il!.
il N
J Y:
r 'K i .
IÖO H I S T O R I D Ë R
»?2X docht tot het beteten der misilagen, uit
welken de fcheuringen gefprooten waren
, met het Hoofd te beginnen, deedt
hy eenige bekwaame mannen by zich
koomen, ora onder anderen tegen den
koophandel der aflaaten, die hem de
grootfte fcheen , mids dees de deur tot
zooveel wanorde geopend hadt, hulp-
middelen te vinden. De Paus , opgekweekt
in de Leeringe der Schoolen,
waande door zyne magt en verweering
de zaak te können herftellen; maar de
CoSfe®“ I^ärdinaal ( i ) Cajetan, in dit werk erde
Trente vaaren, bragt hem tot andere gedachten,
Pao'd.paren floeg hem gevoeglyker middelen
H?«ßie. ''öot > welken den Paus zoowel gevie-
pas.ao. len, dat hy dc zelve ftraks teRomeen
vervolgens in de Kriftenheid wilde aan-
wcnden. Wanneer’er verfcheidene by-
eenkoomften hierover gehouden waren,
gaf men hem eindelyk te verftaan, dat de
uitvoering onmoogelyk was, en byaldien
men dezelve wilde doordryven,datmen
door ’t hulpmiddel, mids het de kracht
van ’t zieke lighaam overtrof en buiten
gebruik was, het kwaad veel erger zoude
maaken; dus zoumen met Duitsland
weder te w'illen winnen in gevaar raaken
van ook Italie te verliezen.
Hoewel dit den Paus in groote verlegenheid
bragt, echter bleef hy ftand-
vaftig by zyn befluit, en by het ont-
werpen van heilzaame inftellingen ,om de 1
Waereld van zynen yver en zyn goed
voorneemen te overtuigen, aleer hy ’t
verfchil der Duitfche Kerke wilde beflegten.
Maar toenmen hem aantoon-
de , dat ’er door de Hervorming van het
Roomfche H o f geene hoope was de
Lutheraanen uit te rooijen, en in te-
gendeel dat zulks het middel zoude zyn
om de zelven meer op te ftooken, en
geloof te geeven ; omdat het gemeene
Volk , dac nooit dan uit de gevolgen
oordeelt, ziende het Pausdom hervormen
, reden zoude hebben te gelooven
dat Luther gelyk hadt. Zulks de Paus,
door zooveele zwaarigheden en verhim
deringeh afgetrokken, toen hy a! deeze
en andere inzigten zyner Raaden.,
aan zyne vertrouwelingen Willem Enc-
kevort en Diederik Heze ( x ) verleide,
in deeze woorde uitberfte, dat de
gefteldheid der Pauzen wel ongelukkig
was, vermidsze, fchoonze wilden en
naar middelen zogten, echter geene
vryheid hadden om goed te doen. Dewyl
’er dan voor zyne reis naar Duitsland
, die hy in den zin hadt, niets in
de Hervorminge konde uitgewerkt worden
, dierhalven moeftmen op zyne beloften
vertrouwen, die hy vaftlyk beiloot
te volbrengen, al zoude hy hierdoor
zyne tydlyke Heerfchappy verliezen
, en ten voorbeeld van ’t Apoftoli-
fche leeven tot de uitterfte armoede
keeren.
In deezen yver beval hy veele om-
zigtigheden te gebruiken in ’t toeftaan
der aflaaten, ontheffingen en andere netelige
zaaken, tot zoolang de zelve door
eene vafte wet geregeld W'aren. Befluiten-
de op deezen grondflag de Hervorming
verder op te bouwen, en François Ché-
regat Bisfchop van Teramo by voorraad
naar Duitsland te zenden, zo ome en ik ,
dat de volgende penning ter bekrachti-
ginge van dit voorneemen gemaakt is.
tyx i
Concile
fie Trente
de Fià
Paolo, pat
Am. dcla
Housfaiti.
pag.13.
N E D E R L A N D S C H E V O R S T E N . II. Boeh t 6 i
H A D R IA N V S V I . P O N T i f e x M A X im u s A n n o I.
A D R I A A N DE Z E SD E O P P ER S T E P R I E S T E R , IN
’T EERSTE J A A R Z IN S PAUSDOMS.
