II* 'ß -Î
Î nèh Ii,
"’lil' :Ö
Ißt" Ij'
l . . 'IftW'.Wi
■7 ¡: In» ti- '" ild f ;
: ' !:
, ß)!
Ill
398 H I S T O R I D E R
I f ,4 Vermids hy nevens den Paus den Vreede in Italic bivorderd hadt, leeftmen op de a g - J t J ^
— — -terdeelen-, rondom een Vronwebeeld , met den Overvloedshoorn *" ™
toorts in de regterhand , met welke zy eemg oorlogstuig m den bjand fteekt , deezen ■
bygevoegden tytel;
F V N D A T O R O .V IE T IS , M D X X X I I I I .
g r o n d l e g g e r d e r r ü s t e , m d x x x i i i l
Terwyl dus alles in Italie fcheen te
ruflen, rees in Duitsland eene geweldige
beroerte , die inzonderheid den
Roomfchkoning betrof, overmids Phi-
(i)Sieida- lips ( i ) Landgraaf van Hesfe, by ’sKei-
mStlc zuts afweezendheid, gelegenheid zogt en
Stala Re. ¿¡g yoi,dt ^ om den verdreeven Ulrik
Rdpl'pag. Hertog van Wirtenberg weder te her-
"'t' iiellen; te meer, wyl h et' Zwaabfche
(a)j.piii-(xJ Verbond, dat elf jaaren met de
’ k ? # ’"'Ooftenrykfche Landen en eenige Ryks-
d "p ? f ' geftaan hadt, thans vernietigd
Imp.fol. was ; doch zich van veelen, die hem
hulp beloofd hadden, verlaaten ziende
nam hy zyne toevlugt by den Koning
van Vrankryk, welke hem, om den
Keizer te kwellen, en het verbond van
Kamerik niet openlyk te fchenden, door
(3) Mo- de uitvinding van zynen Gezant (3) in
S°?M.Dmtsl.md Willem van Bellay, onder dit
lay fot beding geld leende, dat Ulrik Hertog
van Wirtenberg het Graaffchap Mom-
pelgard , wyl dit aan ’t Hertogdom van
Borgonje paalde, aan Koning François
voor honderdentwintigduizend Schilden
■ verpanden, en byaldien hy het zelve
binnen drie jaaren niet weder lofte,
dat het dan erflyk aan Koning François
blyven zoude. De Landgraaf door dit
middel geld verkreegen en,met het begin
der Lente deezes jaars, veele krygsknegten
aangenoomen hebbende, gaf
den Roomfchkoning Ferdinand, die het
Hertogdom van Wirtenberg bezat, zyn
voorneemen te kennen ; en, hoewel Ferdinand
het verfchil aan de uitwyzinge
van Rechteren wilde overlaaten, deedt
hy echter zyne benden, onder den beroemden
Krygsheld Paltsgraaf Phüips,
tegen den Landgraaf optrekken i de zelven,
tot omirent het Stedetje Lauffen
aisida..(4) in Wirtenberg koomende, wierden
ßi Com-
200 kloekmoedig van den Landgraaf
aangetaft, dat hun Veldheer in de
gewond, voorts gevangen, het ganfche
Leger op de vlugt, en veelen verflaagen
o f in den Nekkar om ’t leeven raakten
; des alle Steden en Sterkten van
’t Hertogdom Wirtenberg weder onder
haaren ouden Vorft Ulrik gebragc
wierden.
Staande deezen kryg hadden de
Aardsbisfchop van Ments en Georg Hertog
van Sakfen de verfchillen tusfchen -
den Roomfchkoning en den Keurvorft
van Sakfen zooverre bygeleid , dat den
negenentwintigften (7) van Weidemaand,(;) stw,.
te Cadam in Boheme, een Verbond van”
Vreede gemaakt wierdt, by het wel-
ke de twee vereenigde Vorften in ’tudp. pag.
gemeen beloofden, niemand eenig g e-"'3-
weld noch gedingen in rechten om den
Godsdienft aan te doen, maar den handel
met den Keizer geflooten te onderhouden
; in ’t byzonder zoude Ferdinand
het Kamergericht en alleRyks-
handelingen tegen die van den Hervormden
Godsdienft, mids de Weder-
doopers en veragters der Verbonsteke-
nen uitgezonderd bleeven, doen ftil-
ßaan. De Keurvorft van Sakfen en zyne
Bondgenooten zouden Ferdinand
voor Roomfchkoning erkennen, onder
beding , dat de zelve door den Keizer
en al de Keurvorften een gebod zoude
doen maaken , dat voortaan geen
Roomfchkoning by 't leeven des Keizers,
dan met algemeen goedvinden van
alle Keurvorften, en anders niet, verkoozen
zoude worden ; midsgaders dat
de Keizer den Keurvorft van Sakfen in
de opvolginge van des zelfs Voorvader-
lyke Goederen beveftigen,en ’s Keurvorften
huuwelyk met Sabina, Dochter des
Her-
N E D E R L A N D S CME V O R S T EN . V . BoeL
!734_ Hertogen van Kleef, voor goed erken-
nen zoude.
