren. Myns bedunkens heeftmen Achaz, Koning van Juda, met den Schepter in de hand
ten halven lyve afgebeeld, voerende op het Vorftlyke hoofddekfel eene halve maan ten
teken van Edelheid en aanwas van vermoogen; de twee ruiters, die zich nevens hem vertoonen
, zyn Rezin Koning van Syrie , en Pekah Zoon van Remalia , Koning van Ifrael,
M Cap. trekkende tegen Achaz ten Itryde. In welke gefteldheid de Voorfpeller Jezaja ( 2 ) door
' • God aan Achaz gezonden wierdt, om den zelven te trooften en een hart onder den riem
te fteeken , voorzeggende datze niets uitregten , maar- verdeigd zouden worden, ter verzekeringe
beloofde God aan Achaz een bovennatuurlyk teken , en verkondigde de ontfan-
genis en geboorte van onzen Zahgmaaker Kriftus. Dat dit nu, onder een bedekten zin,
op den Aardshertog Ferdinand en zyne vyanden de Türken , midsgaders de Hervormers
der Kerke of andere , betrekkelyk is , ' lydt geene tegenlpraak ; en ’t zoude nog toepasfe-
lyker zyn, byaldien , dat niet onmoogelyk fchynt, zyne Gemaalin toen zwanget gegaan hadt;
omdat men in ’t vervolg dier voorlpellinge leeft, aleer dit knegcje het kwaade weet te verwerpen
en het goede te verkiezen, z a l’t Land van zyne vyanden bevryd zyn; hoe het zy,
«nen vmdt ’er dit uit de Heilige Bladeren (3 ) ontleende opfchrift onder ;
I S A I a E v i i . c a p i t e . E C C E V IR G O C O N C I P I E t E T PA-
R I E T F IL IV m , E T V O C A B IT N OM E N E IV S
E m M A N V E L , N O B IS C Vm D E u s .
vers. 14 & ;
Euan?,
van A
thaeus
Cap. I.
¿e Trente
de Frà
paolo par
/im.deü
ÌjDUsfaje
pa3-i3-
IN HE T Z E F E N D E HOOFDDE E L FAN J E Z A J A . Z I E E E NE
MAAGD Z A L ZJVANGER WO R D E N , E N E E N E N ZOON
B A A R EN, E N ZT Z A L Z TNEN N A AM HEET EN
EMMA N U E L , GOD M E T ONS.
Wanneer deVorflen en Stenden des | byeen gekoomen waren, gaf de Paus-
Ryks bierentusfchen te Neurenberg j lyke Gezant Cberegat i n ’t laatfle van
Slagt-
1,22 Slagtmaand ( i ) zyne brieven, aan de
("TraTo Keurvorften en Stenden in ’t algemeen
' ‘ gefchreeven , over , in welken de Paus
zich beklaagde, dat Luther, fchoon hy
door Leo veroordeeld , en bet vonnis
tegen hem door ’s Keizers bevel in
Duitsland afgekondigd was, echter riet
naaliet in de zelve dwaalingen te vol-
harden door nieuwe met ketterye vervulde
boeken in ’t licht te geeven, en
dat die Leeraar, in webrwif van het zelve
, niet alleen door ’t gemeene v o lk ,
maar zelf door den Adel begunftigd
wierdt. Hierom vermaande hy de Overigheden
en Onderdaanen van ’t Keizer-
ryk de boos-en godloosheden niet langer
te dulden, traglende te toonen hoe fchan-
delyk het voor hen was, zich van eenen
elendigen Monnik van den weg hunner
doorluchtige Voorouderen te laaten
leiden, even o f ’er buiten hem
niets wys noch bekwaam in de waereld
gevonden wierdt. Ook zouden
zyne LeerUngen en Aanhangers, die de
Kerklyke w'etten van den hals geworpen
hadden, niet fehroomen de Wae-
reidiyke te verachten en te fchenden,
en , naa de goederen van den eenen
overweldigd te hebben, die van den
anderen niet verfchoonen; wandt die
de hand dorft üaan aan Priefteren en
Dienaaren van G o d , die zoude de
huizen, vrouwen en kinders van anderen
niet fpaaren. Dierhalven befloot
hy, zoo men Luther en des zelfs Geloofsgenooten
door zagtheid niet weder
op den regten weg konde brengen,
(i)Hiit.du dan moeftmen (2 ) tot harder midde-
deTtente?n, tot het yzer en bet vuur, overgaan,
riotofeit b™ verftorvene en befmette lean,.
de h den uit het lighaam te fnyden , gelyk
eertyds aan anderen, en door hunne
Voorvaders aan Jan Hus en Hieronimus
van Piaag gedaan was. T o t het
welke hy betuigde door verfcheidene
redenen verpbchc te zyn; en by aldien
’er iemand vermoedde, dat Luther ön-
verhoord dus niet behoorlyk verweezen
was, die moeft weeten , dat het
wel rechtvaardig zoude zyn den zelven
over misdaaden te verhooren,maar
niet over Leerftukken van des zelfs
I I . Deel.
G e lo o f; omdat men nooit in twyftl
mogt trekken, ’t gene eenmaal door de
algemeene Vergaderingen en door alle
Kerken goedgekeurd was. Eindelyk
geboodt de Paus (3) rondborftig te bely-
d cn , dat al deeze ontfteltenis een uit-
werkfel van ’s menfchen zonden, en
in ’t byzonder van de verdorvenheid
der Kerklyken was ; dat federt eenige
jaaren veele misOagen en gruwelen in
de uitvoeringe der Leeringen bedreeven
waren. Ja alles, bekende hy, was
bedorven en de befmetting van ’t hoofd
door de leden, van den Paus tot andere
Kerklyken overgellaagen , van welken
naauwlyks een gevonden wierdt,
die zynen plicht deedt. Uit deeze aan-
inerkingen hadt hy beflooten met al zyn
vermoogen het Roomfche H o f te hervormen
, wyl het kwaad moogelyk ult
het zelve gefprooten was; te meer, omdat
zulks vleriglyk van al de waereld
begeerd wierdt. Met deeze rondbor-
ftige bekentenis omtrent de noodzaak-
lykheid van de hervorminge vonden
zich de Pausgezinden , die ftellen dat
het Kerkhoofd onfeilbaar is , magtig
verlegen. Onderwylen liet hy zynen
Gezant de vryheid om, naar des zelfs
welgevallen, in deeze en andere handelingen
by te voegen dat hem oorbaar
fcheen.
Hierenboven fchreef de Paus ttieeft
aan alle Vorftenin’t byzonder, en voornaamenlyk
aan den Keurvorft (4 ) van
Sakfen, dien fmeekende wel te overweegen
, welke viek dit aan zyne en
zyner Naakoomelingen gedachtenisfe zoude
zyn , byaldien de zelve voortvoer
met het begunftigen van eenen uitzinnigen
, die alom door dwaaze en ver-
foeijelyke vonden verwarring bragt, willende
eene geleerdheid, gefchreeven en
bezegeld door ’t bloed der Martelaa-
ren, bekrachtigd door de boeken van
de heilige Leeraaren, en verweerd door
de wapens van zooveel wakkere Vorften
, omkeeren. Eindelyk bezwoer
hy den Kemvorft het fpoor van des
z e l f s Voorvaderen te bewandelen, zonder
zich te laaten verblinden door het
valfche licht van een onwaardig menfch,
T t om
Coricile
deTren’c
dc Fiä
Paoio pit
Am. deia
Housfaje
pag.is.
Condle
de Treote
de Frä
Paolo par
Am. de Ja
Housfaje
pag. 144
"I,
i
i'W
i :