Op de andere zietmen het begin van een metfelwerk , zinfpeelende op de ondemeemin-
gen van dit Kerkhoofd , dat den grondflag tot de wederopbouwinge der Kerke meende gcleid
te hebben; dierhalven ilaat ’er zyne wenfch in deeze woorden nevens;
V T I P S E F I N E A M .
OP D A T IK Z E L V E H E T RINDIGE .
L i f e
Het Pauslyke afbeeldfel llaat, met een fierlyken mantel om de fchouders , op de cenc
helft met dit randfchrift ;
HANiet
lang naa het genoome befluit
zondt Paus Adriaan den Bisfchop Che-
regat naar Duitsland , daar ’t met de
oneenigheid om ’t Geloof byfter hol
ging ; wandt, terwyl Luther nog op
het Slot Wartburg zat, hielden de Au-
(0 Hi», guftvnen van Meisfe en ( i J Thuringe
een'Kapittel te Wittenberg, inhetwel-
aontSK. jjg 2y beflooten , dat voortaan ieder
i.fcd' vryheid zoude hebben in zyn Kloofter
te blyven o f ’er uit te gaan ; dat allen
die bleeven uit Kriftelyke vryheid de
gewoone kleeding zouden behouden;
datmen in ’t gebruik o f in ’c vernietigen
der Kerkplichten aan ’t Geloof en
de Liefde geen naadeel de edt; doch
datmen de bedelaarye* en misfen af-
fchaffen , de bekwaamfte menfchen uit
de Kloofters zoeken , en de overigen
met hunne handen de koft laaten winnen
zoude; mids die in de Kloofters mogten
blyven hunne Overften , uit liefde en
tot vermyding van ergernis, onderdaanig
weezen zouden. Wat de Mis betrof,
deeze was reeds by de Auguftynen van
Wittenberg afgefchaft, en dit door den
gevangen Luther, ’c zy op begeerte van
den Keurvorft van Sakfen , die zulks
eifchte , ’t zy uit eige drift goed gekeurd,
en zyne Orderbroeders met een
gefchrift van ’t Misbruik der Misfe in hun
doen verfterkt.
Middelerwylen hadt Andries Boden-
ftein, gemeenlyk Carlftad naar zyne ge-
boortepiaats genaamd , -een onruüig
menfch en minnaar van nieuwigbeden
I I . Deel.
groote beroerte te Wittenberg verwekt,
en , hoewel dees met de Geeftlyke
waardigheid van Aardsdiaken bekleed
was, echter eene Vrouw (x) getrouwd, b)
en den Keurvorft van Sakfen hiervan form,
berigt gegeeven, ’t welke van LuthertoSSf'
gepreezen en eerlang van verfcheidene};.^"}
Priefteren gevolgd wierdt. Onlangs
hiernaa rukte hy met eenen hoop volks
(3 ) naar de Kerk van alle Heiligen
daarze met groote dolheid de beeiden
uit- en het Altaar afwierpen, omdat roS, i,
’er voortaan geene Mis zoude gedaan
worden. com-
Deeze en andere ontfteltenisfen lie-ft“ }'&°
pen ZOO hoog, mids Melancbton
zagt van aard was om de hevigheden
te beteugelen, dat alles gefchaapen ftondt
’t onderfte boven te keeren. Des de
Keurvorft van Sakfen met dit werk
verlegen aan Luther te kennen g a f ,
dat veele Leerlingen te Wittenberg
verbepen en van hunne Landsheeren
(■ 4 ) opgeeifcht wierden. Die van ^4) HiA
Wittenberg verzogten ook hunnen form. ■
weezenden Leeraar geheel ernftig der-
waart te koomen om de verwydering
en onluften, die Carlftad nieuwelings
gemaakt hadt, te heelen. Luther, bewoogen
door het fmeeken zyner Ge-
loofsgenooten, kwam op dit verzoek
ftraks te Wittenberg,buiten kennisfe van
den Keurvorft, aan wien hy zich verontfchuldigde
met te fchryven bevreesd te
zyn, dat zyne kudde, die ten deele verminderd
was, in ’t geheel mogt verftrooid
Ss wof-
: j :
" i ß ,
ii
d|! ri ri