Geduurende het fchikken deezer zaaken,
wierden ook die van Wirtenberg
op ’t tapyt gebragt, en eindelyk door
den Keurvorft van Sakfen , uit den
naam van Hertog Ulrik, in deezer voege
beilegt; dat Ulrik en zyne Manlyke
Naakoomelingen het Hertogdom van
Wirtenberg zouden bezitten, op deeze
voorwaarde, datze het zelve van Koning
Ferdinand als Aardshertog van
Ooftenryk te leen ontfangen, geen verbond
tegen den zelven maaken, en de
Wirteiibergfche Landen , a|s ’er geen
Mansoir meer uit dit geflacht gevonden
wierdt, aan den Aardshertog van
Ooftenryk,als Leenheer, vervallen zouden.
Wyders zoudenze niemand tot
het veränderen van Godsdienft dwingen
, den Geeftlyken zoowel als den
Waereldlyken het genot hunner goederen
, en eenen ieder vryheid om te
blyven o f re vertrekken laaten, midsgaders
de gevangenen, inzonderheid den
Paltsgraaf Philips, zonder losgeld ontflaan.
Boven dit alles zouden de Land-
■ graaf en Hertog Ulrik in (i) perfoon, of
door Gemagtigden,den Roomfchkoning
om vergiffenis fmeeken , en de laatft-
gemdden alsdan zyn Hertogdom te
leen ontfangen ; ondertusfchen zoudenze
vyfhonderd Ruiters en drieduizend
Voetknegten van hunne benden, op hunne
koften , voor drie maanden in den
dienft des Roomfchkonirgs houden ,
welke wederom moeft bezorgen, dat
dees handel door den Keizer bekrach-
tigd wierdt. Door deeze verbintenisfen
verkreeg de Roomfchkoning de geneegenheid
van die der Augsburgfche
belydenisfe, en den haat der Pausgezinden,
zulks Petrus Paulus Vergerius,
Gezant van den Heiligen Ze te l, hem’
geheel fcharaper verweet, dat hy de
Lutherfche Vorften tot vrienden aangenoomen
hadt.
Zoodra Hertog Ulrik zich in de bezittinge
zyner Landen beveftigd za g,
heeft hy het verpande Graaflchap Mon-
pelgard weder gel.ift, en de fomme,
die hem hierenboven onder den daim
geleend wa s, te fchenk verkreegen van 1734
Koning François, welke onder ’t v e r - "
zaamelen van nieuwe krygsmagten, die
hy in alle Landftreeken zyns Ryks opgeregt
hadt, niet weinig in verwarrin-
p n bedraaid wierdt ; wandt beflooten
hebbende Milanen door hulp van den
Uns weder te winnen, hadt h y , om
den weg hiertoe te plaveijen, eenen MifOSIcidi
ni Comment.
de
Statu Relig.
Reip. pag
244.
^ ----- - ccncn ivjilaneefchen
Edelman Merveille, (x) met(DD.aa
den tytel van Gezant, in ’t heimelyk der- Ftfnß
waart gezonden. Dees in verfchil v a l-J r ''" '
lende met eenen Heer van Milanen ,
U lt het Huis van Caffiglione, bragt den
zelven om ’r leeven, en wierdt hierom
door de Magiftraat in hegtenis genoomen,
ftraks, het vonnis opgemaakt zynde
, op orde van den Hertog in de ge- ■
vangenisfe onthalsd , en zyn lighaam in
t openbaar ten toon gehangen. De Koning
François, van dit ftuk berigt zynde
vergramde dermaate, dathy over he't
zclve niet alleen den Keizer maar al de
Vorften van Europa klaagde, als zynde
het recht der Volkeren en ’s Konings
Majeileit in zynen Afgezant gefchon-
a en, begeerende deswege voldoening ;
en buiten twyfel zou dit hooger geloopen
hebben, by aldien de Koning, door
hec trekken van den üreng,niec gevreesd
hadt zyn ganfche voorneemen te zullen
verydelen ; dierhalven bedwong hy zy- '
nen wraakluft , en zogt de Hervormde
\ orüen van Duitsland onder den duim
tegen den Keizer op te ftooken : maar
hoorende dat de Turk het verdrag met
den Keizer gebrooken hadt, en dat Coron
op ’s Keizers bevel ( 3 ) verlaaten,ri’Hitt.ai
en Hariadyn Koning van Algiers,bekend K I
met den naam van Barbarosfa , reeds
mer omtrent honderd galeijen in de Middelandfche
Zee was , befchouwde hy
ftraks zyne nieuwe benden, en beval de
zelven zich op zyne orde gereed te
houden , en perfte den Graaf Willem
van Furftemberg (4 ) zich in Duitsland (4;D.nia
met het werven van twintig Vaandels™}?'
Landsknegten te haaften. Das alles
fchikkende, om Sfortia by de eerfte
legenheid uit Milanen te jaagen, deedt
hy by den Hertog van Savoije, Karel,
die ’s Keizers vriend was, niet alleen
H h hh h z om
\ à i'ß
f e i "