.'Mi '■
H I S T O R I D E R N E D E R L A N D S C H E V O R S T E N .
i y i 7
fr> L .
Maiin.-
bourg
Hirt, du
Luthéranisme,
pag. n .
*bourg
Hift.du
Lutheratige
Hofhoudinge, Koningiyke fchatten
verfpiide , hier door zyne geldkift be-
rooid , en zieh zeiven niet in ftaat
vondt den Turk het hoofd te können
bieden ; dierhalven, en zoo anderen
willen ook tot voltooijing van S'. Pieters
( I ) Kerke , beftont hy ’t goud te
zoeken daar ’t zyne Voorzaaten gevonden
hadden , naamenlyk in het ruimer
verkondigen der Aflaatbullen, door
welken dit Opperhoofd der Kerke alom
, maar inzonderheid in Duitsland
vryheid verleende tot het eeten van eije-
r en , melk , kaas en vlees op vaftcn-
dagen; hierenboven beloofde hy ver-
giffenis aller zonden en het cenwige
leeven, mids de bepaalde prys voor
iedere zonde betaald wierdt; ja men
verzekerde, ( i ) dat ftraks naa de over-
gave van het geld en ’t verkrygen van
den brief, de arme zielen uit het Vaa-
gevuur naar den Heiuel zouden trekken.
De Paus, om dit werk naar den
eifch uit te voeten, gaf volkoome magt
aan Albert Aardsbisfchop van Ments,
die om zyne hooge geboorte, wandt
hy was Zoon van Jan Keurvorft van
Brandenburg, en om zyne goede hoe-
daanigheden, gefierd met verftand en
welfpreekendheid, niet alleen de twee
Aardsbisdommen van Ments en Maag-
denburg, eene vereeniging, welke voor
deezen tyd zelden o f nooit in ’t Room-
fche Ryk gezien was, maar zelf het
Bisdom van Halberftad beftierde. Zulks
Albert, door dit vermoogen en door de
nieuw ontfange magt van den Paus,
geen gering deel in den ommezwaai der
Kerke verkreeg ; en dewyl hy de deur
ter hervorminge hielp ontfluiten, en
dus meermaalen zal genoemd worden,
heeft my goed gedacht zynen penning,
weinig tyds vroeger gemaakt, hier te
vertoonen.
(3)Hab. Albert was iti het jaar veertienhondeidennegentig (3 ) ter waereld gekoomen, in hec
S S T i . uns ouderdoms Kerkvoogd van Maagdenburg en van Halberftad, en
een jaar laater Aardsbisfchop en Keurvorft van .Ments geworden; dierhalven leell men rond-
om zyn borililuk, dat op de voorzyde gefteld is , deeze tytels ;
A L B ertüs A R C H I e P P I sc o pu s , E T P R IN ceps E L E C t o k ,
M A R chio B R a n d en bu eg I i.
A LB E R T AARDSBISSCHOP EN KEURFORST, MARK-
GRAAF FAN BRANDENBURG.
De tegenzyde voert het wapen van zynen Stam, en drie fchilden over alles heen, voor
Men« Maagdenburg en Halberftad, van welken het gebied zyner Kerken, door twee krnis-
, r, I c n Effchoplyken , <he boven het fchild mtfteeken, gekend wordt ; zynde al-
W Mrales beilooten binnen deeze fpreuke uit de Koninglyke (4 ) Harpzangen;
IN P O T E N T A T IB V S S A L V S D E X T E R A D O M IN I , A N N O M DX V .
DE r e g t e r h a n d D E S 'j iE E R E N IS HET HEIL DER
MOOCENDHEDEN, IN T JAAR MDXF.
Dees
ty ty LIees Aibert, nu bezorger der Paus-
f --------lyke Aflaatbullen in Duitsland , deedt (0 Miim- den verkreegen laft door Jan ( i) T e k fe l,
H iit ilo Dominikaaner Monnik en GeloofsonderÜ
" ’’ > ßrahs uitvoeren; omdat de zel-
'"’ ¿ i p«s. ry ve voorheen diergelyken werk, tot groot
voordeel der Malteezen, voltrokken
hadt. Tekfel en de Breeders zyner Or-
, dere, die hy te hulpe genoomen hadt,
willen zoodaanige meefters in die konft
f uit te kippen als zy naar eigen belang
dienftig waanden. Sommigen der zelven
, om aanftonds geld te krygen,
hebben de Aflaatbrieven opgeveild en
aan de meeftbiedenden verkogt; anderen
verhieven de deugd en de kracht
hunner waaren met zooveel verzekeringe
, dat de onnozelen hen geloof gaven
, en deeze gelegenheid niet ver-
zuimden om uit hunne armoede de wel-
ftand hünner zielen te koopen. Maar
als men befpeurde, dat deeze Predikers
fzjMaim. ( i ) het g e ld , van veele eenvoudigen
» R u gewonnen , openlyk in bordeclen
Luthen- gn ktoegen door den drank en het fpel
pag. 14 in onorde en fchande doorbragten, begon
dit aanftootelyke gedrag veelen in
de oogen te fteeken, inzonderheid den
algemeenen Stedehouder der Augufty-
nen in Duitsland , Jan Stupitz , die ,
’t zy hier door geergerd, o f misnoegd,
omdat zyne Order, eertyds tot diergelyken
werk in Sakfen gebruikt, thans
voorby gegaan w a s , zieh hier openlyk
en met veel yvers tegen kanttede, tot
dit einde nam hy Martyn Luther, den
geleerftcn zyner Orderbroederen, te hul-
pe.
Dees, uit arme Ouderen gebooren ,
was door zonderlirge drift tot de oeL
fening der Letteren tegen alle verdruk-
kingen opgewasfen , en , naadat hy
(3 ) Hia. tot de verachtfte dienften (3) onder die
van zynen Regel gebruikt was, in ’t ze-
iS o tT ''^ride jaar deezer eeuwe Priefter ge-
foi. 1 ; . worden , en een jaar laater , op voorfpraak
van den gemelden Stupitz, door
Frederik den Derden, Keurvorft van Sakfen,
tot Prediker en Hooglceraar der
W | th iio . W ysbegeerte (4) in de nieuwopgereg-
te Hoogefchoole te Wittenberg aange-
fteld. In dit ampt heeft h y , begaafd
I I . Deel.
/. Boek. 53
met eenen grooten geeft, een fterk ge- ry t?
beugen en welfpreekendheid in zyne laal,
ongemeenen roem, zoo in de Kerke als
op de Schoole, verworven, en wierdt
om zyne gaaven niet te vergeefs tot
het beftryden der misbruikcn verkoo-
zen, in welk twiftperk hy zieh by uit-
fteekendheid kweet, vermaanende en on-
derwyzende de eenvoudige menfchen,
datze hunne penningen beter en nutter
dan aan Aflaaten befteeden konden; ja
hy klaagde in eenen brief, den laatften
van Wynmaand getekend, aan den gemelden
Albert Aardsbisfchop van Ments
j ( y ) over den handel der Aflaatpredi- (;) j. s«.
keren, betoonende de plicht eens Kerk-
voogds te zyn het volk oprechtlyk tesmu kc-
onderwyzen , den zelven vermaanende iSipfpag.
en biddende door ’t vermoogen van zyn
ampt het misbruik te ftremmen en de
Gelaftigden te beteten , op dat ’er geen
zwaarer tweedragt uit voort mogt vloei-
jen. Op dien zelven dag hadt hy zyn
vertoogftelfel aan de Slotkerke te Wittenberg
gehegt, met het welke hy ieder
tot eenen redenftryd over vyfennegen-
tig öntworpene ftellingen uitnoodigde,
onder deezen ook die van het vaage-
vuur, van de waaragtige boete , van
de plichten der liefde, en van de aflaa-
tefi, opdat de zuivere waarheid hierdoor
aan den dag mogt koomen , laatende
het oordeel aan de Kerke. Over
zulk een beftaan wierdt hy van grooy
en klein, en van allen die geleerdheid
beminden , grootelyks gcpreezen, wyl-
ze meenden, dat God hem tot het ver-
beteren van de verdorvene zeden der
Menfchen , Kerken en Schoolen gezonden
hadt. Ja het heeft in ’t veivolg
aan geene vernuften ontbrooken, welken
de voorfpelling van Jan Hus over
zyne mishandelaars uitgefprooken, naa-
mcnlyk datze naa honderd jaaren re-
kenfchap van hun doen geeven zouden,
op deeze dagen, wyl de bepaalde tyd
verftreeken was, toegepaft hebben. Hoe
het z y , geheel Furopa wierdt eerlang
met zynen naam vervuld, en h y , uit
deeze oorzaaken, by veelen zyner naa-
volgeren voor eenen Elias van zynen
tyd gehouden, gelyk men hem ge-
O naamd
i: )'■
- r i i . : : , 4 '
r r
- i t